جهانی‏ شدن و فرهنگ مهدویت از دیدگاه آیات قرآن کریم و روایات اسلامی

بخش دوم و پایانی

حکومت جهانی حضرت مهدی(عج) (مهدویت) و آینده فرهنگی جهان

در بینش اسلامی (آیات قرآن و احادیث اسلامی)، تشکیل حکومت جهانی مطرح است، اما نه به این معنا که ملت‏ها و اقوام دیگر وجود خارجی نداشته باشند و یا ماهیت آن‌ها از نظر بینش اسلامی زیر سوال رود. از این‌رو هرچند اسلام تشکیل امت واحد جهانی ـ اسلامی را نوید داده است، آن را منوط به نابودی ملت‏ها نمی‏داند، بلکه معیار امت واحد از نظر اسلام، داشتن عقیده توحیدی است. اسلام به جامعه جهانی با حفظ ملیّت‏های مختلف معتقد است، نه حذف آن ملیّت‏ها. (صوفی‌آبادی، 1383: 109)

با توجه به آموزه‏های اشاره شده در آیات قرآن کریم و روایات و احادیث دین اسلام، فرهنگ در عصر جهانی شدن مهدوی، هم به اشتراکات توجه دارد و هم به تفاوت‏های فرهنگی و این در حالی است که هیچ‌کدام را برای رسیدن به دیگری از سر راه برنمی‌دارد؛ زیرا از طرفی تنوع و تفاوت فرهنگی باعث نشاط جامعه می‏گردد و از دیگر جهت، حذف این تفاوت‏های فرهنگی، بازتاب‏های سیاسی و اجتماعی انکارناپذیری در جامعه دارد و همچنین وجود عناصر وحدت‌بخش فرهنگی در جامعه، سبب می‌شود همه افراد در یک مسیر و دارای انسجام و همبستگی اجتماعی باشند. (ربانی، 1388: 197)

در روزگار جهانی شدن مهدوی، در زیرساخت‏ها که جهان‌بینی (باورها)، ارزش‏ها و هنجارها را در‌بر ‌می‏گیرد، نوعی همسانی یا وحدت فرهنگی وجود دارد؛ زیرا ویژگی‏های این جامعه عبارت است از فراگیری اموری مانند جهان‌بینی الهی و توحیدی، هنجارهای اسلامی ـ دینی و هنجارهای اخلاقی.

در دوران ظهور حضرت مهدی(عج)، یکپارچگی و یگانگی واقعی که همان جهان‌بینی الهی و توحیدی است بر همه جوامع حاکم خواهد شد و بر اساس این جهان‌بینی، ارزش‏ها و هنجارهای اسلامی در تمام فرهنگ‏ها وجود خواهد داشت. راه و روش او که بر عدل و حق استوار است با فطرت و سرشت انسان‏ها نیز هماهنگ و سازگار است و همگان زیر پرچم توحید و ایدئولوژی اسلامی و دین واحد گرد می‏آیند. (ربانی، 1388، 204 - 205) امام علی(ع) می‏فرماید: ... ای مالک، در این زمان قائم ما قیام کند و همه را بر یک مرام و عقیده گرد آورد. (نعمانی، 1397: 206)

ویژگی‏های فرهنگی جامعه جهانی حضرت مهدی(عج) (مهدویت)

1. رشد علم و آگاهی

در زمان ظهور حضرت مهدی(عج) بشر چنان در پی فراگیری علم و دانش خواهد بود که امام باقر(ع) در این زمینه می‏فرماید: در زمان مهدی(عج) به همه شما حکمت و علم بیاموزند، تا آن‌جا که زنان در خانه‏ها با کتاب خدا و سنت پیامبر قضاوت کنند. (مجلسی، 1404: ج52، 352، ح106)

2. فراگیر شدن جهان‌بینی الهی ـ توحیدی

یکی دیگر از ویژگی‏های عصر ظهور، فراگیر شدن اصل توحید و ایمان به وحدانیت خداوند است. در این‌باره در بخشی از کلام امام محمد باقر(ع) آمده است: به خدا سوگند، [حضرت مهدی و یارانش] می‏جنگند تا این‌که خداوند به یگانگی خوانده شود و هیچ شریکی برای او قرار نگیرد. (همو: ج52، 345)در حدیث دیگری که امام رضا(ع) از پیامبر(ص) امامان پیش از خود نقل می‏کند، خداوند می‏فرماید:به عزت و جلالم قسم... چنان وی را با لشکریان خود یاری دهم که همه مردم بر یگانگی من گواهی دهند. (صافی گلپایگانی، 1419: 61)

3. فراگیری هنجارهای اسلامی ـ دینی

حضرت علی(ع) در این‌باره می‏فرماید:به هنگام ظهور حضرت مهدی(عج) مردم به کارهای عبادی و شرعیات و دین‌داری و نماز جماعت‏ها روی می‏آورند و کسی باقی نمی‏ماند که به خاندان پیامبر کینه و دشمنی ورزد. (همو: 474)

4. فراگیری هنجارهای اخلاقی

از ویژگی‏های عصر ظهور، فراگیری هنجارهای اخلاقی در جامعه مهدوی است. حضرت علی(ع) در این‌باره می‏فرماید:  هنگامی که قائم ما قیام می‏کند... کینه‏های بندگان نسبت به یکدیگر از دل‌هایشان زدوده می‏گردد. (مجلسی، 1404: ج52، 316، ح11؛: ج10، 104؛ صدوق، 1389: ج2، 541) همچنین در این‌باره بیان شده است زمانی که حضرت مهدی(عج) قیام می‏کند، خداوند غنا و بی‌نیازی را در دل بندگانش می‏نهد، به‌گونه‌ای که حضرت اعلام می‏کند هرکس به مال و ثروت نیاز دارد بیاید، ولی کسی برای آن، پیش‌قدم نمی‏شود. (ابن‌طاووس، 1423: 64)

حکومت واحد جهانی حضرت مهدی(عج)

ایده جهان‌شمولی یا تشکیل حکومت واحد جهانی برای نخستین‌بار از سوی دین ارائه شده است و تمامی ادیان بزرگ، مردم را برای تشکیل امتی واحد، دعوت کرده‏اند.

رابرتسون، می‏نویسد: ایده این‌که جهان به صورت یک جامعه واحد در‌آید و یا حد‌اقل به صورت بالقوه این‌چنین شود، تاریخی طولانی داشته که در آن سخن از بهشت جهان‌شمول در روی زمین و یا پادشاهی خداوند بر روی زمین گفته شده است. در برخی از جنبش‏های جدید مذهبی نیز گام‏هایی مشخص برای دست‌یابی به سازمان‏های جهان‌شمول مذهبی، برداشته شده است. (رابرتسون، 1381: 186)

از نظر آیات قرآن و روایات اسلامی، دین اسلام ـ به عنوان کامل‌ترین دین ـ به بهترین شکل می‏تواند پاسخ‌گوی نیاز‏های انسان و جهان و از بین برنده کاستی‏ها و مشکلات باشد، هرچند واترز می‏گوید: طی قرون متمادی، مذاهب بزرگ جهان، یعنی اسلام، مسیحیت، بوداییسم و هندوییسم، مجموعه‌ای از ارزش‏های خاص را به پیروان خود عرضه داشته‏اند که هم از اقتصاد و هم از حکومت، در مرتبت‏های بالاتر قرار گرفته است، به‌خصوص که این مذاهب مفهومی جهان‌گرایانه از رسالت بودند. (هنیس، 1381: 242)

اسلام می‏خواهد تمام اختلاف‏ها و جدایی‏هایی که به نام‏های گوناگون پدید آمده‌اند، به وسیله عقیده توحید از میان ببرد. اختلافات نژادی، طبقاتی، ملّی، وطنی، جغرافیایی، مسلکی، حزبی، زبانی و... همه باید از میان برود و سبب امتیاز و افتخار نباشد. حتی باید اختلافات دینی نیز کنار گذاشته شود و همه تسلیم فرمان خدا باشند. قرآن در این زمینه می‏فرماید:

قُلْ یَا أَهْلَ الْکِتَابِ تَعَالَوْا إِلَى‏ کَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَیْنَنَا وَبَیْنَکُمْ؛ (آل عمران: 64) بگو: اى اهل کتاب، بیایید بر سر سخنى که میان ما و شما یکسان است بایستیم.اسلام دینی جهانی است و کلیه دستورها و نظام‌های اسلامی اعم از نظام سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، خانواده، اخلاق و... جهانی‏اند. جوهر تفکر اسلامی و به‌خصوص تفکر شیعی، حکومت به شیوه جهانی است نه ملی و نیز جهان‌بینی اسلامی در مورد جهان، خدا، انسان، تاریخ، جامعه، زندگی، فن آوری و سایر نظامات لازم بشری از این جوهر فکری نشئت می‏گیرد.

از دیدگاه استاد شهید مطهری، مهدویت یک فلسفه بزرگ جهانی است؛ چون اسلام دینی جهانی است و تشیع به معنای واقعی امری حزبی و ملی یا فرقه‌ای که به گروهی خاص اختصاص داشته باشد، نیست، بلکه تشیع عقیده‌ای جهان‌شمول و مختص به همه انسان‏هاست. وقتی قرآن می‏فرماید: وَلَقَدْ کَتَبْنَا فِی الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُهَا عِبَادِیَ الصَّالِحُونَ (انبیاء: 105) از زمین صحبت می‌کند، نه از این منطقه و آن منطقه و این قوم و آن نژاد. (اباذری، 1383: 378)

اعتقاد به ظهور منجی و مهدویت در معنای عام خود، باور فراگیر دینی در بین انسان‏ها بوده است. در ادیان مختلف، این اعتقاد، به نحو ملموس و بارزی تجلی یافته و منجی با تعابیر مختلفی چون «کالکی» در آیین هندو، «مسیحا» در یهود و مسیحیت، «سوشیانت» در زرتشت و در نهایت، «مهدی(عج)» در فرهنگ اسلامی یاد شده است. (توفیقی، 1387: 114 - 120)

چنین تعابیر و باور‏هایی به‌رغم تفاوت‏ها در تأکید بر ظهور یک منجی برای گشودن راه جدیدی فراسوی انسان جهت نیل به سعادت ابدی مشترکند.در اسلام، به‌ویژه در مکتب تشیع نیز، توجه به آینده و تشکیل حکومت واحد جهانی بر اساس قسط و عدل تحت رهبری امام معصوم، جایگاهی ویژه دارد. اکنون به برخی از آیات و روایات مربوط به این موضوع اشاره می‏کنیم:هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى‏ وَدِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَى الدِّینِ کُلِّهِ وَلَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ. (توبه: 33)او کسى است که پیامبرش را با هدایت و دین درست، فرستاد تا آن را بر هرچه دین است پیروز گرداند، هرچند مشرکان خوش نداشته باشند.

در روایات آمده است که علی(ع) هنگام تلاوت این آیه از یاران خود پرسید: «آیا این پیروزی حاصل شده است؟» گفتند: آری. فرمود:کلا، هو الذی نفسی بیده، حتی لا یبقی قریة الا و ینادی بشهادة ان لا اله الا الله بکرة و عشیاً؛ (مجمع البیان، ذیل آیه 4 سوره صف، به نقل از: طاهری، 1382: 200)

نه، سوگند به کسی که جانم به دست او است، این پیروزی، آشکار نمی‏شود، تا زمانی که هیچ آبادی روی زمین باقی نماند، مگر آن‌که صبح و شام بانگ لااله الا الله از آن به گوش رسد.وَلَقَدْ کَتَبْنَا فِی الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُهَا عِبَادِیَ الصَّالِحُونَ (انبیاء: 105) و در حقیقت، در زبور پس از تورات نوشتیم که زمین را بندگان شایسته ما به ارث خواهند برد.

در مجمع البیان طبرسی، ذیل این آیه از امام باقر(ع) نقل شده که فرمود:آنان، همان یاران حضرت مهدی در آخرالزمان هستند. (طاهری، 1382: 199)بنابراین، اعتقاد به تشکیل حکومت واحد جهانی، از قرآن کریم و روایات اهل‌بیت(ع) نشئت گرفته که خداوند وعده تحقق آن را داده است.

ضرورت تشکیل حکومت جهانی

وضعیت و نمای کلی جهان، نشان‌گر این است که خطر جنگ، فقر، نابرابری، پرخاش‌گری، سودجویی، ظلم و فساد و... جهان را کاملاً تهدید می‏کند. حالت کنونی مردم جهان، که در ترس و التهاب به سر می‏برند، کانون اساسی فکری برای تشکیل حکومت واحد جهانی و مایه از بین رفتن هر نوع اختلاف و زایل شدن اسباب جنگ‏های خانمان‌سوز است. در سایه چنین حکومتی است که بشر، به سعادت و عزت می‏رسد و مردم جهان از نعمت‏های الهی و موهبت‏های طبیعی، به‌طور مساوی استفاده می‏کنند. (کارگر، 1387: 53)

بخش بزرگ تضادها، کشمکش‏ها، استضعاف‏ها و استکبارها در کل جامعه بشری، از حکومت‏ها و درون کاخ‏ها سرچشمه گرفته و به دست دولت‏ها و حکم‌فرمایان در میان انسان‏ها گسترش می‏یابد. اینان برای گسترش قدرت و استوارسازی بیش‌تر پایه‏های حکومت خود، به جذب منافع بیش‌تر دست می‏یازیدند و تضاد و درگیری به وجود می‏آوردند.

 نتیجه آن جنگ‏ها و ویرانی‏های بسیار و انواع ظلم‏ها و ستم‌ها، بهره‌کشی و سلب آزادی‏های فردی است. با تأملی نسبت به آینده بشر و خصومت‏هایی که میان ملت‏های مختلف پدید آمده که مانند آتش زیر خاکستر، آبستن فجایعی در آینده بشریت است و خصوصاً با طرح نظریه برخورد تمدن‏ها که از سوی برخی روشن‌فکران امریکایی، از جمله «ساموئل هانتینگتون» داده شده، درمی‏یابیم که چه خطر عظیمی، جامعه بشری را تهدید می‏کند.

آیت‌الله مکارم شیرازی در این مورد می‏فرماید: کم‌کم زمانی فرا می‏رسد که وجود حکومت واحد جهانی برای پایان دادن به کشمکش‏های روزافزون قدرت‏های بزرگ، برای کنار زدن دین از لب پرتگاه جنگ، به عنوان یک ضرورت و یک واقعیت اجتناب‌نا‌پذیر احساس می‏گردد که باید سرانجام این مرز‏های ساختگی و دردسر ساز برچیده شود و همه مردم زیر یک پرچم و با یک قانون زندگی کنند. (آیتی، 1383: 360)

پلوتاک، مورخ و نویسنده یونانی (46 - 120م) می‏نویسد: بر مردم است که مجتمع واحدی را تشکیل داده و قانون واحدی را متابعت کنند تا به سعادت برسند. (اباذری،1383: 380) شهید مطهری این بحث را به عنوان تکامل تاریخ و سیر آن به سوی تحقق جامعه واحد جهانی مطرح می‏کند و می‏فرماید:

باید گفت جامعه‏ها و تمدن‏ها و فرهنگ‏ها به سوی یگانه شدن، متحد‌الشکل شدن و در نهایت امر، در یکدیگر ادغام شدن سیر می‏کنند و آینده جوامع انسانی، جامعه جهانی واحد تکامل یافته‌ای است که در آن همه ارزش‏های انسانیت به فعلیت می‏رسد و انسان به کمال حقیقی و سعادت واقعی خود و بالأخره انسانیت اصیل خود خواهد رسید. (رضوانی، 1381: 105) اسلام از همان ابتدا با قاطعیت تمام به عنوان وعده‌ای الهی از آینده‌ای بسیار روشن و درخشان خبر داده است که با تکامل فکری و عقلی بشر، جامعه‌ای کامل و پاک به نام جامعه مهدوی در ابعاد جهانی تشکیل خواهد شد.

مقایسه جهانی شدن و حکومت واحد جهانی حضرت مهدی(عج) (با تأکید بر بعد فرهنگی)

پس از روشن شدن معنا و مفهوم جهانی شدن و حکومت واحد جهانی حضرت مهدی(عج) (مهدویت)، اکنون به مقایسه و بررسی وجه اشتراک و تمایز این دو دیدگاه می‏پردازیم.

1. هرچند پدیده جهانی شدن به سرعت در حال گسترش و پیشروی در عرصه‏های مختلف جهانی است، اما امری مبهم، نارسا و پیچیده است. ژان ماری گینو در این‌باره می‏نویسد:

وضعیت اجتماعات انسانی در تجربه‏های جهانی شدن، با وضعیت شخص نا‌بینایی قابل مقایسه است که ناگهان بینایی‏اش را به دست می‏آورد و فقط یک اسطوره از عهده شرح هیجاناتی برمی‌آید که این دگردیسی برخواهد انگیخت. رویارویی بی‌واسطه فرد با جهانی شدن دنیا سُکر‌آور است، منتها شرایط دموکراسی را از ریشه دگرگون می‏کند. (ماری گنو، 1379: 17)

در حالی‌که تصویر حکومت جهانی حضرت مهدی(عج) به روشنی در روایات و احادیث بیان شده و ویژگی‏ها و ساختار و ابعاد این حکومت با دقت هرچه تمام‌تر ترسیم و تبیین گشته است و هیچ‌گونه ابهام و کاستی در آن وجود ندارد.

2. جهانی شدن از نظر فرهنگی و اجتماعی، ادعای نزدیکی و پیوند فرهنگ‏ها را دارد. اما روشن است که بر خلاف نظر مدعیان، در جهان آینده، یکپارچگی به وجود نخواهد آمد (جنگ تمدن‏ها)؛ زیرا غرب با تحمیل و اجبار مدل‏ها و الگوهای خود بر دیگر فرهنگ‏ها و جوامع، درصدد سلطه بر همه جهان است.آلن دوبنوآ می‏نویسد: ملت‏ها و فرهنگ‏ها عوامل راستین تاریخند. سرمایه‌داری دموکراتیک، اینک صاحب بلامنازع میدان است، اما اشتباهی بزرگ است که فکر کنیم برای همیشه می‏تواند صحنه را کنترل کند و با پیروزی‏اش تاریخ متوقف خواهد شد. (کارگر، 1387: 60)

این برخورد‏ها و تضاد تمدن‌ها، جهان را آبستن التهاب و تنش می‏کند، در حالی که در عصر ظهور مورد اشاره در روایات اسلامی، نشانی از اختلاف و کشمکش و حتی سلطه‌جویی تمدن‏ها و فرهنگ‏ها نخواهد بود. جهانی شدن اسلامی مبتنی بر گرایش‏های فکری و منطبق با عقلانیت و معیارها و ارزش‏های انسانی بوده و با آزادی و انتخاب صورت می‏گیرد. (مرقاتی، 1382: 316)

3. یکی از ویژگی‏های برجسته جامعه جهانی موعود، این است که همگان در آن یکتا‌پرستند و خدا را به یگانگی می‏پرستند و شریکی برای او قرار نمی‏دهند و دین برتر و آیین پذیرفته شده مردم، اسلام خواهد بود. حضرت علی(ع) می‏فرماید: هیچ آبادی نخواهد ماند، مگر آن‌که در آن‌جا هر صبح و شام، به یکتایی خدا، شهادت داده خواهد شد. (مجلسی، 1404: ج51، 60) همچنین، قرآن، محور زندگی بشر قرار می‏گیرد. حضرت علی(ع) فرمود: وَ یَعْطِفُ الرَّأْیَ عَلَى الْقُرْآنِ إِذَا عَطَفُوا الْقُرْآنَ عَلَى الرَّأْی‏؛ (شریف رضی، 1385: 195، خطبه 138)

در آن هنگام که مردم قرآن را به رأی خود تفسیر کنند، امام زمان، آرا و نظر مردم را تابع قرآن قرار خواهد داد. از این کلام امیرالمؤمنین(ع) مشخص می‏گردد که در عصر حکومت مهدی(عج)، محور همه‌چیز و همه آرا و عقاید، قرآن خواهد بود، در حالی که در وضعیت جهانی شدن، نه‌تنها قرآن در جامعه بشری محور نیست، بلکه کوشش می‏شود که قرآن از صحنه خارج شود و اگر هم در برخی از جوامع، حضور کم‌رنگی دارد، می‌کوشند آیات قرآن را طبق نظر خود تفسیر کنند.

4. از نظر برخی، جهانی‌سازی باعث ایجاد تعامل و برابری فرهنگی، اقتصادی و سیاسی جوامع می‏شود و همگان از محصولات فرهنگی و ارتباطات استفاده کرده و در نتیجه تفاوت‏ها و نابرابری‏ها از میان می‏رود. اما از نظر دیوید هلد، رشد ارتباطات جهانی و جریان‏های فرهنگی ـ بر خلاف آن‌چه تبلیغ می‏شود ـ باعث تشدید نا برابری‏ها در عرصه تولید و توزیع کالاها، خدمات و امتیازات شده است.

دارندورف نیز ادعا می‏کند: «در این وضعیت تعداد فزاینده‌ای از مردم ـ به‌ویژه نسل جوان‌تر ـ از بازار کار طرد خواهند شد.‌» (کارگر، 1387: 62)، در حالی که رکن اساسی حکومت حضرت مهدی(عج) رفع نابرابری و تبعیض و استفاده کامل از منابع طبیعی جهان خواهد بود.

5. حکومت واحد جهانی حضرت مهدی(عج) بر مبنای حاکمیت عقل است؛ زیرا عقل انسان‏ها در عصر ظهور به کمال می‏رسد، در حالی که حکومت بر اساس جهانی شدن، بر مبنای هواهای نفسانی و تمایلات فردی شکل می‏گیرد. در حدیثی از امام باقر(ع) می‏خوانیم:اذا قام قائمنا وضع یده علی رءوس العباد فجمع به عقولهم و اکمل به اخلاقهم؛ (مجلسی، 1404: ج52، 336)قائم ما به هنگام رستاخیز خویش، [به تأیید الهی] نیروهای عقلانی توده‏ها را تمرکز می‏دهد و خردها و دریافت‏های خلق را به کمال می‏رساند.

6. در عصر جهانی شدن، دانش پیشرفته، در انحصار کشورهای خاصی است و این کشورها به دلیل منابع نامحدود خود از انتقال آن به کشورهای دیگر جلوگیری می‏کنند، در حالی که توسعه علمی از ویژگی‏های بارز حکومت جهانی حضرت مهدی(عج) است.

در حدیثی شریف از امام صادق(ع) می‏خوانیم:الْعِلْمُ سَبْعَةٌ وَ عِشْرُونَ حَرْفاً فَجَمِیعُ مَا جَاءَتْ بِهِ الرُّسُلُ حَرْفَانِ فَلَمْ یَعْرِفِ النَّاسُ حَتَّى الْیَوْمِ غَیْرَ الْحَرْفَیْنِ فَإِذَا قَامَ قَائِمُنَا أَخْرَجَ الْخَمْسَةَ وَ الْعِشْرِینَ حَرْفاً فَبَثَّهَا فِی النَّاسِ وَ ضَمَّ إِلَیْهَا الْحَرْفَیْنِ حَتَّى یَبُثَّهَا سَبْعَةً وَ عِشْرِینَ حَرْفاً؛ (مجلسی، 1404: ج52، 336)

علم و دانش، بیست و هفت حرف است. تمام آن‌چه پیامبران الهی برای مردم آوردند، دو حرف بیش نبود و مردم تا کنون جز آن دو حرف را نشناخته‌اند، اما هنگامی که قائم ما قیام کند، بیست و پنج حرف دیگر را آشکار و در میان مردم منتشر می‏سازد و دو حرف دیگر را با آن ضمیمه می‏کند تا بیست و هفت حرف، کامل و منتشر گردد.

7. از دیگر معایب و نقص‏های بزرگ جهانی شدن، عدم مدیریت واحد در جهان، ظهور بلوک‏های قدرت و گسترش واحد‏های سیاسی قدرتمند و متنازع با هم است. این مشکل در حکومت جهانی به خوبی حل شده و جهان، تحت فرمان آن حضرت است.

کشور‏های جهان تحت رهبری واحد، اداره و مدیریت خواهند شد و کارگزاران و یاران نزدیک ایشان، حکومت بر واحد‏های سیاسی را بر عهده خواهد گرفت، چنان‌که امام صادق(ع) می‏فرماید: مهدی، اصحاب خویش را به تمامی شهرها و بلاد اعزام می‏کند و آنان را به عدالت و احسان فرمان می‏دهد. (کارگر، 1387: 60) امتیازات حکومت واحد جهانی حضرت مهدی، منحصر به همین موارد مطرح شده نیست، بلکه ما در حد نیاز این نوشتار، به آن اشاره کردیم.

نتیجه

انسان‏های صادق و عدالت‌خواه همواره از وجود فاصله‏ها و تبعیض‏ها به ستوه آمده و با طرح شعار جهانی‌سازی و مدیریت یگانه برای همه انسان‏ها و اقتصاد واحد و داد و ستدی جهانی و بهداشتی جهانی، در این اندیشه بودند که تبعیض‏ها را محو کنند. بهترین تعبیر در این‌باره و آموزش این معیار، والاسخن امام صادق(ع) است:

فإنّک إذا تأمّلت العالم بفکرک، و میّزته بعقلک، وجدته کالبیت المبنیّ المعدّ فیه جمیع ما یحتاج الیه عباده... و الانسان کالمملّک ذلک البیت، و المخوّل جمیع ما فیه. (الحیاه، ج1، 625، به نقل از: حکیمی، 1381: 106) اگر در اندیشه خود درباره جهان تأمل کنی و به عقل خود درصدد شناخت آن برآیی، آن را همچون خانه‌ای خواهی دید که ساخته و پرداخته شده و هرچه مورد نیاز بندگان بوده در آن فراهم آمده است و انسان همچون مالک این خانه شده که همه آن‌چه در آن است به خواست خدا به اختیار وی قرار گرفته است.

 در این تعالیم اسلامی از کره زمین به بیت و خانه تعبیر شده و انسان به‌طور مطلق از هر نژاد و رنگ و زبان و ملیت و طبقه‌ای، مالک این خانه به حساب آمده است. آری، انسان‏ها در طبیعت خود میل به با هم بودن و اجتماعی شدن را دارند. پیامبران الهی از پیشتازان این طرح در اندیشه و عمل بودند، به‌ویژه اسلام که مترقی‌ترین ادیان است.

تعبیر ژرف و انسانی امام علی(ع) در نهج البلاغه بیان‌گر این حقیقت جاودانه در فرهنگ اسلامی است: أَشْعِرْ قَلْبَکَ الرَّحْمَةَ لِلرَّعِیَّةِ وَ الْمَحَبَّةَ لَهُمْ ... فَإِنَّهُمْ صِنْفَانِ: إِمَّا أَخٌ لَکَ فِی الدِّینِ وَ إِمَّا نَظِیرٌ لَکَ فِی الْخَلْقِ. (شریف رضی، 1385: 404، نامه 53) مهرورزی نسبت به مردم و دوست داشتن آنان را در خود نهادینه کن؛ زیرا مردم دو گروهند: یا برادران دینی تو هستند، یا برادران نوعی (انسانی) تو، که در آفرینش همانند تو هستند.

این بخش از نامه به روشنی، نفی تفکر راسیزم،  آپارتاید  و الیتیسم  را اعلام کرده و تفکر انترناسیونالیسم  و کاسموپولیتانیسم  که بر مبنای برادری و برابری همه ملت‏ها هستند را تأیید می‏نماید. (شریف رضی، 1385: 405) پدیده جهانی شدن، امری فراگیر، گسترش یابنده، پیچیده و دارای آثار و پیامدهای گوناگون در زندگی بشر است، به‌طوری که شرایط زندگی انسان‏ها را در بیش‌تر جنبه‏های آن دستخوش دگرگونی‏های عمیق کرده است.

گسترش سریع ارتباطات و نزدیکی جوامع به یکدیگر و تعامل و هم‌فکری در مورد مسائل جهان، بالا رفتن سطح سواد و معلومات، برخی از وجوه مثبت و قابل قبول جهانی شدن است. از این‌رو نمی‏توان گسترش نوآوری‏های اقتصادی در سرتاسر جهان، تغییر و تحولات ارتباطات و تکنولوژی، در‌هم‌تنیدگی و نزدیکی روابط و افکار و اندیشه‏های بشری و... را نادیده گرفت و نسبت به آن بی‌تفاوت بود.

از طرف دیگر، پیچیدگی، مهم و جدید بودن مباحث و موضوعات آن و نیز جنبه‏ها و پیامدهای منفی آن، که رو به فزونی است و این‌که در پس پرده این روند، عوامل و کارگزارانی قرار دارند، ایجاب می‏کند که با دقت و هوشمندانه مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد.

جریان اوضاع جهانی و پیشرفت‏هایی که نصیب بشر در امور مادی شده است و روابط نزدیکی که به واسطه وسایل ارتباط کنونی با هم پیدا کرده‌اند، همه را به یک اتحاد واقعی و همکاری صمیمانه و برادری حقیقی بیش‌تر محتاج کرده است.

 هرچه جلوتر برویم، این احتیاج را بیش‌تر احساس می‏کنیم؛ یعنی آن دهکده جهانی که دانشمندان غربی در قرن بیستم احتمالش را داده‌اند، اسلام، در هزار و چهارصد سال پیش، با تأکید فراوان و قطعیت و حتمیت، از آن خبر داده و حتی کیفیت وقوع آن و نحوه حکومت در آن دهکده جهانی و رهبری آن نظام را آشکارا معین کرده است و خبر داده که پیروزی از آن مستضعفان و صالحان است و ایمان بر کفر چیره خواهد شد.

خوشبختانه امروز بحث کردن دربارۀ مسئله حکومت واحد جهانی، از پنجاه سال پیش آسان‌تر است. امروز وقتی صحبت از حکومت واحد جهانی می‏شود، به گوش‏ها آن‌قدر سنگینی نمی‏کند؛ چون تعبیر دهکده جهانی به عنوان بحثی کاملاً جدی مطرح شده است. همین که صاحب‌نظران دنیا، در اصل تشکیل حکومت واحد جهانی، با مکتب تشیع اسلام هم‌نوا شده‌اند، خود امری ارزشمند است؛ زیرا تا دیروز، تشکیل حکومت واحد جهانی تحت‌نظر امام معصوم، برای دنیا پذیرفتنی نبود و آن را به صورت امری عجیب و باورنکردنی مطرح می‏کردند؛ ولی امروزه، خود، آن را به صورت قطعی و امری اجتناب‌ناپذیر می‏دانند.

جهانی شدن به روشنی نیاز انسان را به نزدیکی و اتحاد با هم و تشکیل جامعه جهانی واحد آشکار می‏سازد و با رشد و شکوفایی علمی، صنعتی و فکری و احساس نیاز به اتحاد و نزدیکی، جهان به تدریج خود را برای پذیرش حکومت واحد جهانی آماده می‏سازد.

گسترش سریع ارتباطات و نزدیکی جوامع به یکدیگر، امکان گفت‌و‌گو و تبادل آرا و افکار، استفاده مردم جهان از آخرین اخبار، تعامل و هم‌فکری، بالا رفتن سطح سواد و معلومات، برخی از وجوه مثبت و قابل قبول جهانی شدن است که مدل کامل و مطلوب آن‌ها در حکومت جهانی حضرت مهدی(عج) وجود خواهد داشت. مهدویتِ اشاره شده در بینش اسلامی (آیات و روایات) به عنوان مدینه فاضله بشر و ظهور منجی موعود لطف و تدبیری الهی برای سرانجام تاریخ است تا آرزوهای بشر در طول قرن‏ها تحقق یابد.

در پایان، برای هرچه بیش‌تر و بهتر پی بردن به عمق غنا و دوراندیشی بینش و تعالیم اسلامی (آیات و روایات) در موضوع سرانجام تاریخ و بشر، پیشنهاد می‏شود این تعالیم که برگرفته از طریق وحی از سرچشمه هستی است، هرچه با عمق و دل‌سوزی بیش‌تری مورد بررسی قرار گیرد تا در نتیجه این تحقیقات و پژوهش‌ها، زوایای گوناگون و مختلف حکومت جهانی حضرت مهدی(عج) (مهدویت) بهتر و بیش‌تر آشکار شده و در نهایت انسان‌های تشنه حقیقت دنیا را هرچه بیش‌تر با این تعالم ناب آشنا نماییم.

 

منابع

1. اباذری، محمد، «مهدویت در اندیشه متفکر شهید مرتضی مطهری»، فصل‌نامه انتظار، ش11 - 12، 1383ش.

2. ابن‌طاووس، علی بن موسی، الملاحم و الفتن فی ظهور الغائب المنتظر، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، 1423ق.

3. آشوری، داریوش، تعریف‏ها و مفهوم فرهنگ، تهران، مرکز اسناد فرهنگی آسیا، 1357ش.

4. افروغ، عماد و دیگران،«تبادل فرهنگ‌ها، ضرورت‏ها و دورنماها»، مطالعات ملی، ش6، 1379ش.

5. امام جمعه، فخری، مهدویت و جهانی‌سازی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، قم، مؤسسة آینده روشن، 1387ش.

6. آیتی، نصرت‌الله، «اهل کتاب در دولت مهدی(عج)»، فصل‌نامه انتظار، ش11 - 12، 1383ش.

7. تامیلنسون، جان، جهانی شدن و فرهنگ، ترجمه: محسن حکیمی، تهران، دفتر پژوهش‏های فرهنگی، 1381ش.

8. توحیدفام، محمد، فرهنگ در عصر جهانی شدن، تهران، روزنه، 1382ش.

9. توفیقی، حسین، «هزاره‌گرایی در فلسفه تاریخ مسیحیت»، موعود، ش17، 1387ش.

10. ثانی، رضا، زیر موج جهانی شدن، تهران، مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر، چاپ اول، 1382ش.

11. حکیمی، محمد، «جهانی‌سازی اسلامی، جهانی‌سازی غربی»، کتاب نقد، ش24 و 25، 1381ش.

12. شریف رضی، نهج البلاغه، ترجمه: محمد دشتی، قم، اندیشه هادی، چاپ سوم، 1385ش.

13. دعایی، حبیب الله؛ عالی، مرضیه، سازمان‏ها در بستر جهانی شدن، مشهد، بیان هدایت نور، 1384ش.

14. رابرتسون، رونالد، جهانی شدن، تئوری‏های اجتماعی و فرهنگ جهانی، ترجمه: کمال پولادی، تهران، نشر ثالث، 1380ش.

15. ربانی، محمد‌باقر، جهانی شدن، تنوع یا وحدت فرهنگی جامعه جهانی مهدوی، قم، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، 1388ش.

16. رضوانی، علی‌اصغر، «فلسفه حکومت عدل جهانی»، فصل‌نامه انتظار، ش4، 1381ش.

17. رفیع‌پور، فرامرز، آناتومی جامعه، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1378ش.

18. سلیمی، حسین، «جهانی شدن، مصداق‏ها و برداشت‌ها»، مجله مطالعات ملی، ش10، 1380ش.

19. سوئیزی، پل و دیگران، جهانی شدن با کدام هدف؟، ترجمه: ناصر زرافشان، تهران، نشر آگه، 1380ش.

20. شهرام‌نیا، امیرمسعود، جهانی شدن و دموکراسی در ایران، تهران، نشر نگاه معاصر، 1385ش.

21. صافی گلپایگانی، لطف‌الله، منتخب الاثر، قم، مؤسسة السیدة المعصومه، 1419ق.

22. صانعی‌پور، محمود، استراتژی جهانی شدن شرکت‏ها و مؤسسات، تهران، مؤسسه فرهنگی ـ هنری بشیر علم و ادب، 1379ش.

23. صدوق، ابی‌جعفر محمد بن علی، الخصال، تصحیح: علی‌اکبر غفاری، تهران، مکتبة الصدوق، 1389ق.

24. صوفی‌آبادی، محمود، «اسلام، جهانی شدن و پیامدهای فرهنگی آن»، مجله اندیشه صادق، ش 16- 19، 1383ش.

25. طاهری، حبیب‌الله، «جهانی شدن و مقایسه آن با حکومت واحد جهانی حضرت مهدی(عج)»، فصل‌نامه انتظار، ش7، 1382ش.

26. قراگوزلو، محمد، «جهانی شدن»، مجله اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، ش177 و 178، 1381ش.

27. کارگر، رحیم، جهانی شدن و حکومت حضرت مهدی، قم، مرکز تخصصی مهدویت، 1387ش.

28. گل‌محمدی، یحیی، «جهانی شدن و فرهنگ»، مجموعه مقالات فرهنگ در عصر جهانی شدن: چالش‏ها و فرصت‌ها، تهران، روزنه، 1381ش.

32. مالک، محمدرضا، جهانی شدن اقتصاد (از رؤیا تا واقعیت)، تهران، مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر، چاپ اول، 1382ش.

33. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسة الوفاء، 1404ق.

34. مرقاتی، سید طه، «جهان‌شمولی اسلام و جهانی‌سازی»، مجموعه مقالات شانزدهمین کنفرانس وحدت اسلامی، تهران، مجمع تقریب مذاهب اسلامی، 1382ش.

35. مصباح یزدی، محمد تقی، آموزش عقاید، تهران، انتشارات سازمان تبلیغات، 1379ش.

36. نعمانی، محمد بن ابراهیم، کتاب الغیبة، تحقیق: علی‌اکبر غفاری، تهران، مکتبة الصدوق، 1379ش.

37. نکویی سامانی، مهدی، دین و فرآیند جهانی شدن، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1386ش.

38. واترز، مالکوم، جهانی شدن، ترجمه: اسماعیل مردانی گیوی و سیاوش مریدی، تهران، سازمان مدیریت صنعتی، 1379ش.

39. هلد، دیوید؛ مک گرو، آنتونی، جهانی شدن و مخالفان آن، ترجمه: عرفان ثابتی، تهران، ققنوس، چاپ اول، 1382ش.

40. هنیس، جف، جهانی شدن و فرهنگ سیاسی در جهان سوم، ترجمه: داوود کیانی، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی، چاپ اول، 1381ش.

41.       Fukuyama, Francis, 1992, " The end of history & The last man ", New york, the free press, pp.42 - 44

42.       Hirst. P & Thompson.G, 1996, " Globalization in Question: the International Economy & possibilities of Governance ", Cambridge, Polity Press. p.48

43.       McLuhan. M, 1964, " Understanding Media ", London, Routledge, p.185

44.       Peck, James foreman, 1998, " Historical Foundations of Globalization ", Edward Elgar Publishing, p.25

45.       Robertson. R, 1992, " Globalization: Social theory & Global culture ", London, Sage, p.8

46.        Sander. H, 1996, " Multilateralism, Regionalism & Globalization: the challenge to the world trading system ", London, Routledge, p.27

 

حسین خنیفر

جواد زروندی

نفیسه زروندی

منبع: فصلنامه مشرق موعود شماره 16

انتهای متن/