نبرد غزه؛ پدیده ای خودجوش، تصادفی یا تاکتیکی

مهمترین سوال افکارعمومی ظرف 4 روزی که از وقوع جنگ خونین غزه می گذرد این بوده که آیا این رویداد امری طبیعی و در امتداد همه نبردهای 60 سال گذشته فلسطینیان و صهیونیستها است.یا بر اساس یک طرح و تاکتیک از جانب یکی از دو طرف جنگ آغاز شده است و اگر چنین است و این نزاع به عنوان بخشی از سیاست بازیگران سیاسی به سود چه کسانی تمام می شود و تهدید و پیامد منفی آن عاید چه گروهی خواهد شد؟

لازمه پاسخ به این سوالات تامل در مواضع هر یک از بازیگران منطقه های و بین المللی دخیل در منازعه اخیر است و با نشان دادن تصویری از خواسته های هر یک از این طرف تاحدی پاسخ این سوال روشن می شوددرگیری غزه این بار برخلاف دوره های گذشته ابعادی گسترده در محافل بین المللی پیدا کرده است .

نبرد غزه در چهارمین روز آن می رود تا به موضوع اختلاف انگیز جدید در روابط دولتهای منطقه با بازیگران غربی تبدیل شود.اولین نشانه های یک صف بندی سیاسی جدید بر سر بحران غزه ظرف دو روز اخیر نمایان شد وقتی که دولت اوباما به رغم اختلاف نظر با تل آویو بر سر مسئله هسته ای ایران به حمایت آشکار از حملات ویرانگر ارتش اسرائیل در غزه پرداخت و در مقابل برخی از کشورهای منطقه نظیر روسیه و ترکیه تشویق کنندگان اسرائیل به اعمال خشونت را سرزنش کردند

از شواهد و قرائن پیداست که نبرد غزه نیز همانند بحران سوریه هم اکنون آرایش سیاسی جدیدی را در صحنه خاورمیانه شکل داده است. در این آرایش یا صف بندی سیاسی ، دولتها به سه گروه تبدیل شده اند: گروهی از دولتها نظیر روسیه مصر یا دولتهای انقلابی جهان عرب ،اکنون برای مهار جنگ و برقراری دوباره آتش بس در این منطقه گام برداشته اند، گروه دوم که شرکای سنتی تل آویو شناخته می شوند(امریکا، انگلیس و برخی دولتهای اروپایی) از فردای شروع جنگ مقابل حماس صف بسته و با این عبارت که حملات به غزه «حق دفاع مشروع اسرائیل است» به حمایت از ارتش صهیونیستی پرداختند. گروه سوم ،کشورهایی هستند که هنوز در حالت نوعی برزخ سیاسی به سر می برند بسیاری از دولتهای عربی که به عنوان حاکمان محافظه کار شناخته می شوند به انتظار نتیجه این نبرد خونین نشسته اند و به اقتضای سیاست فرصت طلبی هر گونه جانبداری از حق ملت فلسطین یا واکنش به حملات صهیونیستها را یک ریسک و خطر سیاسی می انگارند

با این توصیف مواضع هر سه طیف از دولتها و بازیگران سیاسی در جنگ 4 روزه غزه را از نظر گذراندیم

اعراب محافظه کار:جنگ غزه،چتر نجات برای اسد و سپردفاع برای برنامه هسته ای ایران

ظرف دو سه دهه اخیر هر جنگی که میان فلسطینیان و اسرائیل یا لبنان و اسرائیل در گرفته است ، دولتهای محافظه کار عربی به تئوری حزم و احتیاط توسل جسته اند.این اندیشه احتیاط و سکوت در دو جنگ 33 روزه لبنان(2006) و 22 روزه(2008) تا آنجا پیش رفت که حاکمان محافظه کار عرب حتی به صورت غیر مستقیم از طرف متجاوز یعنی ارتش اسرائیل جانبداری کرده و پشت مقاومت را خالی کردند.

جبهه محافظه کار عرب همواره یک مثلث بوده که شامل سه دولت موثر - به لحاظ مالی و ژئوپلتیک- در مناقشه فلسطین بوده است :عربستان ، اردن و مصر .

اما اتفاق مهمی که در این دوره در آرایش جناح محافظه کار عرب رخ داده این است که ضلع مصر با سقوط مبارک نگاه خود را به فلسطین بویژه قضیه غزه تغییر داده و جای این کشور را یک دولت کوچک اما ثروتمند و بلند پرواز بنام امیر قطر گرفته است.

هم اکنون موضع گیری مثلث محافظه کار عرب در قبال نبرد غزه تحت تاثیر یک خط مشی یا به عبارت دقیقتر، متاثر از یک ائتلاف بزرگتری است که این سه دولت با طرف امریکایی برای عبور از بحرانهای کنونی خاورمیانه دارند.فصل اول این ائتلاف در سه بحران لیبی ، یمن و بحرین شکل گرفت و در قراردادی نانوشته حاکمان عربستان ، اردن و قطر با اروپا و امریکا به نوعی تقسیم منافع دست زدند

برای این بلوک محافظه کاری هم اکنون ، غزه و قضایای فلسطین در اولویت نیست زیرا آنها همه استعداد خویش را صرف فتح یک سنگر دیگری بنام سوریه کرده اند و طبیعی است که هر حادثه ای مثل غزه که پروژه براندازی حکومت سوریه را به تاخیر اندازد یا تحت الشعاع قرار دهد برای آنها یک چالش است.

بی سبب نیست که در رسانه های منسوب به عربستان یا شبکه الجزیره ( متعلق به قطر) درگیری کنونی جنبش مقاومت با ارتش صهیونیستی یک تاکتیک ایرانی - سوریی تعبیر می شود. آنها مدعی هستند که جنگ جدید غزه در صورت یک چتر نجات برای اسد است و کافی است که این جنگ عمق امنیت اسرائیل را به چالش بکشاند آنگاه نه امریکا و نه اروپا نمی توانند به بحران دیگری مثل سوریه یا مهار برنامه هسته ای ایران بیندیشند

شرکای غربی تل آویو :فراموشی اختلاف «اوباما - نتانیاهو» در پای معادله امنیت اسرائیل

امریکا این بار نیز به رغم شعارها و ژست صلح طلبی اوباما در اولین گام به حمایت از تصمیمات خطرناک تل آویو پرداخت. برای این کار رئیس جمهور آمریکا حتی به تماس تلفنی خود با کسی که تا دیروز از او دوری می جست یعنی «بنیامین نتانیاهو»، پرداخت. طبق بیانیه ای که کاخ سفید منتشر کرد : «رئیس جمهور [آمریکا] بر حمایت واشنگتن از حق اسرائیل برای دفاع از خود تاکید کرده و درباره کشته شدن غیرنظامیان اسرائیلی و فلسطینی ابراز تاسف کرده است.»

گفته می شود نتانیاهو نیز از رئیس جمهور آمریکا به دلیل قرار دادن گنبد آهنین در اختیار آنها شدیدا تشکر کرد. البته مراوده و ارتباط گیری تل آویو با واشنگتن به این تماس محدود نماینده است و رسانه های عرب نوشته اند که تل آویو همزمان با افزایش تهدید درباره حمله زمینی رژیم صهیونیستی به نوار غزه، در تماسی که «لئون پانتا»، وزیر دفاع آمریکابا «ایهود باراک»، همتای اسرائیلی برگزار کرده نسبت به افزایش حمایتهای امریکایی ها امیدوار شده است

اما در صف دیگر شرکای اسرائیلی یعنی در اروپا نگاهی دوگانه نسبت به جنگ دیده می شود. سران ارشد اتحادیه در موضع گیری خویش همان ادعاهای وزارت خارجه اسرائیل را مطرح می کنند کما این که کاترین اشتون با تاکید بر اینکه رژیم صیونیستی حق دارد در مقابل پرتاب موشک از نوار غزه به سوی اراضی اشغالی از مردم خود دفاع کند، مدعی شد که جنبش حماس به دلیل پرتاب موشک به سمت اراضی اشغالی عامل بحران کنونی میان تل‌آویو و فلسطین است.اما اشتون نیز به شیوه سران سلف اروپا سعی کرده خود را مدافع صلح و آشتی دو طرف درگیری نشان دهد به همین دلیل رئیس سیاست خارجه اتحادیه اروپا با اظهار تاسف نسبت به کشته شدن غیرنظامیان در اراضی اشغالی و فلسطین، مدعی شده است : من به شدت از افزایش اقدامات خشونت‌آمیز میان اسرائیل و نوار غزه احساس نگرانی می‌کنم.

مدافعان جدیدحماس و غزه :از جنبش اخوان مرسی تا اردوغان

برخلاف ایام گذشته این بار غزه تنها نیست ، بلکه حامیان و همراهان قدرتمند دارد گروه جدید حامیان غزه اغلب شامل دولتها و جنبش های انقلابی هستند با آرمان آزادی فلسطین قدرت گرفته اند در همین راستا برای اولین بار فرستاده مصریها به جای تل آویو راهی غزه شدند . با آنکه اوباما سعی کرد عزیمت وزرا و دیپلماتهای عربی به غزه را طراحی خودش وانمود کند اما واقعیت این است که جنبش اخوان المسلمین در این جنگ ویرانگر محاسباتی فراتر از اوباما دارد. در این باره کافی است که به گفته های هشام قندیل نخست‌وزیر مصر که به اتفاق هنیه در غزه اعلام کرد که خون‌های ریخته شده درغزه متعلق به جهان عرب است و نمی‌توان در برابر آن ساکت ماند یا آنجا که اظهار می دارد : به اسم ملت و رئیس‌جمهوری مصر به اینجا آمده‌ام تا پایبندی مصر را برای دفاع از حق ملت فلسطین و غزه نشان دهیم. ما همچنان شاهد رنج‌های ملت فلسطین هستیم و تا لحظاتی پیش نیز دیدیم که کودکان و غیرنظامیان در فلسطین در حملات اسرائیلی‌ها شهید می‌شوند چرا که آنها حق خود را برای آزادی می‌خواهند.

مصر چنان که فرستاده مرسی تاکید می کند در پی آن است که اقدامات خصمانه رژیم صهیونیستی هر چه زودتر با فشارهای بین‌المللی و عربی پایان یابد.

در واقع سفر قندیل و هیات بلندپایه مصری به غزه پیامی آشکار است به تل آویو مبنی بر اینکه قاهره در برابر تئوری نابودی یا انزوای حماس کوتاه نمی‌آید.

مشابه این خط مشی دولت انقلابی تونس در پیش گرفته است کشوری که به دلیل حاکمیت دولت سکولار زین العابدین بن علی سالها از معادله غزه دور بود اکنون در بالاترین سطح یعنی اعزام وزیر خارجه به غزه برای ورود به منازعه خیز بر می دارد

این بار در میان دولتهای منطقه ، ترکیه نیز به شدت نگران نتیجه این بازی خونین است. طبق گزارش رسانه های ترکیه ، انکارا از همان دریچه ای به نبرد خونین اخیر می نگرد که قطریها یا سعودیها می بینند. اردوغان با این اعتقاد که این جنگ می تواند امیدهای او به قدرت یابی جریان اخوان المسلمین(که حماس نیز یکی از شاخه های آن است ) را بر باد دهد و حتی پروژه آنها برای سوریه را معلق نگه دارد از همه ابزارهای سیاسی برای توقف جنگ بهره جسته است تا جایی که ترکیه به سراغ روسیه و قدرتهای غیر غربی شورای امنیت رفته است طبق گزارشها اردوغان با رئیس‌جمهوری روسیه گفت‌وگوی تلفنی انجام داده و در آن بر ضرورت توقف خشونت‌ها در نوار غزه توافق کرده است.

طبق اطلاعات دفتر مطبوعاتی کاخ کرملین، این مذاکرات تلفنی به ابتکارعمل طرف ترک صورت گرفته است.بر اساس این اطلاعات، توجه اصلی رهبران روسیه و ترکیه بر اوضاع بحرانی کنونی در نوار غزه متمرکز بود، چرا که در پی وخامت اوضاع و آغاز حملات هوایی گسترده ارتش اسرائیل به این منطقه و حملات موشکی پاسخگویانه نیروهای فلسطینی به سمت اسرائیل، تعداد زیادی از مردم غیرنظامی کشته و زخمی شده‌اند.

جامعه جهانی در آزمون خاورمیانه جدید

اما برای جامعه بین المللی ، نبرد جاری غزه یک آزمون جدی است. سازمان ملل در حالی پرونده یک نزاع جدید را تحویل می گیرد که ظرف دو سال اخیر تل آویو همه ابتکارات میانجیگران اروپایی و حتی امریکایی را برای احیای صلح خاورمیانه ناکام گذاشت. به اذعان ناظران جهانی ، هیچ دولتی به اندازه تیم افراطیون کنونی تل آویو ، نقش سازمان ملل در عرصه خاورمیانه را به سخره نگرفته بود.نقش سازمان ملل توسط تیم نتانیاهو چنان به بازی گرفته شد که حتی درخواست های ابتدایی این سازمان برای تاخیر و توقف شهرک سازی زیرپا گذاشته شد. در آخرین مرحله نتانیاهو در تهدیدی بی سابقه اختیار دادن هر گونه جواز حضور تشکیلات خودگران فلسطین در مجامع بین المللی را از سازمان ملل دریغ کرد.

بنابراین برای شخص بان کی مون ، موج تازه رویارویی نظامی در غزه آزمایشی سخت به حساب می آید.از نگاه دبیر کل سازمان ملل دور نیست که خاورمیانه ای که او اکنون به آن گام می نهد کاملاً متحول شده است و جریان ها و جنبش های جدیدی در قلب خاورمیانه - از مصر تا لیبی- قدرت گرفته اند که حاضر به مماشات بر سر منافع مسلمانان از جمله مسئله فلسطین نیستند. روشن است که ساکنان و حاکمان جدید خاورمیانه در این مرحله دیگر حاضر به قبول سکوت یا جانبداری سازمان ملل از طرف های صهیونیستی نخواهند شد و تکرار سیاست همسویی سازمان ملل با بازیگران غربی در مسئله فلسطین بدون ریسکو پیامد برای موقعیت سازمان ملل و شخص دبیر کل نخواهد بود.

حبیب فوزی

منبع: سیاست ما

انتهای متن/