به گزارش خبرگزاری فارس از کاشان، چندی است که بیست و هفتمین سردر سرای شهریور با نام شعر و ادب پارسی مزین شده تا دیگر شهریار سخن در تقویم‌های شمسی تنها نباشد.
به همین بهانه بر آن شدیم تا با فرزانه‌ای از دیار سهراب و کلیم در این باب هم‌سخن شویم و با ذره‌بین یک شاعر برجسته سیاهی و سپیدی‌های بوم ادب این سرزمین را بیابیم.
صائم کاشانی گرچه سال‌هاست عنوان «استاد» را از سوی اهالی سرزمین شعر پارسی یدک می‌کشد، اما همواره چون طلبه‌‌ای مشتاق از شعر و ادب سخن می‌راند.
شاعر 12 هزار بیت، 15 مجموعه و 72 جلد آثار تألیفی و دارنده دیوان عشق، شکار ستاره، بلور اشک، فروغستان عشق، خورشید سرایان، مینای سخن و خورشید سخن با تبسم همیشگی‌اش روبه‌روی خبرنگار فارس در کاشان نشست و از وضعیت شعر و شاعران امروزی، تفاوت نظم و شعر، میزان تأثیر تحصیلات در سرائیدن شعر، شخصیت ادبی مقام معظم رهبری، نیاز و توقعات شاعران و دلیل ماندگاری شعر پارسی سخن گفت که در زیر مشروح آن را می‌خوانید:
فارس: در ابتدا می‌توانید تصویری کلی از وضعیت کنونی شعر پارسی ارائه دهید؟
صائم کاشانی: برای بیان وضع موجود باید کمی به عقب برگردیم... با پیدایش مشروطه و وارد شدن مسائل و دغدغه‌های اجتماعی به اشعار شاعران، شعرها دیگر منحصر به توصیف ابروی کمان، چشم بادام، زلف چلیپایی و قد سرو نبود و مفاهیم و مضامینی نو وارد شعر شاعران پارسی شد و این روند تا پیروزی انقلاب اسلامی کم و بیش ادامه داشت.
در بعد از انقلاب به واسطه تحولات شگرفی که در ایران بزرگ ما به وقوع پیوست شعر نیز به عنوان یک پدیده فراگیر دچار تغییراتی شد و موجب شد شاعران نیز آستین‌های همت را بالا زنند و با نگاهی نو وارد عرصه‌های ادبی شوند.
در این حال زبان شعر با زبان گویای انقلاب اسلامی پیوند خورد و شاعرانی نوپرداز هم پدید آمدند و به آفریدن اشعاری با مضامینی نو و بدیع همت گماردند و سعی کردند آن چیزهایی که در گذشته مطرح بود کنار گذاشته و طرحی نو دراندازند.
در این میان چندین شاعر موفقیت‌های چشمگیری کسب کردند و تا نزدیکی قله شعر و ادب پارسی اوج گرفتند اما...
فارس: اما چه؟
صائم کاشانی: اما به مرور با ورود شاعران جوانی که دارای تجربه کافی نبودند و به نوعی تازه‌‌واردهای عرصه ادبیات معاصر بودند و بدون توجه به تأویل‌پذیری در شعر و ادبیات غنی سرزمینمان و همچنین بی‌اعتنا به دقایق و ظرایف شعری، به سرودن اقدام می‌کردند شاهد تنزل تدریجی شعر بودیم تا جایی که دیدیم مکتب پست مدرنیسم وارد ادبیات غنی ما شد و موجب شد شاعران جوان معاصر مکتب مدرنیسم را رها کرده و به پست مدرنیسم روی آورند.
فارس: اشکال این تغییر رویکرد شاعران جوان چیست؟
صائم کاشانی: عیب از اینجا شروع شد که نوعی «معناگریزی» و «مفهوم‌ستیزی» در شعر شاعران امروزی پدید آمد و این معناگریزی و مفهوم‌ستیزی شاعران موجب شد که شعر معاصر به ابتذال کشیده شود.
فارس: چه شد که این شد؟
صائم کاشانی: به نظرم غرور، خودبینی، فقر مطالعه و عدم تفحص در آثار شاعران و ادیبان بزرگ قرن اخیر موجب این رویگردانی شد و کار را تا جایی رساند که برخی از شاعران تندرو جوان حتی نسبت به حافظ و سعدی بزرگ از روی بی‌اطلاعی موضع منفی داشته باشند.
فارس: منظور شما از شاعران و ادیبان بزرگ قرن اخیر که شاعران امروزی نسبت به آنها بی‌اعتنا بودند چه کسانی است؟
صائم کاشانی: شهریار، پروین اعتصامی، ملک‌الشعرای بهار، ایرج میرزا و رهی معیری از جمله شاعران بزرگ و استادان وحید دستجردی، رشید یاسمی، فروزانفر، زرین‌کوب به همراه علامه دهخدا از جمله ادیبان نامدار معاصر به شمار می‌روند.
فارس: به غیر از معنا و مفهوم شاخصه ظاهری شعرهای امروزی چگونه است؟
صائم کاشانی: این شعرها آکنده از واژگان لاتین، فرانسه و حتی واژگانی کوچه بازاری است و همچنین چند کلیدواژه معین مانند میز، صندلی، قهوه، فالگیر و... را می‌توان به راحتی در اکثر آثار امروزی مشاهده کرد.
فارس: راستی مقصودتان از شاعران امروزی شاعران چه سال‌ها و یا چه دوره‌ای است؟
صائم کاشانی: منظور شاعران دهه 70 و 80 است.
فارس: پس نباید به شعر امروز امیدی داشت؟
صائم کاشانی: البته هنوز جرقه‌های امید دیده می‌شود و جوانانی اهل ذوق و مطالعه در ادبیات کشور به فراوانی یافت می‌شوند چیزی که بنده عرض کردم فضای کلی و جریانی است که در حال حاضر وجود دارد و هنوز شاعرانی پیدا می‌شوند که به گذشته باشکوه خود افتخار می‌کنند.
فارس: آیا می‌توان در شرایط کنونی انتظار وقوع رنسانسی در زبان شعر مانند دوران نیما که منجر به گذار از شعر کلاسیک به نو شد، داشت؟
صائم کاشانی: من چنین تغییراتی را مشاهده نمی‌کنم و دریچه‌ای را در این خصوص گشوده نمی‌بینم و گرچه افرادی قائل به آن باشند، اما من این تغییر را چه از لحاظ ساختار و چه از لحظ معنا حس نمی‌کنم.
در صورتی می‌توانیم به این تحول امیدوار باشیم که افرادی که در رأس ادبیات کشور در پایتخت هستند با ارائه راهکار و اشاعه ادب در این راه پیشگام شوند.
فارس: اولین شعری که سروده‌اید به یاد دارید؟
صائم کاشانی: البته... اولین اثری که با نام من منتشر شد شعری با عنوان «در 13 سالگی که نمی‌شود» بود که در نشریه شفق در سال 44 به چاپ رسید که در سن 13 سالگی آن را سروده بودم.
فارس: بیتی از آن را به خاطر دارید؟
صائم کاشانی: این شعر با بیت «عامی اگر که سالک عرفان نمی‌شود/ عارف ز سعی خویش پشیمان نمی‌شود» آغاز می‌شود.
فارس: راستی آیا نزد مقام معظم رهبری نیز شعرخوانی داشته‌اید؟
صائم کاشانی: البته... حدود 9 سال پیش این افتخار را پیدا کردم، در سال عزت و افتخار حسینی.
فارس: کدام شعر را برای قرائت در حضور ایشان انتخاب کردید؟
صائم کاشانی: شعری از مجموعه دریای عطش که تصویری از غروب عاشورا است را برگزیدم.
فارس: بخشی از آن را می‌خوانید؟
صائم کاشانی: یک رباعی آن را برایتان می‌خوانم:
«دریای عطش لبان پرگوهر تو/ گل‌زخم هزار خنجر و حنجر تو/ هنگام غروب بود می‌کرد طلوع/ از مشرق نیزه آفتاب سر تو»
فارس: برخورد ایشان با شما چگونه بود؟
صائم کاشانی: پس از قرائت شعر بنده را با چند آفرین مکرر مورد لطف قرار دادند تشویق از سوی رهبر سیاسی و دینی یک ملت که یک کارشناس برجسته ادبیات و شعر است، لذتی مضاعف دارد.
فارس: از نظر یک شاعر شخصیت ایشان را چگونه توصیف می‌کنید؟
صائم کاشانی: شخصیت ایشان به عنوان سیاستمداری شاخص، فقیهی والامقام و رهبری قدرتمند بر کسی پوشیده نیست.
اما نکته‌ای که به حوزه فعالیت من یعنی شعر و ادب مربوط می‌شود این است که ایشان کارشناس مسلم ادبیات هستند و نقدهای دقیقی در مورد اشعار شاعران دیروز و امروز دارند که این موضوع علاوه بر ذوق و قریحه شخصی ایشان به بینش و مطالعات گسترده معظم‌‌له در حوزه ادب و شعر معاصر و کلاسیک مربوط است.
فارس: آیا در مورد موضوعی دغدغه داشته یا دارید، اما هنوز نتوانسته باشید در مورد آن شعر بسرائید؟
صائم کاشانی: خیر با عنایت خدا در هر موضوعی اعم از شعر آئینی، شعر مقاومت و سایر حوزه‌ها اثری دارم و قریب به اتفاق قالب‌ها را نیز تجربه کرده‌ام.
فارس: راستی نظرتان راجع به شعر سپید چیست؟ جزو مخالفان آن هستید یا موافقان؟
صائم کاشانی: آن نیز یک گونه شعری است، اما چیزی که باید به آن دقت داشت این است که نباید به بهانه بی‌‌وزنی ظاهری و بدون قافیه بودن آن از وزن درونی و خیال‌انگیزی آن غافل شد این نکته‌ای است که برخی از شاعران جوان ما از آن غفلت می‌کنند.
به نظر من سرودن یک شعر سپید قدرتمند بسیار مشکل‌تر از یک غزل زیبا است چراکه باید یک وزن درونی و خیال‌انگیزی مضاعفی برای آن بکار برد.
اما در مورد موافقت یا مخالفت با شعر سپید باید بگویم اینکه شاعری نتواند شعری در گونه‌ای بسراید نباید دلیل مخالفتش با آن قالب باشد این را نمی‌گویم چون خود مجموعه شعر سپید نیز دارم بلکه این یک اصل کلی در مورد هر قالب یا گونه‌ای است.
فارس: به نظر شما آیا کسانی که از طریق آکادمیک وارد عرصه شاعری شده‌اند موفق‌تر هستند؟
صائم کاشانی: به طور کلی در تاریخ معاصرمان شاعران بزرگی که پدید آمدند نه تنها دانشگاه نرفته‌اند بلکه تحصیلات متوسطه نیز نداشتند و حتی عده اندکی از شاعران که از طریق دانشگاه ادبیات را فراگرفته‌اند اشعار دلنشینی ندارند.
فارس: چرا؟
صائم کاشانی: به دلیل آنکه شعر باید به شاعر الهام شود و از چشمه ذوق و قریحه او بجوشد، اما دانشگاهیانی که به سرودن شعر روی می‌آورند به دلیل تسلط بر صناعات ادبی تنها می‌توانند نظم خوبی را به وجود آورند به این معنا که تنها واژه‌های زیبا را کنار هم بنشانند و این همان تفاوت نظم و شعر است.
یعنی به عبارت دیگر با دانشگاهی شدن می‌توان ناظم خوبی شد، اما لزوماً به شاعر بزرگی نمی‌توان تبدیل شد و به قول محمد تقی بهار: «ای بسا شاعر که او در عمر خود نظمی نساخت/ وی بسا ناظم که او در عمر خود شعری نگفت»
فارس: مهم‌ترین دلیل پایداری و ماندگاری زبان پارسی را چه چیزی می‌دانید؟
صائم کاشانی: یقین داشته باشید هیچ گاه زبان پارسی عزیز ما دستخوش زبان‌های بیگانه نمی‌شود چراکه آن کاخ بلندی که فردوسی بنا نهاده از گرد و غبار فراموشی و افول تا ابد مصون می‌ماند.
فارس: خواسته شما به عنوان یک شاعر با چهار دهه فعالیت ادبی چیست؟
صائم کاشانی: شاعر و به طور کلی هر هنرمندی به دلیل آنکه برای دل و جان خود قلم می‌فرساید نباید از دیگران توقع بی‌جایی داشته باشد.
اما چاپ بی‌دغدغه اثری که چندین سال به طور شبانه‌روزی وقت یک شاعر را می‌گیرد و او را از رسیدگی به زندگی عادی و سایر فعالیت‌های اقتصادی خود باز می‌دارد کمترین توقعی است که باید مسئولان کلان فرهنگی کشور برای آن راهکاری در نظر بگیرند.
فارس: به عنوان حسن ختام این گفت‌وگو از شما می‌خواهم اولین کلمه‌ای که پس از شنیدن اسامی زیر به ذهنتان می‌رسد را بیان کنید؟
فارس: حافظ
صائم کاشانی: قرآن
فارس: فردوسی
صائم کاشانی: آفریننده حماسه
فارس:سهراب سپهری
صائم کاشانی: نوپردازی بی‌بدیل
فارس: نیما یوشیج
صائم کاشانی: مبدعی مبتکر
فارس: مهدی اخوان ثالث
صائم کاشانی: زمستان
فارس: مولانا
صائم کاشانی: حکمت
فارس: صائم کاشانی
صائم کاشانی: عاشق ادبیات
انتهای پیام/ن10/ف4004
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
