جمال عبدالناصر؛ رهبری که برای همیشه در حافظه تاریخی اعراب زنده ماند

به گزارش خبرگزاری فارس، «جمال عبدالناصر» (15 ژانویه 1918 - 28 سپتامبر 1970) دومین رئیس‌جمهور مصر از سال 1956 تا هنگام مرگ بود. وی به همراه «محمد نجیب»، نخستین رئیس‌جمهور مصر انقلاب 1952 این کشور را رهبری کرد که به سرنگونی «ملک فاروق» آخرین پادشاه خاندان «محمد علی» پادشاهی مصر و سودان انجامید. وی در کشور خود به تسریع روند مدرنیته و اجرای اصلاحات سوسیالیستی دست زد و با ترویج اندیشه‌های پان عربی برای مدت کوتاهی مصر را با سوریه متحد کرد و جمهوری متحده عربی را بنیان گذاشت.

ناصر یکی از مهمترین شخصیت‌های ملی گرای تاریخ مدرن اعراب در سده بیستم به شمار می‌رود. او موفق به ملی‌کردن کانال سوئز شد و نقش محوری در تلاش‌های ضد امپریالیستی در جهان عرب و آفریقا داشت. ناصر همچنین نقش کلیدی در تأسیس جنبش عدم تعهد داشت. سیاست‌های ملی‌گرایانه او که به ناصریسم مشهور است، هواداران زیادی در دهه‌های 1950 و 1960 در جهان عرب داشت. هرچند شکست در جنگ 6 روزه از اسرائیل در 1967 خدشه زیادی به موقعیت عبدالناصر به عنوان «رهبر جهان عرب» وارد ساخت اما هنوز هم عموم اعراب وی را نماد حیثیت و آزادی اعراب می‌دانند.

عبدالناصر به دلیل اینکه از بطن جامعه فقیر مصر برخواسته بود و در انقلاب سال 56 نقش بسزایی داشت و از منادیان ملی گرایی عربی بود در میان اعراب از محبوبیت بسیار زیادی برخوردار بود اما از سوی دیگر گروهی نیز در دوران حاکمیت او منزوی شده بودند.

گروه اخوان المسلمین مصر که امروز نیز با سرکوب حکومت مواجه شده‌اند در دوران حاکمیت عبدالناصر بعد از متهم شدن به تلاش برای ترور وی محدود و مطرود شدند.

گروه‌های اسلامگرای مصر در آن دوران عبدالناصر را به خیانت به «محمد نجیب» اولین رئیس جمهور مصر متهم کرده بودند، عبدالناصر با قرار دادن نجیب در حصر خانگی قدرت را در دست گرفته بود.

آنها همچنین عبدالناصر را متهم می کنند که با اقدامات جدایی طلبانه سودان که در آن زمان بخشی از مصر به شمار می رفت مقابله نکرده و در واقع او از این اقدامات حمایت کرده است.

اعدام «سید قطب» یکی از رهبران اسلامگرای مصر بود که در دوران حکومت عبدالناصر صورت گرفته بود و بر همین اساس گروه‌های اسلامگرای مصری وی را به استبداد و سرکوب مخالفان خود متهم می‌کنند.

گروه اخوان المسلمین مدعی شده‌ بودند که ماجرای ترور نافرجام عبدالناصر در سال 1954 سناریویی از سوی او و بهانه تراشی برای بازداشت و سرکوب اخوان المسلمین بوده، در جریان این حوادث حدود 350 نفر از اعضای اخوان در زندان‌های مصر به سر می بردند.

شکی نیست که با این وجود، مواضع عبدالناصر در دفاع از فلسطین و هویت عربی و حمایت از جنبش‌های انقلابی عربی در الجزایر، یمن و عراق و مبارزه با اسرائیل منجر به افزایش محبوبیت او به عنوان شخصیتی ملی گرا و منحصر به فرد در تاریخ کشورهای عربی شده بود.

تا کنون نیز با گذشت بیش از 43 سال از مرگ وی او به عنوان نماد ملی گرایی در حافظه سیاسی مردم مصر و کشورهای عربی باقی مانده و همواره مورد احترام و ستایش آنها بوده است.

جمال عبدالناصر در 28 سپتامبر 1970 پس از پایان نشست اضطراری سران اتحادیه عرب و چند ساعت پس از آن‌که شیخ صباح سوم امیر کویت را تا فرودگاه بدرقه کرد دچار سکته قلبی شد و پس از انتقال به منزل شخصیش درگذشت. در هنگام مرگ همسر «ایرانیش تحیه»، معاون اولش «محمد انور سادات» و دوست شخصیش «محمدحسنین هیکل» بر بالینش حاضر بودند.

مرگ ناگهانی ناصر مصر و جهان عرب را شوکه کرد. مراسم تشییع جنازه او با حضور دست‌کم پنج میلیون عزادار و حضور تمامی رهبران کشورهای عربی برگزار شدند. ملک حسین و یاسر عرفات در مقابل مردم گریه کردند و معمر قذافی بنابر گزارش‌ها دو بار غش کرد. جسد عبدالناصر در مسجد نصر که به مسجد عبد الناصر تغییر نام داده شد منتقل و در آن‌جا به خاک سپرده شد.

امروز نیز در سالمرگ عبدالناصر تعدادی از شخصیت‌های سیاسی و رهبران احزاب مصری از جمله «حمدین صباحی» موسس جریان «مردمی»، «عبدالفتاح السیسی» وزیر دفاع، «محمدحسنین هیکل» روزنامه نگار مصری، «کمال ابوعطیه» وزیر نیروهای کار و خانواده عبدالناصر با حضور در مزار وی به مقام او ادای احترام کردند.

انتهای پیام/ص