به گزارش خبرنگار اعزامي فارس به استان‌هاي آذربايجان غربي و آذربايجان شرقي، بيش از 90 خبرنگار رسانه‌هاي داخلي و خارجي فعال در حوزه ميراث فرهنگي و گردشگري طي روزهاي اخير سفري را كه توسط سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري ترتيب داده شده بود به آذربايجان‌هاي شرقي و غربي داشتند.
در اين سفر كه با محوريت بازديد از نهمين اثر ثبت شده جهاني در يونسكو به نام قره كليسا بود از آثاري چون كليساي سنت استپانوس (نخستين شهيد مسيحيت)، خانه مشروطه و بازار تاريخي تبريز بازديد به عمل آمد. يكي از جذابيت‌هاي اين سفر 3 روزه اين بود كه در طي مسير به سمت قره كليسا به منطقه‌اي به نام جهنم دره برخورديم، منطقه‌اي كه خيلي‌ها تصور مي‌كنند شايد وجود خارجي نداشته باشد.
* جهنم دره كجاست؟
اگر از شهر خوي در استان آذربايجان غربي به سمت چالدران از جاده زرآباد حركت كنيد در بين راه به منطقه‌اي خواهيد رسيد به نام جهنم دره.
در نزديكي روستاي قريس كه منطقه‌اي كوهستاني است جهنم دره واقع شده است.
كمتر كسي به سمت جهنم دره مي‌رود جز كساني كه به قصد كوهنوردي و شكار به اين منطقه كوهستاني نزديك مي‌شوند.
اين منطقه به قدري براي بومي‌ها حواشي دارد و با مسئله مواجه است كه كسي براي گشت و گذار به اين منطقه نمي‌آيد. اما علت اينكه اين منطقه تحت اين عنوان نامگذاري شده است اين است كه اطراف اين منطقه را كوه‌هاي بلندي دربرگرفته و در دوران‌هاي گذشته تا سال‌هاي اخير مأمن كساني بوده است كه با حكومت‌هاي مختلف وقت خود مشكل داشته‌اند و در اين منطقه صعب العبور از مردم عادي دور مي‌شده‌اند.
جهنم دره هم از نظر وضعيت فيزيكي و هم از نظر رواني به علت حضور افراد خاطي براي مردم منطقه‌اي منفور و خطرناك است.
اين منطقه در گذشته در محدوده جاده ابريشم قرار داشته است.
* قره كليسا؛ مكه ارامنه
كليساي تادئوس (طاطاووس) معروف به قره كليسا در نزديكي شهر چالدران از توابع استان آذربايجان غربي در دهي به همين نام قرار گرفته كه برخي منابع از آن به عنوان نخستين بناي مسيحي جهان ياد كرده‌اند. لذا حضور و تجمع ارامنه به لحاظ تقدس اين محل در ايامي از سال و ارتباط آن با يكي از حواريون مسيح (طاطاووس) براي انجام مناسك عبادي چهره ويژه‌اي به اين مكان داده است.
فرا رسيدن ايام زيارت قره كليسا، تحرك و جنب و جوش خاصي در ميان ارامنه براي اداي فرايض ديني پديد آورده است، هزاران ارمني به عنوان زائر از اطراف و اكناف ايران از جمله شهرهاي اروميه، اصفهان، تهران، تبريز و كشورهاي خارج از ايران خود را براي انجام اعمال و مناسك مذهبي و تطهير روح و روان پيوند با خالق خويش از طريق پيمودن كيلومترها راه از مسير چالدران (شهر حماسه‌هاي تاريخي ايران) به اين مكان مي‌رسانند.
مراسم آييني عبادي قره كليسا كه به لحاظ سالگرد طاطاووس يكي از حواريون مسيح در اين منطقه برگزار مي‌شود از جمله مراسم اقليت‌هاي مذهبي ارامنه است كه از جهات گوناگون داراي ويژگي‌هاي مختص به خود است. زمان برگزاري اين مراسم بر اساس تقويم شمسي ممكن است هر ساله از 25 تير تا هفته اول مرداد متغير باشد. مراسم اين ايام طي روزهاي پنجشنبه، جمعه و شنبه به اجرا درمي‌آيد. با ذكر اين نكته كه زائران و مسافران از يك روز قبل براي حضور در مراسم و اتراق در چادرهايي كه از سوي شوراي خليفه‌گري ارامنه برپا شده و يا چادرهاي شخصي از دور و نزديك خود را به محل مي‌رسانند. شركت در مراسم براي ارامنه اجباري نبوده و هر كسي تمايل داشته باشد مي‌تواند براي انجام فرايض ديني به صورت گروهي يا فردي در كليسا حضور داشته باشد.
مراسم ويژه اين ايام كه طي سه روز ياد شده به اجرا درمي‌آيد، روز شنبه آن به عنوان روز اصلي با حضور اسقف اعظم يا اسقف ارامنه برگزار مي‌شود. زائران و مسافران اين سفر زيارتي طي روزهاي پنجشنبه و جمعه هم آهنگ با صداي زنگ كليسا از حدود ساعت 9 صبح جهت انجام مراسم عبادي و فرايض ديني با حضور و همراهي اسقف يا كشيش در كليسا اجتماع مي‌كنند. البته افرادي كه متدين و مؤمن هستند و راز و نيازي دارند از اوايل طلوع آفتاب با حضور در سالن كليسا به طور انفرادي به عبادت مي‌پردازند. شمع روشن مي‌كنند، دست به دعا مي‌برند و راز و نياز مي‌كنند، بوسه بر آستانه درب كليسا مي زنند و برخي نيز بست مي‌نشينند.
برخي از زائران كه حاجتشان برآورده شده بنا به سنت معمول از اوايل طلوع آفتاب گوسفندي خريداري كرده و طي روزهاي زيارت براي ذبح به دست روستائيان قره كليسا سپرده و يا خود اين وظيفه را بر عهده مي‌گيرند. شايد تعداد قرباني‌ها در روزهاي اول چندان قابل ملاحظه نباشد اما روز شنبه تعداد آنها رو به افزايش است. همچنين تعدادي از جوانان ارمني اعم از دختر و پسر لوازم تزئيني مانند النگو، گوشواره، گردنبند و... را كه از غرفه‌هاي چند روزه محل خريداري مي‌كنند براي دعا دادن و تبرك نزد كشيش مي‌برند و برخي ديگر نيز براي غسل تعميد فرزندان خود توسط كشيش در محل حاضر مي‌شوند.
معمولا والدين در اين مراسم، فرزندان خود را از چهلم تولد به بعد توسط كشيش در كليسا غسل مي‌دهند كه اين كار با انتخاب فردي به عنوان ساقدوش و تهيه پوشاكي نو با شنل مخصوص، صليب طلايي، تعدادي شمع و شيريني از سوي والدين، همراه با خواندن دعاهاي مذهبي بر آب و روغن مقدس (مرون) توسط روحاني انجام مي‌شود.
اما مراسم اصلي روز شنبه با شنيدن زنگ كليسا و حضور اسقف شروع مي‌شود برگزاري سرودهاي مذهبي به صورت كر، سخنراني علماي ديني، دعاخواني و قرائت آياتي از انجيل، انجام آيين‌هاي ويژه مانند غسل تعميد، عقد ازدواج جوانان، طواف دور كليسا باهمراهي اسقف و از همه مهمتر تقديس و تبرك آن و پخش نمودن آن بين حاضران و همچنين تبرك (نيش خارك) نان‌هاي مخصوص اين روز كه گرد و كوچك هستند با انجام آداب مختص توسط اسقف از جمله مهمترين فرايض و آيين‌هاي ويژه اين روز است.
در مجموع بايد گفت آيين‌ها و مراسم عبادي مذهبي قره كليسا از جمله آيين‌ها و مراسم فصلي ارامنه است كه به صورت گروهي و عبادي انجام مي‌گيرد. حضور و برگزار اين مراسم براي ارامنه نه تنها از انگيزه‌هاي مذهبي-ديني (اداي نذورات، عبادات مذهبي فردي يا گروهي، قرباني كردن گوسفند...) برخوردار است بلكه تجديد ديدار و ملاقات با دوستان و حضور در منطقه براي استراحتي چند روزه از ديگر كاركردهاي اجتماعي اين زيارت به شمار مي‌رود.
* كليساي سنت استپانوس؛ نخستين شهيد مسيحيان
استپانوس مقدس يكي از اولين مسيحيان مؤمن بوده كه به خاطر ايمان به خدا به شهادت رسيد. استپانوس در ميان مسيحيان سمبل ايمان راسخ بوده و به او لقب «ناخاوگا» يعني نخستين شهيد داده‌اند و اين كليسا به ياد او به نام «سنت استپانوس» نامگذاري شده است.
كليساي سنت استپانوس در 19 كيلومتري غرب جلفا در محلي به نام قريه قزل وانگ «صومعه قرمز»واقع شده است. بناي كليسا در داخل دژي استوار واقع شده كه به مجموعه بناهاي موجود در درون اين دژ «وانگ استپانوس مقدس» مي‌گويند اين كليسا علاوه بر اينكه مكان اجراي مراسم مذهبي محسوب مي‌شد، محل اجتماع طلاب، خطاطان، خوشنويسان، نقاشان، تذهيب كاران، فلاسفه، نويسندگان، مورخين و دانشمندان بوده است.
تاريخ دقيق تأسيس كليساي سنت استپاتوس كاملاً مشخص نيست. عده‌اي آن را از بناهاي اوايل مسيحيت مي‌دانند و برخي بناي آن را به دوره صفوي نسبت مي‌دهند در حالي كه شيوه معماري بنا، مصالح ساختماني و تزئينات به كار رفته در آن مؤيد اين مطلب است كه كليسا همانند و همزمان با كليساهايي چون طادئوس در خلال قرون چهارم تا ششم هجري (دهم تا دوازدهم ميلادي) ساخته شده و سبك معماري آن تلفيقي از شيوه‌هاي مختلف معماري اورارتو، اشكاني و رومي مي‌باشد كه به شيوه ارمني معروف است.
اين بنا چندين بار مورد مرمت واقع شده در جريان جنگ‌هاي 30 ساله ايران و روس اين بنا توسط نايب السلطنه عباس ميرزا در سال 1247 هجري قمري مورد مرمت و بازسازي قرار گرفته است و در جريان اين مرمت‌ها، روستاي دره شام از شخصي به نام محبعلي نخجواني خريداري و وقف كليسا شده است. شرح اين وقف در كتيبه‌اي به زبان فارسي در سر درب ورودي كليسا وجود دارد. مجموعه سنت استپانوس از 4 بخش كليسا، كليساي قديمي، ديرها و حصار دور آن تشكيل يافته است.
درون نمازخانه كليسا نقاشي‌هاي زيبايي بر روي بستر گچي نقش بسته‌اند كه در دو دوره صفوي و قاجار شكل گرفته‌اند، محتواي اين نقاشي‌ها شامل نقوش اسليمي و فرشته‌هاي شش بال هستند كه زيبايي و جلوه خاصي به سقف بنا داده‌اند. فضاي داخل كليسا به صورت صليب مي‌باشد و از سه قسمت ايوان، نمازخانه و محراب تشكيل شده است، از جمله تزئينات درون بنا سه نمازگاه سنگي انفرادي است كه از آثار دوره قاجار به حساب مي‌آيند.
سر تا سر ديوارهاي خارجي كليسا پوشيده از حجاري‌ها، طاق‌نماها، نيم ستون‌ها و مقرنس كاري‌هاي بسيار زياد است. در چهار ديوار خارجي بنا نقش برجسته‌هايي بسيار زيبا ديده مي‌شود. در ضلع شرقي كليسا سنگسار كردن استپانوس مقدس، در ضلع غربي مصلوب شدن حضرت مسيح، در ضلغ شمالي عروج حضرت مسيح و در ضلع جنوبي طفوليت حضرت عيسي در آغوش حضرت مريم ديده مي‌شود.
*خانه مشروطه؛ باقرخان و ستارخان طلايي
بناي تاريخي خانه مشروطه با معماري دوره قاجار، در محله قديمي راسته كوچه و در ضلغ غربي مجموعه بازار تبريز واقع شده است. در حال حاضر دو مجسمه طلايي باقرخان و ستارخان در جلوي در ورودي اين خانه خوش‌آمدگوي بازديدكنندگان هستند.
مالك نخستين خانه مشروطه حاج مهدي كوزه كناني (معروف به ابوالمله) از شيفتگان حربت و آزادي بود. اين خانه بعد از به توپ بستن مجلس در سال 1287 ه.ش مركز تجمع جمعي از برجسته‌ترين چهره‌هاي مشروطه در آذربايجان بوده و در جنگ‌هاي 11 ماهه تبريز عليه نيروهاي دولتي، ستاد فرماندهي و محل تشكيل جلسات مجاهدين مشروطه به شمار مي‌رفت.
تصميم مهم و انقلابي پايين آوردن پرچم‌هاي سفيد تسليم در مقابل قواي محمدعلي شاه قاجار در همين خانه گرفته شده است.
بنا با قست الحاقي آن در زميني به مساحت 1300 مترمربع و با دو طبقه اندروني و بيروي حاصل ذوق هنرمندانه معمار تبريزي به نام «حاج ولي معمار»است كه سال‌ها در روسيه ساكن بود و پس از بازگشت به تبريز در سال 1247 ه.ش آن را بنا نهاد.
ويژگي‌هاي خاص معماري دوره قاجار، تزئينات چشمگير به كارگيري نورگير زيبا و چشم نواز موسوم به كلاه فرنگي باستونها و سرستون‌هاي گچبري شده پنجره‌هاي ارسي، درهاي منبت كاري شده در اتاق اصلي موسوم به «طنبي» و غلام گردش دور راه پله، هركدام به نوعي ذوق وهنر ايراني را به نمايش گذاشته و آن را به يك نمونه منحصر به فرد تبديل كرده است. اين بنا به لحاظ اهميت تاريخي در سال 1354ه.ش به شماره 1171 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده و در سال 1367ه.ش توسط سازمان ميراث فرهنگي كشور خريداري شده است.
اقدامات مرمتي آن نيز پس از تملك به مرحله اجرا درآمده و سعي شده است به الگوهاي معماري-تاريخي توجه كافي شود. از سال 1375ه.ش پس از مرمت و تجهيز طبقه اول كه شامل تالار اصلي و اتاق‌هاي گوشواره‌اي است با نمايش گذاشتن اسناد و مداركي از دوران پرفراز و نشيب انقلاب مشروطه با عنوان موزه آغاز به كار كرده است از مهمترين اموال ارائه شده در آن مي‌توان از فرش مشروطه اسلحه كمري ستارخان، لوازم شخصي سران انقلاب و ديگر اسناد و مدارك اهدايي مرتبط با انقلاب مشروطه نام برد.
* بازار تبريز با مساحت يك كيلومتر مربع؛ در آستانه ثبت جهاني در يونسكو
شهر بزرگ تبريز بنا به مقتضيات جغرافياي، وسعت قدمت و اهميتي كه دارد داراي يكي از زيباترين و بزرگترين مجموعه بازارهاي ايران است. سبك معماري، كثرت سراها و تيمچه ها و وجود چندين مدرسه و مسجد نيز به اين مجموعه اهميت و امتيازي خاص داده‌اند. از تاريخ بناي اوليه مجموعه بازار تبريز اطلاع دقيقي در دست نيست به همين دليل اكثر مورخان، جغرافي نويسان و جهانگردان اسلامي و خارجي كه از قرن چهارم هجري تا عهد قاجار از تبريز ديدن كرده‌اند اسناد مهم و مدارك ارزنده‌اي را درباره بازار و وضع بازرگاني تبريز ارائه داده‌اند.
از مقدسي، ياقوت، ماركوپولو، ابن بطوطه، حمدالله مستوفي، كلاويخو، جان كارت رايت انگليسي، شاردن، جملي كارري جهانگرد ايتاليايي و ده‌ها سياح و مورخ ديگر مطالب جالب توجهي به جاي مانده كه دال بر اهميت مجموعه بازار در دوره‌هاي مختلف بوده است.
وجود مدارس و مساجد تاريخي مهم و معرفي چون مسجد جامع، مسجد حاج صفرعلي، مدرسه طالبيه ومدرسه صادقيه در اين بازار نيز گواهي بر پيشينه تاريخي اين مجموعه هستند.
بازار كنوني تبريز مربوط به اواخر دوره زنديه (يعني بعد از زلزله‌اي كه در سال 1193 هجري قمري روي داد) و عصر قاجار است. در زمان عباس ميرزا كه تبريز وليعهد نشين و دارالسلطنه كشور گرديد سراها، تيمچه ها و بازارهاي عالي تازه‌اي احداث شد و از هر سوي كشور بازرگانان با كالاهاي مختلف به سوي تبريز روي نهادند.
بافت اصلي بازار تبريز از دو راسته سرپوشيده شمالي - جنوبي و شرقي - غربي تشكيل شده است. راسته‌هاي اصلي توسط راسته‌هاي فرعي به هم متصل شده‌اند و در فضاهاي بين آنها سراها و تيمچه‌ها بنا شده است. مهمترين ورودي بازار تبريز در حال حاضردر منتهي اليه شمالي خيابان فردوسي قرار دارد. بازار تبريز با مساحتي معادل يك كيلومتر مربع، بزرگترين اثر ثبتي كشور و وسيع‌ترين مجموعه مسقف و به هم پيوسته جهان به شمار مي‌رود.
بازار تبريز با طاق‌ها و گنبدهاي بلندآجري شامل بازار امير، بازار كفاشان، راسته بازار، يمني دوز بازار، بازار حلاجان، بازار سراجان، راسته كهنه، بازارچه صفي، بازارحاج سيدحسين، بازار ميرابوالحسن، بازار حرمخانه، بازارچه شتربان، بازار صادقيه، بازار كلاهدوزان، قيزبستي بازار و چند بازار ديگر است. در اين مجموعه تيمچه ها، سراها و چهار سوهايي است كه حجرات و مغازه‌هاي آنها مركز عمده فروش اجناس گوناگون داخلي و خارجي است.
بازار تبريز بزرگترين اثر ثبت شده كشور و وسيع‌ترين مجموعه مسقف و به هم پيوسته جهان است و مقدمات ثبت جهاني آن نيز فراهم شده است و امسال به يونسكو ارسال مي‌شود.
* شمس تبريزي؛ گل باران شد
90 خبرنگار رسانه‌هاي داخلي و خارجي مزار شمس تبريزي را گل‌باران كردند.
در سه كيلومتري غرب مركز شهرستان خوي مابين منازل مردم مناري به بلندي 15 متر با 40 پله از سطح زمين وجود دارد كه از شاخ قوچ آذربايجان تزيين شده است. اين منار ساليان درازي است در مقابل سوانح مختلف طبيعي (سيل و زلزله) و سوانح انساني مقاومت كرده است.
محله‌اي كه منار در آن قرار دارد و خود منار به نام شمس تبريزي مريد و مراد و واژگون‌گر مولانا مشهور است. مكاني است مقدس در افواه عامه مشهور است كه مزار شمس تبريزي مرشد مولانا جلال الدين مولوي در جنب اين منار بوده و در ساليان بعد به وسيله سوانح طبيعي و شايد انساني تخريب شده است. تصويري از مزار شمس تبريز با دو منار و گنبد در جوار منار باقي مانده توسط مطراقچي لشكر نويس سلطان سليمان قانوني كشيده شده احتمالاً بعد از مخالفتي كه با صوفيان در اواخر عهد صوفيه انجام يافته آرامگاه شمس تخريب شده است.
*آذربايجان؛ سر ايران
آذربايجان ديار اساطيري حماسه‌سازاني است كه با عشق به وجود، تن خاكي به بلاياي زمان سپرده‌اند، آذربايجان؛ سر ايران، سرزمين شگفتي‌هاي آفرينش است و سبزي دشت‌هاي فراخ آن، صلابت كوه‌هاي سربلند آن را به رخ مي‌كشد.
انتهاي پيام/ر
نظرات
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط خبرگزاری فارس در وب سایت منتشر خواهد
شد
پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد
لطفا پیام خود را وارد نمایید.
پیام شما با موفقیت ثبت گردید.
لطفا کد اعتبارسنجی را صحیح وارد نمایید.
مشکلی پیش آمده است. لطفا دوباره تلاش نمایید.
پر بازدید ها
پر بحث ترین ها
بیشترین اشتراک
اخبار گردشگری
تازه های کتاب
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
اخبار کسب و کار
