قاسمعلی فراست؛ آغازگر نسل جدید نویسندگان جنگ

در آن سال‌های نه چندان دور، هنگامی که جنگ ناخواسته‌ای از سوی حکومت بعثی عراق علیه حکومت نوپای جمهوری اسلامی ایران در جبهه‌ها شروع شد و به مرور اوج گرفت، در پشت جبهه‌ها هم کسانی بودند که به فکر ثبت و ضبط مکتوب این وقایع برای نسل‌های بعد بودند. از جمله، نویسندگان که با قلم خود به یاری رزمندگان می‌شتافتند. آثار حماسی فراوان به جا مانده از آن دوران شاهد این ادعا است و با بررسی هر یک از این آثار به یادگار مانده از دوران دفاع مقدس می‌توان تصویر روشنی از آن روزهای خون و حماسه دست یافت.

یکی از نویسندگان فعال در حوزه ادبیات داستانی دفاع مقدس، قاسمعلی فراست است که رمان «نخل‌های بی‌سر» او جزو آثار شاخص در این زمینه محسوب می‌شود. این نویسنده در معرفی خود و آثارش می‌گوید: «اولین روز تیرماه ۱۳۳۸ دریکی از روستاهای گلپایگان – فیلاخص –‌زاده شدم و دوره ابتدایی را در همین زادگاه گذراندم و همین جا با کتاب آشنا شدم. برای ادامه تحصیل به گلپایگان رفتم و نوشتن را اول با شعر و بعد با داستان تمرین کردم. بعد از گرفتن دیپلم به دانشگاه تهران رفتم و نوشتن شد علاقه اصلی‌ام. حاصل این سال‌ها عشق بازی با کتاب و نوشتن حدود پانزده رمان، مجموعه داستان، نمایشنامه، خاطره و پژوهش است که تعدادی از آن‌ها اینهاست: «نخل‌های بی‌سر»، «گلاب خانم»، «نیاز» «روزهای برفی»، «آوازهای ممنوع»، «خانه جدید»، «افطار»، «بن بست»، «آن روز‌ها»، «عشق منعی ندارد»، «زیارت»، «کتاب‌شناسی داستانهای توصیفی امام، انقلاب و جنگ» و «کتاب‌شناسی داستان‌های روستایی»
قاسمعلی فراست فارغ‌التحصیل رشته ادبیات دراماتیک از دانشگاه تهران و از سال ۱۳۵۷ شروع به نویسندگی کرده است. به بیان دیگر، وی از نویسندگان نسل انقلاب محسوب می‌شود که نویسندگی ‌اش را پس از انقلاب آغاز کرده است.

کتاب «نخل‌های بی‌سر» اولین کتاب او محسوب می‌شود که در سن ۲۱ سالگی نوشته است. قهرمان اصلی این کتاب مظلومیت خرمشهر است و نویسنده برای مشاهده قضایای خرمشهر به این شهر سفر کرده، مدتی در جمع با صفای رزمندگان حضور یافته و با آن‌ها زیسته و خندیده و گریسته تا کتاب بیان واقعی صحنه‌هایی از دفاع مقدس باشد. با این حال، برخی از منتفدان ادبی معتقدند این کتاب را می‌شد خلاصه‌تر از این هم نوشت و در چاپ‌های جدید آن با باز نویسی می‌شود به کیفیت ساختاری کتاب افزود، اما نویسنده نظر دیگری در این باره دارد؛ ادبیات خاص این کتاب نمادی از ذائقه مردم و مطالبات اجتماعی و روحیه انقلابی مردم در سال‌های آغازین جنگ است. روزهایی که مردم به شدت دنبال این بودند تا چیزی از جنگ بخوانند و بدانند و هر صفحه‌اش ارزشی فراوان داشت. روزهایی که‌گاه یک داستان نه چندان قوی یک میلیون نسخه تکثیر می‌شد.

کتاب «نخل‌های بی‌سر» که به ماه‌های آغازین جنگ و اشغال خرمشهر پرداخته است، در سال ۱۳۶۱ نوشته شده و نخستین بار در سال۱۳۶۳ توسط انتشارات امیرکبیر به چاپ رسید و پس از ۳ نوبت چاپ تا سال ۱۳۸۸، در سال ۱۳۸۹ در مجموعه کتاب‌های «روایتی دیگر» و با طرح جلد جدید، توسط همین ناشر به چاپ چهارم رسید. در بخش شخصیت‌های داستانی کتاب «نخل‌های بی‌سر» می‌توان به روایت زندگی سه فرزند یک خانواده با نام‌های ناصر، حسین و شهناز اشاره کرد که در طول مبارزه در خرمشهر به شهادت رسیده‌اند. اشاره کرد.

این کتاب ادبیاتی تهییجی دارد که برای اولین‌بار به حضور زنان در جنگ پرداخته است. همچنین از اولین رمان‌های مرتبط با خرمشهر و سرآغاز نوشتن برای جنگ محسوب می‌شود که واقع‌گرایی سنتی و روایت خطی را در پیش گرفته است.
داستان با شروع جنگ، آغاز می‌شود. خانواده ناصر در تب و تاب ماندن و یا رفتن سرگردانند. پدر و مادر او گمان نمی‌کنند جنگ به این راحتی آشیانه آن‌ها را مورد تهاجم قرار دهد. ناصر، حسین و شهناز پدر و مادر را ترغیب به رفتن می‌کنند و خود می‌مانند تا از شهر و آرمان‌هایشان دفاع کنند. شهناز شهید می‌شود. او اولین شهید خانواده است که بر سر آرمان‌هایش جان می‌دهد. شهادت او، برادرانش را در دفاع از شهر و ارزش‌هایشان راسخ‌تر می‌کند. با هجوم بعثی‌ها به شهر حسین هم به خواهر شهید خود می‌پیوندد و ناصر هم که خود از بیماری رنج می‌برد در آزادسازی خرمشهر به شهادت می‌رسد.
قاسمعلی فراست، در این اثر از ۲ دیدگاه دانای کل محدود و نامحدود استفاده کرده و از آنجا که در تلاش بوده گزارش واقعی از حوادث خرمشهر بدهد، برای مستند کردن داستانش اسامی افرادی مانند، شهید محمد جهان‌آرا را به کار برده است.

در رمان نخل‌های بی‌سر به خاطر شتابزدگی، پرداخت شخصیت محوری داستان ضربه دیده است. صحنه شهادت ناصر می‌توانست تأثیرگذار‌ترین صحنه این داستان باشد، اما صحنه شهادت او تنها با یک جمله شتاب‌زده گفته می‌شود. با این حال می‌توان گفت رمان نخل‌های بی‌سر یکی از موفق‌ترین رمان‌های دفاع مقدس از چند رمان نوشته شده در سال‌های آغازین جنگ تحمیلی است، به خصوص که به یکی از حساسترین برهه‌های دفاع مقدس اشاره دارد، به خرمشهر که در تاریخ هشت ساله دفاع مقدس هرگز فراموش نخواهد شد.
انتهای پیام/و