آیت‌الله سیداحمد خوانساری در نهضت امام خمینی(ره) نقش فعالی داشت، به گونه‌ای که در جریان تبعید امام(ره) همراه با سایر علمای شهر قم نسبت به این اقدام اعتراض کرد و فعالیت‌های انقلابی این عارف‌بالله تا پیروزی انقلاب اسلامی تداوم و ادامه داشت، به گونه‌ای که با ورود امام(ره) به مدرسه علوی تهران با وجود کهولت سن در حالی که نود سالگی خود را پشت سر می‌گذاشت، به حضور امام(ره) شتافت، آنچه در ادامه می‌آید برشی از فعالیت سیاسی آیت‌الله خوانساری در مبارزه با طاغوت است که با نامه امام خمینی(ره)، حرکت انقلابی وی رنگ و بوی دیگر می‌گیرد:
یک و نیم سال بعد از وفات آیت‌الله بروجردی همزمان با نخست وزیری علم، دولت به فکر اجرای انجمن‌های ایالتی و ولایتی افتاد. اولین برنامه اصلاحی نخست وزیر وقت در16 مهرماه سال 1341، تصویب‌نامه مربوط به انتخابات انجمن‌های ایالتی و ولایتی بود که متن آن در شانزدهم همان ماه منتشر شد، بر اساس این برنامه، نخستین بار به زنان حق رای داده شد و در کنار آن قید اسلام از شرایط انتخاب کنندگان و انتخاب‌شوندگان حذف و سوگند به کتاب آسمانی جایگزین آن شد.(1)
فشار روزافزون و سایه وحشت حاکم بر جامعه توسط ساواک و حجم سنگین تبلیغات رسانه‌ای علما را به انفعال واداشته بود، در چنین موقعیتی آیت الله خوانساری به همراه آیت الله بهبهانی که دو مرجع عامه پایتخت بودند، اقدامات سلسله‌داری علیه این اقدام رژیم انجام دادند، اولین کار اعلامیه مشترکی بود که از مذاکره با اولیاء امر خبر می‌داد.
نحوه اقدام بعدی آیت‌الله خوانساری پرده از وجود فشار علیه علما بر می‌دارد تا آنجا که ناچار شد تنها با تشکیل مجلس دعا در مسجد سید عزیزالله، افکار عمومی را در جریان خیانتی که روی داده بگذارد، از این روی اطلاعیه‌ای صادر و عموم مردم را به شرکت در آن مجلس دعوت کرد:
«مدتی است آقایان مراجع محترم و علما اعلام دامت برکاتهم و جامعه مسلمین از نظر خیرخواهی و مصلحت مملکت، وظایف شرعیه را کتباً و شفاهاً به دولت تذکر داده‌اند، متأسفانه تا کنون از طرف مقامات مربوطه ترتیب اثر داده نشده است، لهذا به پیروی از حضرت رسول اکرم(ص) که در مواقع مشکله موفقیت مسلمین را از خداوند متعال خواستار بود، جامعه روحانیین تهران روز پنجشنبه اول ماه مبارک رجب که از ایام متبرکه است از ساعت 9 تا 11 صبح در مسجد آقا سیدعزیزالله مجلس دعا تشکیل خواهد داد...».
الاحقر احمد الموسوی الخوانساری(2)
امام خمینی(ره) که از فشار جهنمی ساواک و دستگاه‌های تبلیغاتی مطلع بود، تحلیلی دیگر برای عکس‌العمل در مقابل لایحه داشت، ایشان در نامه خود به آیت‌الله فلسفی، ضمن اینکه فشارهای موجود را می‌پذیرد، بر عجز رژیم از عملی ساختن فشارها و تهدیدهایش تأکید می‌کند، بنابراین هر چند اصل اقدام آیت‌الله خوانساری را می‌ستاید، اما به نحوه برگزاری آن شدیداً اعتراض کردند و می‌نویسند:
«اعلامیه آقای خوانساری را ملاحظه کردم و خالی از تعجب نبود، اصل اقدام ایشان بسیار به موقع و لازم است، ولکن کیفیت آن خیلی نارسا و سست است،. برای این مطلب دینی که اساس روحانیت و دیانت و ملیت در خطر است مجلس روضه درست کردن و در ضمن آن، اساس دیانت را قرار دادن بسیار موهن است نسبت به مقصد و از آن بدتر آنکه مسجد سیدعزیزالله را چهار هزار جمعیت مقدس بازاری در آن مجتمع می‌شود و البته می‌دانید دولت از دیانت نمی‌ترسد تا از بازاری متدین و دعای اینها یا نفرین آنها وحشت کند.
دولت از مردم فعال و جوان و احزاب و دانشگاه ملاحظه می‌کند، باید یک اجتماعی دینی که آقای فلسفی سخنگوی دیانت اسلام است صحبت کند و آقای خوانساری از مراجع وقت بخواهد صحبت کند، در مسجد سید عزیزالله که حکم صندوقخانه را دارد، نباشد ... هیهات من الذلة، نترسید ملاحظه نکنید، آقای خوانساری را نمی‌گیرند، شما را نمی‌گیرند، دنیا اقتضاء نمی‌کند».
رهنمودهای امام خمینی(ره) به علما و مراجع موجب شکل‌گیری اعتراض‌ها و مخالفت‌های علنی و عمده علیه رژیم شده و به این ترتیب اولین جوانه‌های قیام در پایتخت کفر و ظلم بارور شد.
مرحوم آیت‌الله فلسفی درباره شور مردم تهران در آن زمان بعد از انتشار اعلامیه‌ها می‌گوید: «با انتشار این اعلامیه‌ها شور و شوق و هیجان عمومی تهران را تکان داد به طوری که دانشگاهیان، فرهنگیان، کارمندان و کارگران، تجار و کسبه همه و همه برای فرا رسیدن روز پنجشنبه دقیقه شماری می‌کردند ... چهار نفر از علمای بزرگ تهران آیت‌الله بهبهانی، آیت‌الله تنکابنی، آیت‌الله خوانساری و آیت‌الله آملی به اتفاق سایر علمای تهران قصد داشتند تا حصول نتیجه در مسجد سید عزیزالله متحصن شوند.(3)
اما امام خمینی(ره) دست از مبارزه برنداشت و اعلام کرد: تا وقتی دولت رسماً لغو تصویب‌نامه را از طریق جراید اعلام نکند، به مبارزه ادامه خواهد داد، جمعی از علمای تهران و قم در مسجد سیدعزیزالله گرد آمدند و مردم را نیز دعوت به حضور کردند، سرانجام دولت چاره‌ای جز لغو تصویب‌نامه انتخابات انجمن‌های ایالتی و ولایتی و اعلام آن در جراید روز دهم آذرماه 1341 ندید.(4)
*پی‌نوشت‌ها:
1-داستان انقلاب، محمود طلوعی، ص 192. آیت‌الله فلسفی در خاطرات و مبارزات خود می‌گوید: شاید در زمان حیات آیت‌الله بروجردی دولت به فکر اجرای قانون انجمن‌های ایالتی و ولایتی به صورت دلخواه خود بود، لیکن جرأت انجام آن را نداشت تا بالاخره یک سال و نیم بعد از فوت ایشان در حالی که تنها چند ماهی از نخست وزیری علم گذشته بود و مجلش شورا و سنا هم با شروع نخست وزیری امینی منحل شده بود، دولت علم از فرصت استفاده کرد و در اوایل پاییز 1341 تصویب نامه‌ای گذراند که طی آن در قانون انجمن‌های ایالتی و ولایتی قید اسلام و ذکوریت حذف می‌گردید، روزنامه جمهوری اسلامی،13 آبان 1376.
2-این اعلامیه مربوط به 9 آبان ماه است.نهضت روحانیون ایران، ج 3، ص 138، اسناد انقلاب اسلامی، ج 1، ص 50. اولین اطلاعیه او در ص 32 اسناد انقلابی ثبت شده است.
3-همان، ص196
4-همان، ص197
انتهای پیام/ک
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
