خبرگزاری فارس استان مازندران-سرویس اجتماعی| جنگل‌های هیرکانی ارزشمندترین جنگلها در جهان است که به دلیل قدمت دیرینه لقب فسیل زنده و یا موزه طبیعی گرفته اند، این جنگلها که در ایران به جنگل‌های شمال نیز معروف است، حدود دو ماه پیش، بعد از 14 سال کش‌وقوس‌های فراوان در چهل و سومین اجلاس یونسکو ثبت جهانی شد.
مناطقی از جنگل‌های بولا، الیمستان، واز، خشکه‌داران، چهارباغ و کجور از مازندران و 6 نقطه دیگر در جنگل‌های استان‌های گیلان و گلستان در یونسکو ثبت جهانی شدند.
از زمان مخابره این خبر تاکنون سلسله گزارش‌هایی از قبیل ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی، مزایای آن و معیارهای انتخاب، توسط یونسکو به تفصیل شرح داده شد و تاکنون دو سایت "بولا" و "واز" که سایت‌های جهانی‌شده استان مازندران هستند به طور مفصل معرفی شد، در ادامه این گزارش‌ها، سایت الیمستان به طور تفصیلی معرفی و انتخاب آن برای ثبت در یونسکو برای آگاهی مردم بیان می‌شود.
سومین گزارش از سلسله گزارش‌های معرفی کامل سایت‌های جهانی شده جنگل‌های هیرکانی به جنگل‌های الیمستان در شهرستان آمل اختصاص دارد.
*مشخصات جغرافیایی سایت الیمستان
الیمستان با مساحتی معادل یک هزار و 240 هکتار در استان مازندران و در 30 کیلومتری جنوب شهر آمل قرار دارد. این منطقه در طول جغرافیایی شرقی 52 درجه و 23 دقیقه و 30 ثانیه تا 52 درجه و 24 دقیقه و 56 ثانیه و عرض شمالی 36 درجه و 9 دقیقه و 25 ثانیه تا 36 درجه و 11 دقیقه و 8 ثانیه واقع است.
این سایت به طور تقریباً کوهستانی همراه با رویشگاه‌های جنگلی، مرتعی، بیشه‌زار و صخره‌ای که بخش وسیعی از آن دارای شیب بیش از 45 درصد است، دامنه تغییرات ارتفاعی سایت از یک هزار و 190 تا 2 هزار و 402 متر است و کوه امامزاده قاسم مهمترین ارتفاعات منطقه را تشکیل می‌دهد.
حدود نیمی از سایت در منطقه حفاظت‌شده هراز واقع بوده که در 25 مهرماه سال 80 با مصوبه شورایعالی حفاظت محیط‌زیست و در چارچوب حفاظت از جنگل‌های شمال کشور به عنوان منطقه حفاظت‌شده تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط‌زیست قرار گرفت.
این مطالب را محمد عموزاد مدیر پروژه ثبت جنگل‌های هیرکانی حوزه ساری به فارس می‌گوید.
وی در ادامه بیان می‌کند: اقلیم منطقه عمدتا نیمه‌مرطوب سرد و میانگین بارش سالیانه منطقه حدود 650 میلیمتر است، میانگین متوسط دمای سالیانه 10.5 درجه سانتیگراد و میزان رطوبت 46.5 درصد است، به علت اقلیم سرد منطقه و بارش‌های عمدتا برفی منطقه دارای منابع آبی فراوان است.
*سیمای اکولوژیک سایت
مدیر پروژه ثبت جنگل‌های هیرکانی حوزه ساری می‌گوید: سایت الیمستان در واقع در محل تقاطع دو رویشگاه هیرکانی و به میزان کمتری ایرانی‌تورانی است، بدلیل تنوع ارتفاعی منطقه و اکوتون‌بودن بخش‌های مرتفع آن، پوشش گیاهی منطقه تنوع وسیعی از گونه‌های درختی، درختچه‌ای و علفی را تشکیل می‌دهند. مطالعات کاملی از وضعیت گونه‌های گیاهی منطقه تاکنون انجام نشده است. با این حال طیف وسیعی از رویشگاه‌های کوهستانی جنگلی، صخره‌ای، رودخانه‌ای و مراعی در منطقه شناسایی شده است، در این منطقه گیاهان پهن‌برگ ، گیاهان نیمه‌استپی و نیمه‌مرطوب، گیاهان مرتعی وجود دارد.
عموزاد با اعلام اینکه تیپ خاک‌های منطقه کوهستانی بوده که به واحد مجزا تقسیم می‌شوند ادامه داد: کوهستان‌های بسیار مرتفع با قلل تیز و کشیده متشکل از تشکیلات آهکی و در بعضی قسمت‌ها تشکیلات دولومیتی، شیل، ماسه‌ای، سنگهای آذرین و توفهای آتشفشانی که اکثراً بدون پوشش خاکی یا با پوشش خاکی بسیار کم‌‌عمق سنگریزه‌دار و در بعضی موارد همراه با بیرون‌زدگی‌های سنگی است، شیب این قبیل اراضی 40 تا 100 درصد، دارای پوشش گیاهی استپی با پراکندگی خیلی زیاد و بوته‌های گون پاکوتاه و یا عموماً بدون پوشش گیاهی است.
وی می‌گوید: عمده‌ترین محدودیت‌های این اراضی در بخشی از آن داشتن یخبندان‌های طولانی و وجود یخچال‌های طبیعی در بعضی قسمت‌ها، زمستان‌های سرد و طولانی و محدودبودن فصل رشد است، از طرفی وجود سنگ و سنگریزه در مناطق خاکدار در سطح و داخل خاک (در دامنه‌ها)، شیب‌های بسیار تند و فرسایش زیاد و محدودیت عمق خاک است، در این واحد، اراضی گونه‌های درختچه ای و مرتعی چندساله وسعت قابل توجهی دارد، واحد دیگر شامل کوهستان‌های نسبتاً مرتفع تا مرتفع با پوشش جنگلی متشکل از سنگهای آهکی، ماسه‌ای، شیل با پوشش خاکی کم‌‌عمق یکنواخت که در دامنه‌ها عمق آن بیشتر می‌شود، بیرون‌زدگی‌های سنگی به‌مقدار کم قابل‌‌رویت است، کمی سنگریزه در سطح و داخل خاک وجود دارد.
مدیر پروژه ثبت جنگل‌های هیرکانی حوزه ساری بیان می‌کند: کاربری اراضی الیمستان بطور کلی جنگلی و بیشه‌زار است و در قطعات کوچک سایر کاربری‌ها مانند رخنمون‌های سنگی و اراضی پراکنده کشاورزی نیز دیده می‌شود، با توجه به شیب تند و کوهستانی‌بودن و سرمای منطقه پوشش جنگلی عموما دارای تراکم متوسط و در قسمت‌های مرتفع‌تر شاهد حضور مراتع هستیم و مرزهای اکوتون به راحتی قابل تشخیص است، گونه‌های درختی سایت الیمستان، افرا، راش، سرخدار، توسکا، نمدار، ممرز، شیردار، کلهو، ون، گیلاس‌وحشی، بارانک، انجیلی، لرگ و گونه‌های درختچه‌ای آلوچه، ازگیل، ولیک، ال، سیب است، گونه‌های گیاهی این سایت نیز شامل سرخس، علف‌گندمی، تمشک، خاس، النا، سولانوم، اسپرولا، بنفشه است.
*حیات‌وحش
عموزاد در ادامه به گونه‌های شاخص جانوری اشاره می‌کند و می‌گوید: از مهمترین گونه‌های شاخص منطقه کل‌و‌بز و مرال است، گوزن‌قرمز، خوک‌وحشی، گرگ، روباهمعمولی، شغال، خرس‌قهوه‌ای، سمورمعمولی، رودک، گربه‌جنگلی، گربه‌وحشی، پلنگ، تشی indica، و از جمله پرندگان شاخص می‌توان به سارگپه‌جنگلی، عقاب‌طلائی، قرقی و در موارد نادر بحری و نیز انواع گنجشک‌سانان، دارکوب‌سیاه و دارکوب‌راه‌راه نام برد، از راسته گنجشک‌سانان می‌توان به زرده‌پره‌ها، پری‌شاهرخ، انواع سهره و از دیگر پرندگان شاخص این پهنه می‌توان به کبک‌دری و قرقاول و ... اشاره کرد.
وی ادامه می‌دهد: خزندگان در تمامی زیستگاه‌های متنوع منطقه حفاظت‌شده زندگی می‌کنند. آنها را می‌توان در چهار راسته لاک‌پشت‌ها (Testudines)، مارمولک‌ها و سوسمارها (Sauria) و مارها (Sepentoo) و خرچنگ‌ها قرار داد، از خزندگان می‌توان انواع مارها از جمله افعی را نام برد.
وی یادآور می‌شود: به منظور مدیریت کارا و بهتر سایت در طراحی محدوده میراث طبیعی جهانی تعارضاتی نظیر روستا حذف و فقط سه روستای لهاش، الیمستان و امامزاده قاسم در حاشیه بیرونی حریم قرار داشته که تاثیری بر سایت اصلی ندارند.
مدیر پروژه ثبت جنگل‌های هیرکانی حوزه ساری می‌گوید: با توجه به زیستگاه جنگلی منطقه و اهمیت آن، کل سایت در سه زون امن، حفاظت اکولوژیک و سایر استفاده‌ها مدیریت می‌شود و برنامه‌ریزی و مطالعات تفصیلی برای منطقه انجام نشده است، با توجه به رسالت حفاظت از جنگل‌های شمال این برنامه‌ها بایستی در برگیرنده مواردی شامل حفظ گونه‌ها و تنوع ژنتیکی، حفظ خدمات زیست محیطی، استفاده پایدار از منابع و اکوسیستم‌های طبیعی، حفظ دست‌نخوردگی، حفظ و نگهداری ویژگی‌های بارز سنتی و فرهنگی، پژوهش علمی، حفظ سیماهای طبیعی و فرهنگی ویژه، توریسم و تفرج، آموزش است.
*ساختار فعلی سایت
عموزاد با بیان اینکه این سایت در حال حاضر فاقد محیط‌بانی ثابت بوده ولی در آینده ایجاد یک محیط‌بانی و مرکز اداری در روستای الیمستان در نزدیکی سایت، مدنظر است، بیان می‌کند: بر اساس معیارهای ثبت اثر محدوده اصلی سایت دارای حداقل یکی از معیارهای 4 گانه ثبت اثر را داشته و همچنین دست‌نخوردگی و بکربودن آن بسیار مهم است.
براساس بازدیدهای میدانی و استفاده از فناوری ماهواره‌ای و مطالعات کتابخانه‌های سایت اصلی اثر با وسعتی معادل 394 هکتار در محدوده به عنوان میراث طبیعی جهانی شناسائی شد، همچنین ناحیه حریم یا بافرزون برای مدیریت بهتر و کارآمد سایت تعیین و مرز آن نیز مشخص که مانند هاله‌ای دور ناحیه اصلی را دربرگرفته و در این ناحیه نیز روستا وجود ندارد، بخش‌های وسیعی از این ناحیه دارای ارزش‌های بالای زیستی و حفاظتی است، وسعت بافرزون 846 هکتار وسعت دارد.
*چالش‌ها و مشکلات
وی عمده چالش‌ها و مشکلات در مدیریت اینچنین تشریح کرد: ورود افراد و متخلفین بدون مجوز در بخش‌هائی از حریم، تغییرکاربری اراضی در عرصه‌های پیرامونی اطراف روستاهای خارج منطقه و کنترل آن برای عدم‌ورود به داخل حریم، خشکسالی و تغییرات اقلیمی، شکار و صید غیرقانونی، عدم آشنائی جوامع محلی پیرامونی منطقه با ارزش‌های جهانی اثر، عدم شناسائی خدمات اکوسیستمی برای مردم منطقه و تنویر آن از سوی سازمان محیط‌زیست و سازمان جنگلها، عدم وجود برنامه آمایشی و فقدان یک گروه کاری متشکل از گروه‌ها و سازمان‌های ذی‌ربط، دسترسی آسان برای ورود به اطراف سایت.
مدیر پروژه ثبت جنگل‌های هیرکانی حوزه ساری می‌گوید: همچنین بهره‌مندی از اکوسیستم سایت به وسیله گروه‌های ذینفع شناسایی و این سودمندی‌ها در دو گروه کلی سودمندی‌های اکوسیستمی (تعدیل آب‌وهوا، حمایت از تنوع‌زیستی، چشم‌اندازها و مناظر، حفاظت آب و خاک، ذخیره‌گاه ژنتیکی) و خدمات (گردشگری، آموزش و پژوهش، کنترل سیلاب و جلوگیری از فرسایش، تامین آب، کشاورزی و استفاده از مرات) قرار دارند.
عموزاد ادامه می‌دهد: با توجه به چالش‌ها و فرصت‌های پیش‌رو ضرورت دارد در چارچوب یک کمیته راهبری برنامه‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و دراز‌مدت برای مدیریت منطقه تهیه کرد، مهمترین هدف از ارائه یک طرح (پلن) حفاظت از ارزش‌های برجسته اثر است و کلیه برنامه‌ها بایستی در راستای رسیدن به این هدف باشد.
به گزارش فارس، سایت الیمستان یکی از سایت‌های پیشنهادی ایران برای ثبت در یونسکو بوده است که با داشتن معیارهای آن پس از بازدیدهای میدانی کارشناسان بین‌المللی، در چهل و سومین اجلاس یونسکو ثبت جهانی شد.
انتهای پیام/86041/غ/و
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
