خانه جواهری، بدلی یا تاریخی

به گزارش خبرگزاری فارس از همدان، در روزهای نخست سال جدید عمارت تاریخی «جواهری» در محله‌ اعیان‌نشین شهر همدان تخریب شد.

تخریب این خانه شاید به لحاظ میراثی و هویتی چندان واجد ارزش نباشد اما با توجه به اینکه چنین عمارت‌هایی نمادی از گذشته و گذشتگانی است که در آنها زندگی می‌کردند، با اهمیت است.

همدان با سابقه تاریخی خود در کوچه پس کوچه‌هایش بسیاری از این خانه‌ها را در بر گرفته که با تخته شدن درب آنها، روزانه بی‌تفاوت از کنار آنها عبور می‌کنیم و شاید از خود در مورد چرایی وضعیت این خانه‌ها و مالکان آنها نیز سؤالی نکنیم.

در استان همدان تعدادی خانه قدیمی دارای ارزش قابل توجه معماری و تزئینی وجود دارد که برخی حال و روز خوبی ندارد، اما برخی با ساماندهی و مرمت از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به حیات خود ادامه می‌دهند.

در اسفند ماه سال گذشته خبرگزار‌ی فارس همدان گزارشی از خانه‌های قدیمی موجود در همدان منتشر کرد اما دقیقاً یک ماه بعد شاهد تخریب خانه‌ای شد که در این گزارش بر توجه و عدم فراموشی آنها تأکید شده بود.

آن طور که مشخص است این خانه جواهری توسط مالک آن و با استفاده از فرصت تعطیلات آخر سال و نوروز تخریب شده تا کاربری باغ آن تغییر کند.

البته در کنار آن، این تخریب، دست مایه تخریب سازمان میراث فرهنگی نیز شد و برخی که منتظر فرصتی بودند میراث فرهنگی را مقصر دانسته و خواسته و ناخواسته به آن هجمه کردند.

این در حالی است که سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری همدان خود از این قضیه ابراز ناراحتی کرد، به نحوی که حتی نخستین خبر تخریب خانه جواهری را خبرگزاری میراث فرهنگی منتشر کرده است.

با وجود اینکه این بنا در فهرست آثار ملی به ثبت نرسیده اما میراث فرهنگی پیش از پیگیری مانع تخریب این بنا بوده و حتی درخواست ثبت میراثی آن را به مالک داده بود.

برای جویا شدن از چند و چون این واقعه، علت را از معاون میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری همدان جویا شدیم.

بهرام توتونچی در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در همدان، با اشاره به تخریب عمارت قدیمی باغ جواهری اظهار کرد: خانه جواهری به اواخر دوره پهلوی اول و اوایل پهلوی دوم برمی‌گردد و از خانه‌های قدیمی موجود به شمار می‌رفت.

وی با بیان اینکه این عمارت جزو الگوهای باغی است، تصریح کرد: در گذشته افراد متمکنی که در همدان زندگی می‌کردند در باغ‌هایشان خانه ساخته و زندگی می‌کردند.

معاون میراث فرهنگی، سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری همدان گفت: با توجه به اینکه بنا ثبتی نبود، تلاش کردیم این بنا به ثبت برسد، اما مالک درخواست تملک کل باغ را از سوی میراث فرهنگی با مبلغ هنگفتی داشت.

وی با تأکید بر اینکه طبق قانون یکی از شروط ثبت اثر، رضایت مالک است، اذعان کرد: مالک تمایلی بر نگاه حفاظتی میراث فرهنگی بر روی بنا نداشته و به دنبال دریافت مجوز برای تخریب بنا نیز بود.

وی با اشاره به تعامل شورای شهر در مساعدت با تبدیل این بناها به فرهنگسرا اضافه کرد: شورای شهر هر سال با توجه به اعتبارات خود چهار تا پنج فرهنگسرا در سطح شهر ایجاد می‌کند که ما نیز پیشنهاد کردیم که این بناهای تاریخی واجد ارزش و دارای هویت به فرهنگسرا تبدیل شود.

توتونچی در ارتباط با چگونگی تخریب این ملک یادآور شد: مالک از فرصت تعطیلات آخر سال و نوروزی استفاده کرده و با توجه به اینکه ملک خصوصی بوده و با آب بستن بر زیربنا، پی این ساختمان را سست کرده و بنا تخریب شده است.

وی با بیان اینکه میراث گذشتگان در پهنه همدان و جای جای آن هویت است، افزود: برخی از این بناها به دوره معاصر برگشته و همه آنها تاریخی نیست و اینکه میراث فرهنگی دغدغه خاطر حفظ این بناها را دارد به خاطر این است که پازل‌های هویتی به شمار می‌رود.

معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری همدان با اشاره به تأکید رهبری بر فرهنگ و مباحث فرهنگی خاطرنشان کرد: اینکه رهبر معظم انقلاب تأکید بر فرهنگ دارند همه چیز را دربرگرفته و همه این آثار باقی مانده از گذشته، نیز جزئی از فرهنگ است که می‌تواند نشانه‌ای در دید مردم بوده و اذهان مردم را روشن کند.

وی با تأکید بر اینکه میراث فرهنگی وظیفه دارد آنچه که به هویت برمی‌گردد حفظ کند، اظهار کرد: البته میراث فرهنگی به تنهایی نمی‌تواند از این میراث گذشتگان حفاظت کند، بلکه یک نگاه جمعی، تفکر جمعی و گروهی لازم است که در حفظ ارزش‌ها کمک کنند و میراث به تنهایی از پس آن برنمی‌آید.

توتونچی یادآور شد: در حال حاضر با معرفی بناها و تعامل و همکاری با شورای شهر وارد مذاکره برای حفاظت از این بناها شده‌ایم که برخی از این بناها تبدیل به فرهنگسرا شده و اگر شهرداری تعامل نمی‌کرد، موفق به انجام این کار نمی‌شدیم.

وی در پایان گفت: میراث فرهنگی با حفظ یک بنا تلنگری بر وجود یک اثر می‌زند اما همه باید کمک کنند تا بتوانیم این ارزش‌ها را حفظ کنیم.

معاون عمرانی استاندار همدان نیز در این ارتباط با بیان اینکه نحوه این اتفاق را از شهرداری و میراث فرهنگی جویا خواهم شد، افزود: اگر بنایی فرسوده است و مالک به دنبال تخریب آن است، باید متناسب با محیط، فضای شهری و بر اساس طبقات این بناها احداث شوند.

محمودرضا عراقی گفت: اقدام غیراصولی غیر قانونی است و باید شهرداری در این خصوص جدیت و نظارت لازم را داشته باشد.

* حاشیه‌های تخریب خانه جواهری

تخریب خانه جواهری توسط مالک باغ، فرصتی پیش آورد تا نماینده مردم همدان در مجلس شورای اسلامی، در مصاحبه‌ای این اتفاق را متوجه میراث فرهنگی دانست.

امیر خجسته البته به این موضوع هیچ اشاره‌ای نکرد که آیا در تخریب این خانه مالک از مسیر غیر قانونی وارد شده یا نه، و آیا دستگاه‌های متولی و مرتبط اختیار و شرایط جلوگیری از این تخریب‌ها را دارند یا خیر، بلکه فقط به این نکته اشاره کرده که اگر خلاء قانونی در این زمینه وجود داشته باشد مجلس آمادگی تصویب قوانین در راستای حمایت از حفظ، مرمت و احیای میراث تاریخی کشور را دارد.

البته این سؤال نیز به ذهن متبادر می‌شود که آیا تاکنون مجلس در این زمینه چاره‌ای اندیشیده است و یا آن که آیا نماینده همدان تاکنون قدمی در باغ‌های قدیمی همدان زده و از کنار این عمارت‌های قدیمی مثل خانه جواهری که بسیاری از آنها نیز در شرف تخریب هستند، رد شده است؟

از طرف دیگر برخی هنرمندانی که اصالتاً همدانی هستند نیز به این اتفاق واکنش نشان داده و در نامه‌ای خطاب به خجسته نماینده همدان با آسمان ریسمان، تخریب و تفکیک باغ‌های قدیمی همدان را که با مجوزهای شورای شهر و شهرداری انجام می‌شود به تخریب باغ جواهری رسانده و مقصر همه را یک سره میراث فرهنگی دانستند.

جالبی موضوع این است که این هنرمندان که گاه سال‌هاست به همدان قدم نگذاشته و شاید خبری از وضعیت میراث فرهنگی همدان ندارند، از نماینده مردم همدان در مجلس خواستار تغییرات در روند مدیریتی میراث فرهنگی استان شدند.

انتهای پیام/89003/ر40/ژ1001