چگونه نماینده مجلس وامدار کانون‌های قدرت و ثروت نشود؟

گروه پارلمانی خبرگزاری فارس: با آغاز فصل انتخابات در کشور، نامزدها برای بدست آوردن کرسی‌های مجلس با هم به رقابت می‌‌پردازند. این رقابت‌ها نیازمند فعالیت‌های انتخاباتی و در نتیجه پول و منابع مالی است. هریک از نامزدهای انتخابات از راه‌های مختلفی اقدام به تامین هزینه‌های انتخاباتی کرده و تلاش می‌کند تا بتواند با جمع‌آوری هرچه بیشتر کمکهای مالی، تبلیغات بیشتر و موثرتری داشته باشد. بنابراین می‌توان گفت پول یک عنصر کلیدی در انتخابات و غیرقابل حذف است.

از طرف دیگر دریافت پول از یک یا چند فرد یا  کانون متمرکز بر روند تصمیمات و فعالیت‌های نماینده در آینده اثر گذار خواهد بود و آن‌ها به جای اهداف ملی، به دنبال تامین منافع جناح‌ها و افراد خاص خواهند رفت. امری که از سالهای دور مدنظر مقام معظم رهبری بوده است. به عنوان مثال می‌توان به بیان زیر اشاره کرد:

همچنین معظم له در بند چهارم از سیاست‌های کلی انتخابات مجددا به این موضوع پرداخته و اعلام می‌دارند: «تعیین حدود و نوع هزینه‌ها و منابع مجاز و غیرمجاز انتخاباتی، شفاف‌سازی منابع و هزینه‌های انتخاباتی داوطلبان و تشکل‌های سیاسی و اعلام به مراجع ذی‌صلاح و اعمال نظارت دقیق بر آن و تعیین شیوه و چگونگی برخورد با تخلفات مالی.»«اگر نماینده‌ای بر سرکار آید که قبل از ورود به مجلس، خود را وامدار دیگران کرده و مجبور باشد در مجلس وام آن‌ها را ادا کند، نان‌هایی به قرض گرفته باشد و بخواهد به مجلس که رفت، قرض خود را ادا کند، به درد نمی‌خورد.»[1] (74/11/20)

** چگونه نمایندگان وامدار نشوند؟

دریافت کمک مالی در انتخابات امری طبیعی است و در همه کشورهای دموکراتیک اتفاق می‌افتد. اما نکته حائز اهمیت اتخاذ روش‌هایی برای عدم وامداری نمایندگان است. باید قوانینی موجود باشند که علاوه بر تسهیل تبلیغات نامزدها و درنظر گرفتن امکان دریافت کمک مالی برای آن‌ها، عدم وابستگی آن‌ها به کانون‌های قدرت و ثروت را نیز تضمین کنند. چنین قانونی باید به سوالاتی نظیر این که این هزینه‌ها چگونه تامین می‌شوند؟ منابع و افرادی که این پول‌ها را تامین می‌کنند چه کسانی هستند؟ هر منبع یا فرد به چه میزان و برای چند نامزد تامین مالی کرده است؟ محل، نحوه و ترکیب مصرف این منابع چگونه است؟ پاسخ دهد.

 برخی از پول‌هایی که وارد فرآیند انتخابات می‌شوند اصطلاحا «پول کثیف» نامیده می‌شوند که به طور معمول با شروع فصل انتخابات صحبت‌هایی از وجود این نوع پول‌ها در ستادهای انتخاباتی برخی نامزدها مطرح می‌شود. پول کثیف اصطلاحا به درآمدی که از  کار غیر شرعی و غیرقانونی کسب شود، اطلاق می‌شود.

این اصطلاح 4 سال پیش برای اولین بار توسط وزیر کشور دولت یازدهم و پیش از انتخابات مجلس دهم مطرح شد که باعث اعتراض گسترده نمایندگان مجلس که غالبا کاندیدای مجلس دهم نیز بودند روبرو شد.

وزیر کشور در ادامه و در تاریخ 25 آبان ماه 1395 خبر از ارسال لایحه‌ای به مجلس برای شفافیت هزینه‌های انتخابات و ممانعت از ورود پول‌های کثیف به این عرصه داد که این لایحه تاکنون به سرانجام نرسید.

همچنین در نامه معاون اول دولت سابق خطاب به رئیس دولت‌های نهم و دهم که در سال 93 منتشر شد، نکاتی در خصوص انتخابات مجلس هشتم مطرح شد که مهمترین بخش آن ارائه کمک به ۱۷۰ کاندیدا، که اتفاقا برخی از آن‌ها به مجلس راه پیدا کردند؛ مجموعا نزدیک به یک میلیارد و دویست میلیون تومان بود.

موضوع ورود پول‌های کثیف به انتخابات به کمیسیون اصل 90 مجلس نیز کشیده شد و گزارشی توسط برخی نمایندگان به این کمیسیون ارائه شده است. علیرضا سلیمی نماینده محلات در مجلس شورای اسلامی در اول تیرماه 1398 با اشاره به ورود شرکت‌ها، افراد و مؤسسات به عرصه انتخابات، به بیان مصادیقی از این گزارش می‌پردازد: «یک محصول که 5 تومان ارزش داشته آن را کمتر فروخته و تهاتر کرده‌اند و از طرفی قرار گذاشته‌اند که ما‌به‌التفاوت آن را به عرصه انتخابات وارد کنند و این کار نیز صورت گرفته است» [2]

در همین زمینه مصطفی رضا حسینی قطب آبادی یکی از نمایندگان ادوار مجلس شورای اسلامی، با اشاره به عدم شفافیت در هزینه‌های انتخاباتی عنوان می‌کند که: «هزینه‌های تجملاتی انتخابات آفتی است که رهبر معظم انقلاب بارها به آن اشاره کردند؛ متاسفانه امروز شرایط به گونه‌ای است که گاهی مشاهده می‌شود یک نامزد انتخاباتی در یک شهرستان بسیار کوچک که رای بسیار پایینی دارد بالغ بر میلیاردها تومان هزینه می‌کند. سوال این است این مبالغ آن هم برای نامزدی در یک شهرستان بسیار کوچک از چه محلی تامین شده است؟ به طور قطع نامزدی که هزینه‌های مالی زیادی برای حضور در مجلس به عنوان نماینده مردم انجام می‌دهد نمی‌تواند خیرخواه و دلسوز مردم باشد زیرا معیار چنین افرادی تنها پول است که با هزینه‌کردهای نجومی رأی مردم را خریداری کرده اند. حتم بدانید چنین افرادی در پاسخ به مطالبات مردم پاسخی جز این نخواهند داشت که شما بابت رأی داده شده مبلغ مورد توافق را دریافت کرده‌اید و حق اعتراض ندارید.»[3]

باوجود اظهارات فوق نمایندگان فعلی مجلس منکر هزینه‌های میلیاردی خود در انتخابات شده‌اند. بر اساس دو گزارش خبری که توسط روزنامه فرهیختگان[4] در آبان 98 و پایگاه خبری خبرآنلاین[5] در مرداد 98 صورت گرفته است، 73 نماینده مخارج انتخاباتی خود را در پاسخ به سؤالی تلفنی مبنی بر این که «در انتخابات دور پیشین مجلس چه میزان برای ورود به انتخابات هزینه کرده‌اند؟» اعلام کردند که نمودار زیر با استفاده از تجمیع نتایج این دو گزارش بدست آمده است:

مطابق این نمودار شانزده نماینده از بیان میزان هزینه‌های انتخاباتی خود خودداری کرده، چهارده نماینده هزینه‌ای میان بیست الی پنجاه میلیون تومان، نه نماینده هزینه‌ای میان پنجاه الی هفتاد میلیون، نه نماینده هزینه‌ای میان هفتاد الی صد میلیون تومان و شش نماینده بیش از دویست میلیون تومان خرج کرده‌اند. لازم به ذکر است که در این بررسی چند نماینده دو رقم متفاوت را برای هزینه‌های انتخاباتی خود به دو رسانه اعلام کرده بودند که در تهیه نمودار رقم بالاتر در نظر گرفته شد.

نهایتا با مرور تجربیات بین‌المللی و نیز تاکید بند چهارم از سیاست‌های کلی انتخابات می‌توان گفت که شفافیت و محدودیت منابع مالی انتخابات مهمترین راه‌حل برای حذف پول‌های کثیف از انتخابات است. با شفاف شدن منابع مالی و ترکیب هزینه‌ای آن‌ها، مردم از حامیان اصلی هر نامزد یا حزب مطلع می‌شوند. شفافیت منابع و مصارف انتخاباتی علاوه بر ایجاد فشار اجتماعی برای کاهش هزینه‌ها،‌ مانعی جدی برای ورود پول‌های کثیف به انتخابات است. مشخص شدن حامیان اصلی که به احتمال قوی جهت‌گیری مجلس آینده را تعیین می‌کنند و نیز ایجاد پایگاه داده‌ای قوی و کم‌هزینه که امکان اعمال سیاست‌های مختلف را در بحث هزینه‌های انتخاباتی به دولت و مجلس می‌دهد از مزایای دیگر شفافیت منابع و مصارف انتخاباتی است. از طرفی مشخص شدن محل هزینه‌کرد منابع انتخاباتی جمع‌آوری شده برای هر نامزد، امکان انحراف این منابع را به سمت خرید رأی به حداقل خواهند رساند.

پس از گذشت سه سال از ابلاغ سیاست‌های کلی انتخابات و نیز دامنه‌دار شدن این موضوع در فضای سیاسی کشور، شفافیت و محدودیت منابع مالی نامزدها در انتخابات از طرف مجلس شورای اسلامی مورد غفلت قرار گرفته بود اما حالا در مجلس به تازگی برای شفافیت هزینه‌های انتخاباتی برای انتخابات مجلس به تصویب رسیده و امید داریم که اجرای این قانون در این دوره از انتخابات تا حد زیادی راهگشا باشد.

در گزارش آتی به بیان تجربیات برخی از کشورها در این زمینه خواهیم پرداخت.

------------------------------------------------------------------------------------

[1] farsi.khamenei.ir/speech-content?id=19144

[2] tasnimnews.com/fa/news/1398/04/01/2037494/

[3]alef.ir/news/3980408049.html

[4] روزنامه فرهیختگان: هشتم آبان 1398، «57 نماینده مجلس در گفتگو با فرهیختگان از هزینه‌های انتخاباتی‌شان گفتند.»

[5] khabaronline.ir/news/1282883/

انتهای پیام/