دفاتر منطقه ای / آسیای مرکزی و روسیه

۰۸:۵۴ ۱۳۹۳-۴-۲۴

ازبکستان را بهتر بشناسیم/1

آیین‌های ازدواج در ازبکستان؛ از نان و حلوا تا عروس سلام+تصاویر

مراسم ازدواج یکی از ارزش‌ها و سنت‌های ملی ازبک‌ها است که در فرآیند رشد تاریخی مردم این کشور شکل گرفته و تا امروز ادامه دارد.

به گزارش خبرنگار دفتر منطقه‌ای فارس در بیشکک، مراسم ازدواج در زندگی هر دختر و پسری که به سن بلوغ رسیده باشد، یک رویداد مهم و سعادت‌بخش محسوب می‌شود که این مراسم را مردم ازبکستان طبق سنت‌های خود برگزار می‌کنند.

برطبق قانون ازدواج ازبکستان، سن ازدواج برای پسران 18 سال و برای دختران 17 سال تعیین شده است.

مراسم ازدواج پس از ثبت رسمی آن در ادارات ثبت‌احوال کشور برگزار می‌شود ضمن آنکه براساس قانون ازبکستان، نکاح اسلامی باید حتما به لحاظ حقوقی ثبت شود.

بدین سبب جوانانی که قصد ازدواج دارند، یک ماه قبل از برگزاری مراسم ازدواج درخواست خود را در مورد قصد ازدواج به اداره ثبت‌احوال ارائه می‌دهند.

پس از یک ماه نمایندگان اداره ثبت‌احوال شخصا در حضور پسر و دختر ازدواج آنها را به طور رسمی ثبت و برای آنها گواهی‌نامه نکاح صادر می‌کنند.

در آن هنگام عروس و داماد با این گواهی‌نامه پیش یک روحانی می‌روند و او با حضور 2 نفر شاهد که معمولا از نزدیکان خانواده دختر و پسر هستند، خطبه عقد را می‌خواند.

در ازبکستان در بیشتر موارد عروس را مادر و پدر داماد و در موارد کمتر خود پسر انتخاب می‌کند.

پس از اینکه پدر و مادر داماد دختری را پسندیدند، پدر دختر در مورد داماد تحقیق می‌کند و پس از آن جواب مثبت یا منفی می‌دهد.

سپس مراسم «نصف کردن یک نان محلی» صورت می‌گیرد که برطبق این مراسم، 5-3 نفر از نزدیکان داماد با نان، نان فطیر، حلوا و دیگر شیرینی‌جات به خانه عروس می‌روند.

در این مراسم با حضور نمایندگان 2 طرف نان‌های روی هم قرار گرفته از وسط نصف می‌شود و به هر 2 طرف به طور برابر حلوا و شیرینی‌ داده می‌شود.

طرف‌های داماد و عروس با جملاتی از قبیل «مبارک باشد» و «زندگیشان مثل این شیرینی‌جات شیرین باشد» از نان‌های نصف شده و شیرینی‌جات تناول کرده و برای در جریان گذاشتن خویشاوندان در مورد عقد 2 جوان، شیرینی‌جات و تکه‌های نان و حلوا پخش می‌کنند.

پس از این مرحله، مراسم «اعزام فاتحه کوچک و بزرگ» برپا می‌شود که در این آئین 5-3 نفر از نزدیکان داماد به خانه عروس می‌روند.

در این مراسم نمایندگان 2 طرف در مورد زمان برگزاری مراسم عروسی، ترتیب برگزاری و دیگر جزئیات آن به توافق می‌رسند ضمن آنکه تکلیف برخی مشکلات موجود نیز مشخص می‌شود.

سپس مراسم «اعزام عروسی به طرف عروس» انجام می‌گیرد که در آن 5-4 نفر از طرف داماد برای طرف عروس لباس و جهیزیه عروس را می‌آورند البته در برخی مناطق ازبکستان تهیه جهیزیه برعهده مرد است و در برخی مناطق دیگر برعهده دختر است.

براساس ارزش‌های رایج در فرهنگ ازبکستان، طرف مقابل نیز به نمایندگان طرف داماد لباس‌های نو می‌پوشاند و در نتیجه برگزاری این مراسم، 2 طرف در مورد هزینه‌های مراسم عروسی به توافق می‌رسند.

بدین ترتیب به مراسم «ضیافت دختر» می‌رسند که این آئین یک روز قبل از مراسم ازدواج در خانه عروس برگزار می‌شود.

در این مراسم دوستان عروس، خویشاوندان و همسایگان شرکت می‌کنند که البته اخیرا این مراسم با مشارکت هنرمندان سنتی و آوازخوانی به عنوان یک ضیافت کوچک برگزار می‌شود.

قبل از مراسم ازدواج داماد و دوستان وی همراه با صدای کرنا و سرنا به خانه عروس می‌آیند که این مراسم «کویا و نوکر» (داماد و دوستانش) نام دارد.

در منزل عروس برای آنان سفره می‌چینند و داماد و دوستان وی میهمان خانه عروس می‌شوند که بر سر سفره غذای ملی ازبک‌ها یعنی «آش پلو» می‌آورند و به داماد لباس چاپان زردوزی (خلعت زردوزی) می‌پوشانند.

دوستان داماد پس از بلند شدن از سر سفره خانه عروس همراه با دعا و آرزوهای نیک، از ظروف سفالین نیز با خود می‌برند.

عقد عروس و داماد توسط «داملا» (روحانی) خوانده می‌شود ضمن آنکه مراسم «پای‌انداز» نیز یکی از مراسم ازدواج در ازبکستان است.

پس از ضیافت «کویا و نوکر» دوستان داماد همراه با جوانان خویشاوند عروس، در آستانه در منتظر خروج داماد از مراسم ضیافت هستند.

سپس یک پیرمرد پارچه ابریشمی را که به عنوان پای‌انداز تهیه شده است، زیر پای داماد پهن می‌کند و پس از اینکه داماد پای راست خود را روی پای‌انداز می‌گذارد آن را به جوانانی که از طرف داماد و عروس منتظر کشیدن پای‌انداز هستند، می‌دهد.

پس از آن به امید آنکه هر طرف یک تکه از پای‌انداز را بگیرند، مبارزه دوجانبه آغاز می‌شود.

در این بازی شادی‌بخش پسران تکه‌های خود را که در مراسم پای‌انداز به دست آورده‌اند، با نیت‌های نیک با خود همراه می‌برند که بانوان از این تکه‌های پارچه، دستمال و طومار می‌دوزند.

در ضمن، در روز مراسم ازدواج صبح زود آئین «نهار آشی» برگزار می‌شود که این مراسم در گذشته از ساعت 5 صبح و اخیرا از ساعت 7 صبح آغاز می‌شود و 3-2 ساعت ادامه دارد.

در این مراسم برای اینکه عروسی دختر و پسر را به اطلاع مردم برسانند، از اقوام و خویشان، دوستان، نزدیکان و همسایه‌ها برای «نهار آشی» (آش پلویی که صبح می‌پزند) دعوت می‌کنند.

آئین «نهار آشی» را خانواده داماد برگزار می‌کند و مردم هم برای احترام به خانواده وی به این مراسم می‌آیند و پس از اینکه آش پلو خوردند، در حق عروس و داماد دعای خیر می‌گویند و می‌روند.

سپس شب همان روز «مراسم ازدواج» با مشارکت دوستان، اقوام و خویشاوندان، نزدیکان و آشنایان و همسایگان برگزار می‌شود.

در این مراسم سفره عروسی با غذاها، میوجات و شیرینی‌جات مختلف تزئین می‌شود که البته مراسم عروسی براساس سنت‌های ملی ازبکستان برگزار می‌شود.

مراسم ازدواج یکی از ارزش‌های ملی ازبک‌هاست که در فرآیند رشد تاریخی مردم این کشور شکل گرفته و تا امروز ادامه دارد.

یکی دیگر از مراسم مربوط به ازدواج در ازبکستان «نگاه کردن به آیینه در چیمیلدیق» است.

«چیمیلدیق» گوشه‌ای مختص برای عروس و داماد در اتاق است که با پارچه‌ای دیوار کشیده شده است.

پس از آنکه عروس وارد چیمیلدیق می‌شود، یکی از زنان مسن آیینه‌ای را به دست گرفته و به عروس و داماد معطوف می‌دارد.

سپس با گفته‌های نظیر «زندگی‌تان مانند آیینه شفاف باشد» و «با هم عمر مشترک طولانی داشته باشید»، در اطراف عروس و داماد شمع روشن می‌چرخاند.

وی در ادامه اسپند دود کرده و به آنها چای نبات می‌نوشاند و تمام زنانی که در اطراف چیمیلدیق نشسته‌اند همراه با نیت‌های خیر از چای نباتی که عروس و داماد خورده‌اند، می‌نوشند.

مراسم «عروس سلام» نیز یکی از آئین‌های زیبای مراسم ازدواج در ازبکستان است که این آئین روز بعد از مراسم ازدواج برگزار شده و تازه عروس به اقوام و خویشاوندان داماد و همسایه‌ها معرفی می‌شود.

هنگامی که اقوام و خویشاوندان داماد و همسایه‌ها براساس آداب و رسوم ملی معرفی می‌شوند، عروس با فرود آوردن سر خود به آنها تعظیم می‌کند.

پس از 3 روز و یا یک هفته از برگزاری مراسم ازدواج مراسم «چارلار» (دعوت کردن) و یا «آشنایی خانوادگی» برگزار می‌شود.

در این مراسم نمایندگان طرف داماد به همراه عروس به منزل پدر و مادر عروس می‌آیند که البته این ضیافت کوچک با آئین «عروس سلام» باز هم زیباتر می‌شود.