به گزارش خبرگزاری فارس از جنوب استان تهران، قوانین اسلامی در تجارت نیز مانند دیگر زمینه‌ها کامل و جامع است. این قوانین طوری وضع شده که فروشندگان و تجار نتوانند هر چه خواستند وارد کنند، درباره کالاهای خود به هر شکلی که خواستند تبلیغ کنند و به هر بهایی که خواستند آنها را بفروشند.
اگر تجارت آزاد باشد حقوق مردم به‌ویژه طبقه پایین جامعه پایمال می‌شود. خوشبختانه در میان کسبه و فروشندگان ایرانی بیشتر افراد به قوانین اسلامی تجارت آشنا و پایبندند. به‌ویژه در منطقه ما مغازه‌داران بسیاری هستند که حسن شهرتشان در میان اهالی زبانزد است.
در این گزارش برخی از قوانین اسلامی تجارت را بررسی کرده‌ایم. همچنین سراغ چند تن از کسبه ری رفته‌ایم و از آنها درباره کسب و کارشان سؤال کرده‌ایم. این کاسبان هم محله‌ای در صحبت‌های خود تأکید کردند کاسب نمونه کسی است که ویژگی‌هایی مثل رعایت نظافت و بهداشت محل کسب، رعایت عدالت، دستگیری از تهی‌دستان و نیازمندان و ... را داشته باشد.
تجارت در قرآن کریم
در قرآن کریم آیات بسیاری در ارتباط با کسب حلال و اجتناب از مال حرام آمده است. برای مثال در آیه دوم سوره نساء می‌خوانیم: «اموال یتیمان را پس از بلوغ و رشدشان به آنها باز دهید و پلید و حرام را با پاکیزه عوض نکنید و اموال آنها را با خلط در اموال خود مخورید که همانا گناهی بزرگ است.»
و نیز خداوند در آیه 29 سوره نساء فرموده است: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید اموال یکدیگر را در میان خود به باطل مخورید مگر آنکه تجارتی از روی رضایت میان شما انجام گیرد.»
در سوره بقره آیه 275 نیز آمده است: «اسلام مردم را تشویق به کسب و تجارت می‌کند. خداوند خرید و فروش را حلال و ربا را حرام اعلام کرد.»
در سوره شعرا آیات 183-181 آمده است: «پیمانه را تمام بدهید و از کم‌دهندگان نباشید و با ترازوی درست وزن کنید و از (بهای) کالاهای مردم مکاهید و در زمین به فساد کردن نپردازید.»
در آیات یک تا شش سوره مطففین نیز می‌فرماید: «وای بر کم‌فروشان، آن کسانی که چون از مردمان به پیمانه می‌خرند، تمام می‌گیرند و چون خود با دیگران با پیمانه و ترازو داد و ستد می‌کنند، به آنان کم می‌دهند. آیا اینان گمان ندارند که برانگیخته می‌شوند در روزی بزرگ (رستاخیز)، روزی که مردمان در برابر پروردگار جهانیان خاشعانه می‌ایستند؟ ».
تشویق به کسب و تجارت پاک در احادیث
در وسائل‌الشیعه از حضرت علی (ع) روایت شده است که به کسب و بازرگانی بپردازید تا از مال دیگران بی‌نیاز باشید. در کتاب مستدرک‌الوسائل از قول پیامبر نقل شده است: «اول فقه بعد تجارت؛ زیرا هرکس بدون آگاهی از فقه (و احکام شرعی تجارت و کسب) کسب و تجارت کند، گرفتار ربا می‌شود و در آن فرو می‌رود.»
از امام رضا (ع) نقل شده است: «چون مشغول کسب باشی و وقت نماز برسد نباید کار و تجارت تو را از نماز باز دارد. همچنین کسی که کسب و تجارت می‌کند باید از دروغ اجتناب کند و در تجارت و کسب خود اخلاق نیکو داشته باشد و روش‌های پسندیده دین و دنیا را به کار گیرد.» (بحارالانوار 103/103) یکی دیگر از ویژگی‌های فروشنده قناعت با سود کم و ارفاق به‌ویژه به کسانی که درآمد کم دارند.
امام صادق (ع) فرمودند: «نبرد کردن با شمشیر آسان‌تر از طلب کردن مال حلال است.» امام کاظم (ع) می‌فرماید: «فروش کالا در جای سایه و کم‌نور، غش (فریب) و خیانت است و غش حلال نیست.»
پیامبر (ص) فرمود: «هرکس شبی را بگذراند، درحالی که در دل قصد نیرنگ‌زدن به برادر مسلمان خود دارد، آن شب را در خشم خدا گذرانده است تا توبه کند.» امام صادق (ع) فرمود: «جنس خوب بخر و جنس خوب بفروش که چون جنس خوب بفروشی مردم می‌گویند خداوند به تو برکت بدهد.»
امام صادق (ع) از پیامبر (ص) نقل کرد که ایشان نهی کرد از آب افزودن به شیر و فروختن آن به اسم شیر خالص. حضرت علی (ع) نیز فرمودند: «کمتر سوگند یاد کنید که سوگند سبب کسادی و از میان رفتن برکت سود است.»
امام صادق (ع) فرمود: «تا پله ترازو پایین نرود و جنس سنگین‌تر از سنگ نشود، حق کشیدن (حق خریدار) داده نشده است» حضرت علی (ع) می‌فرماید: «کسبه و تجاری که به‌شدت تنگ نظرند و کالاهای مورد نیاز مردم را احتکار می‌کنند و در خرید و فروش زور می‌گویند، بدترین بازرگانان و کاسبان خائن هستند.»
امامان معصوم همواره تأکید کرده‌اند که بدترین و پلیدترین کسب‌ها کسب از راه رباخواری است. این تأکیدها بر انجام کسب حلال، دلیل سخت‌گیری اسلام درباره حقوق مردم، اجرای عدالت و زندگی در سایه قسط و عدل است.
اگر در هر یک از عرصه‌های مورد تأکید اسلام و معصومین (ع) موازین شرعی رعایت نشود، زمینه‌ای برای شیوع ظلم اقتصادی، فاصله طبقاتی و به تبع از بین رفتن تعادل جامعه ایجاد می‌شود.
کاسب حبیب خداست
عادل فوزی‌فرد، یکی از کسبه دولت‌آباد است که به همراه برادرش به کار گلدوزی اشتغال دارند. در بیشتر مواقع وقتی از مقابل مغازه این دو برادر عبور می‌کنی صدای صوت قرآن از آن به گوش می‌رسد.
عادل با اشاره به سخنان شهید رجایی می‌گوید: «به کار بگویید نماز دارم نه اینکه به نماز بگویید کار دارم. هر کس که برای 10 دقیقه مغازه‌اش را ببندد زیان نکرده است بلکه کسانی که برای چندهزار تومان درآمد بیشتر از یاد خدا غافل می‌شوند، بیشترین زیان را متحمل می‌شوند چراکه ثواب خواندن نماز جماعت قابل شمارش نیست و نماز اولین چیزی است که در قیامت سؤال می‌شود.»
وی یکی از خصوصیات کاسب خوب را خداترس بودن بیان می‌کند و می‌گوید: «رباخواری اعلان جنگ با خداست. حضرت علی (ع) می‌گوید کاسب حبیب خداست. خداوند پیشه‌‌وران امین که دستورات شرع، اخلاق‌مداری، چشم پاک بودن، قانع بودن به سود کم و آنچه را که خداوند در قرآن برای یک تاجر خوب و مسلمان برشمرده، سرلوحه کار خود قرار دهند، دوست دارد.»
کفه ترازو همیشه 200 گرم سنگین‌تر است
عباس ابراهیمی، جوانی صبور و باحوصله است که به همراه پدرش ولی‌الله ابراهیمی از نوجوانی به سبزی‌‌فروشی اشتغال دارد. او و پدرش از کاسب‌های قدیمی این محله هستند.
عباس ابراهیمی اعتقاد دارد که مشتری را باید راضی از مغازه بیرون بفرستید و به نظر مشتری باید احترام گذاشت چون یک ضرب‌المثل است که می‌گوید همیشه حق با مشتری است.
او می‌گوید: «اخلاق خوب و بار خوب باعث جذب بیشتر مشتری می‌شود. بیشتر بارهای سبزی در زمستان از جنوب می‌آید. بار میدان هم درجه یک، دو و سه دارد. ما در تابستان اراضی کشاورزی را اجاره می‌کنیم و خودمان اقدام به کشت سبزی می‌کنیم و زیر نظر خودمان سبزی برداشت می‌شود به همین خاطر سبزی‌ها درجه یک است چون سبزی‌ها را با آب موتور و قنات آبیاری می‌کنیم محصول با کیفیتی هم برداشت می‌کنیم. ما به‌ویژه در فصل تابستان که هوا گرم می‌شود برای اینکه سبزی‌های تازه‌ای به دست مشتری بدهیم دو نوبت سبزی می‌آوریم. یک‌بار صبح‌چین می‌آوریم و بعد از تمام شدن آن دوباره بعد از ظهر سبزی تازه می‌چینیم و از باغ می‌آوریم. پدر من از اولین سبزی‌فروش‌های این محله بوده که خودش هم سبزی کشت می‌کرده است.»
وی در ادامه بیان کرد: «ترازو را جلوی مشتری گذاشته‌ایم که مشتری آن را نگاه کند مطمئن شود که کفه سبزی درخواستی او از کفه سنگ پایین‌تر است. همیشه سعی می‌کنم سبزی را که به مشتری تحویل می‌دهم 100 تا 200 گرم بیشتر از وزن ترازو باشد.
سعی می‌کنم به کسی مدیون نباشم چون پای ترازو ایستادن مسئولیت دارد و آدم در قیامت باید در برابر کم‌‌فروشی پاسخگو باشد. بنابراین بیش‌‌فروشی می‌کنم و خیالم آسوده است.
نهایتاً در یک‌بار هفت هشت کیلو فروخته‌ام و پول نگرفته‌ام اما خیالم راحت است که مدیون کسی نیستم و دستور خدا را زیر پا نگذاشته‌ام. این را پدرم به من یاد داده که سبزی را سنگین بکشم.»
ابراهیمی توصیه‌ای برای دیگر کاسبان دارد: در کاسبی باید با مشتری صداقت داشته باشید تا مشتری جذب شود و فروش بیشتری داشته باشید در غیر این‌صورت اگر با چرب زبانی و دروغ یک‌بار جنس بد به خریدار بفروشید مشتری را برای همیشه از دست می‌دهید. اگر می‌خواهید کسبتان ادامه داشته باشد باید مشتری‌مدار باشید.
شیخ رجبعلی خیاط
رجبعلی نکوگویان معروف به رجبعلی خیاط یکی از عرفای ری است. در کتاب کیمیای محبت به قلم آیت‌الله ری‌شهری، تولیت آستان مقدس حضرت عبدالعظیم (ع) چنین آمده است: «در آغازین روزهای جوانی شیخ، اتفاقی شبیه به داستان حضرت یوسف (ع) برای او روی داده است؛ دختری رعنا و زیبا از بستگان، دلباخته او شده اما شیخ از این حرام به‌خاطر خدا صرف نظر کرده و می‌گوید خدایا من این گناه را برای تو ترک می‌کنم و تو هم مرا برای خودت تربیت کن.
شیخ در تمامی امور زندگی از هواها، امیال نفسانی و امور مادی گذشته و چشم خود را بر مادیات بسته بود. او از راه خیاطی امرار معاش می‌کرد و می‌گفت: «هر سوزنی که به غیر از یاد خدا زدم در دستم فرو رفت.»
رجبعلی خیاط، مرد صالح و خدا دوست در سال 1262 هجری شمسی در شهر تهران به دنیا آمد و در روز بیست و دوم شهریور ماه سال 1340 هجری شمسی دیده از جهان فروبست. او در آرامگاه ابن بابویه واقع در شهرری در فاصله کمی از بقعه شیخ صدوق به خاک سپرده شده است.
کم‌کردن اجاره خانه
شیخ روزی یکی از اتاق‌های خانه‌اش را به یک راننده تاکسی به نام مشهدی یدالله به مبلغ ماهانه 20 تومان اجاره داد. پس از مدتی همسر این راننده دختری به دنیا آورد. شیخ هنگامی که در گوش نوزاد اذان می‌گفت، مبلغ دو تومان در قنداق نوزاد گذاشت و گفت: «آقا یدالله خرج شما زیاد شده است از این ماه به بعد به جای 20 تومان 18 تومان اجاره بدهید.»
بازگرداندن دستمزد اضافی
محمود نکوگویان، فرزند شیخ رجبعلی خیاط به‌‌نقل از یک روحانی می‌گوید: «شیخ در گرفتن اجرت هم بسیار باانصاف بود. او اگر پس از انجام کاری می‌دید کمتر از مقداری که پیش‌بینی کرده بود، کار انجام داده، مبلغی را که به نظرش اضافه گرفته بود به مشتری پس می‌داد.»
این روحانی سفارش دوخت عبا و قبا و لباده‌ای را به جناب شیخ داده و گفته چقدر باید اجرت بدهم؟ شیخ به او گفته دوختن لباس‌های شما دو روز کار می‌برد و اجرت آن 40 تومان می‌شود.
روزی که آن فرد روحانی نزد رجبعلی خیاط آمد تا لباس‌هایش را بگیرد، شیخ نیمی از اجرتی را که مشتری به او پرداخت کرده بود بازگرداند. روحانی پرسید: «ای شیخ شما گفته بودید اجرت دوخت لباس‌هایم 40 تومان می‌شود پس چرا نصف آن مبلغ را دریافت کردید؟ » شیخ پاسخ داد: «آن روز فکر می‌کردم کار شما دو روز وقت می‌برد اما یک روز بیشتر کار نبرد.»
تخلیه حجره بدون دریافت خسارت
محمود نکوگویان می‌گوید: ابتدا پدرم در یک کاروانسرا حجره‌ای داشت. روزی مالک حجره آمد و گفت راضی نیستم اینجا بمانی و پدرم بدون اینکه حقی از او طلب کند فردای آن روز چرخ و میز خیاطی‌اش را به خانه آورد و حجره را تخلیه کرد.
احکام فقهی را بیاموزید
اصبغ بن نباته می‌گوید: «از امیرالمؤمنین (ع) شنیدم که بر بالای منبر می‌گفت به خدا سوگند ربا در این امت پوشیده‌تر از راه رفتن مورچه است بر سنگ‌های صاف و برای آنکه کسی تصمیم به کسب و تجارت بگیرد دانستن مسائل شرعی برای او واجب و لازم است. بنابراین باید نخست احکام فقهی و دستورهای شرعی کسب و تجارت و خرید و فروش را بداند و بیاموزد و بداند و به کار بپردازد.»
پیامبر (ص) فرمودند: «هر کس خرید و فروش می‌کند باید از پنج چیز خود را محفوظ دارد وگرنه اصلا نباید بخرد و بفروشد؛ ربا، سوگند، پوشاندن عیب کالا، ستایش از کالا در هنگام فروش و نکوهش از کالا هنگام خرید.»
کمک به تنگ‌دستان و سالمندان
عباس ابراهیم، فروشنده جوان ساکن ری می‌گوید: «گاهی اوقات هم افرادی تنگ‌دست و نیازمند به ما مراجعه می‌کنند و نیاز دارند که برای خانواده سبزی بخرند و پول ندارند. به آنها هم به اندازه نیازشان سبزی می‌دهم علاوه بر رعایت میزان ترازو به کسانی هم که بخواهند بدون نوبت و خارج از صف سبزی بخرند تذکر می‌دهم مگر اینکه مادری بچه بغل داشته باشد و اذیت شود یا فرد سالمند و بیماری نتواند در صف بایستد کار او را بدون نوبت راه می‌اندازیم.»
انتهای پیام/ب10/چ3000
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
