امور تربیتی؛ ضرورت تشکیل تا نیاز به بازنگری در روش‌های آن

به گزارش خبرنگار آموزش و پرورش خبرگزاری فارس، آموزش و پرورش هر جامعه‌ای به عنوان یک پدیده اجتماعی، در گذر زمان دستخوش تحولات مختلف می‌شود و این در هر کشوری با توجه به ساختارهای فرهنگی، اجتماعی و نگاه مدیران ارشد دولت‌ها به وقوع می‌پیوندد؛ خواه یک دگرگونی همراه با تغییرات و پیامدهای مثبت است و گاه در اثر کم‌توجهی‌ها و بی‌مسئولیتی‌ها، سبب انحطاط و حقارت نظام آموزش و تربیتی می‌شود.

این فراز و فرودها تبعات بسیار سنگینی دارد که سالها نوجوانان، جوانان و به تبع آن بزرگسالان جامعه را هدف می‌گیرد.

داستان بی مسئولیتی تربیتی در نظام آموزش و پرورش کشورمان در قبل از پیروزی انقلاب اسلامی برگرفته از مروجان فرهنگ غربی و وادادگی در مقابل آن بود؛ آنطور که خانواده‌ها به ویژه متدینین در آن زمان را دغدغه‌مند تربیت و آموزش فرزندانشان کرده و جزء دل‌مشغولی‌های ذهنی و فکری روزمره‌شان بود.

با آغاز فصل نوین در حیات  ایران که به تبع پیروزی انقلاب اسلامی و اضمحلال نظام شاهنشاهی به وقوع پیوست، بزرگ اندیشمندان و دلسوزان تعلیم و تربیت به رهبری و تدبیر شهیدان رجایی و باهنر در 8 اسفند 1358 «نهاد ارزشمند امور تربیتی» را با ساختار جدید و مبتنی بر اهداف اسلامی بنیان نهادند و زمام آن را از مروجان فرهنگ غربی به حاملان فرهنگ و اندیشه پاک اسلامی سپردند.

این اهمیت آنجا خود را بیشتر نشان می‌دهد که بدانیم آموزش و پرورش در آن دوران علاوه بر نشستن بر زیر سایبان فرهنگ بیگانه غربی، آماج انواع حملات گروه‌های سیاسی با هدایت عناصر خارجی برای رسیدن به مقاصد شوم و کینه‌توزانه خود پس از شکست سنگین در مواجهه با انقلاب اسلامی، شده بود؛ اما نگاه آینده‌نگر و جامع معمار کبیر انقلاب اسلامی امام خمینی (ره) و تأکید بر تربیت صحیح اسلام بر تارک نظام آموزش و پرورش خط بطلانی بر همه این فرضیه‌ها بود.

با تأسیس نهاد امور تربیتی توسط شهیدان رجایی و باهنر فصل نوینی در صحیفه فرهنگ و تربیت این مرز و بوم ایجاد شد و با جذب مربیان متعهد قدم‌های بزرگی با هدف «حفظ دستاوردهای انقلاب»، «ترویج و نشر ارزش‌های اسلامی»، «مبارزه با جریان‌های فکری انحرافی» برداشته شد.

حاصل این اقدام مؤثر تربیت نوجوانان و جوانانی بود که در بحبوحه جنگ تحمیلی عاشقانه کیف و کتاب مدرسه خود را با کوله‌ای از رزم و ایثار جایگزین کرده و حاصلش تقدیم 36 هزار دانش‌آموز، بیش از 5 هزار معلم که 400 شهید از خانواده امور تربیتی است.

با نگاهی گذرا به تاریخ نهاد امور تربیتی می‌توان دهه 60 را دهه شکوفایی آن برشمرد که با همه کاستی‌ها، شور و نشاط و انگیزه زیادی بین دانش‌آموزان و مربیان پرورشی وجود داشت و باعث شکوفایی و برگزاری برنامه‌های مختلف ملی و مذهبی در مدارس شد.

اما این روند با ورود به دهه 70 و دوران سازندگی رو به کاهش گذارد و بازده امور تربیتی کم شد تا آنجا که سال 1378 اساسنامه سازمانی به نام «سازمان دانش‌آموزی» با اهداف و اصول سیاست‌هایی همانند امور تربیتی تأسیس و در سال 1381 به تصویب رسید و این نهاد شکل گرفت و متولی همه وظایف اجرایی اوقات فراغت دانش‌آموزان، بهره‌وری از کانون‌های فرهنگی، تربیتی و اردوگاه‌های کشوری، استانی و منطقه‌ای شد و پست معاونت پرورشی در آموزش و پرورش منحل شد.

* احیای نهاد امور تربیتی

اگرچه انحلال امور تربیتی در سال 1380 بود؛ اما مقام معظم رهبری با عنایت ویژه خود سخن از احیای این نهاد را مطرح کردند و با تأکیدات ایشان سرانجام کلیات قانون احیای معاونت پرورشی در سال 1384 به تصویب مجلس رسید و در سال 85 به تأیید شورای نگهبان رسید.

محمود فرشیدی، وزیر اسبق آموزش و پرورش در گفت‌وگو با خبرنگار آموزش و پرورش خبرگزاری فارس در پاسخ به این پرسش که «امور تربیتی از چه زمانی ایجاد شد و سیر تکامل و احیای مجدد آن چگونه بود؟»، اظهار داشت: امور تربیتی میراث شهیدان رجایی و باهنر است، برای آنکه مدارس به سمت تربیت اسلامی حرکت کنند نهادی به نام امور تربیتی ایجاد شد تا نسل آینده را با ارزش‌های اسلامی و انقلاب آشنا کند.

وی ادامه داد: تا زمانی که آنها بودند و افرادی مثل مرحوم پرورش که همفکر آنها بود، این نهاد را تقویت می‌کردند؛ اما در سال‌های بعد کسانی مدیریت آموزش و پرورش را برعهده گرفتند که به آموزش و پرورش ایدئولوژیک اعتقادی نداشتند و بعضاً رهنمودهای از کشورهای بیگانه داده می‌شد که امور تربیتی و گزینش در آموزش و پرورش حذف و کنار گذاشته شود.

فرشیدی افزود: امور تربیتی بیشتر جنبه جذابیت، آگهی‌بخشی و بصیرت دانش‌آموزان را دنبال می‌کرد و قدرت اجرایی مانند مدیر یا معاون مدرسه نداشت.

وزیر اسبق آموزش و پرورش اضافه کرد: این برای کسانی که می‌خواستند آموزش و پرورش تفکر لیبرالی داشته باشد نگران‌کننده بود و بیگانگان و همفکران آنها سعی کردند امور تربیتی را تضعیف کنند و این تا مرزی پیش رفت که معاونت پرورشی را قبل از سال 80 و در دوره دوم اصلاحات حذف کردند.

وی یادآور شد: آنها استدلال می‌کردند چون این کار مهم است معلمان باید نقش تربیتی نیز داشته باشند این حرف درستی است اما به معنای حذف امور تربیتی نیست و نتیجه‌گیری اشتباهی می‌کردند به دلیل اینکه تربیت خیلی اهمیت دارد هم معلم و هم مربی تربیتی هر دو برای دانش‌آموزان باید تلاش کنند.

*معاونت پرورشی در آموزش و پرورش تنها معاونتی است که قانون مجلس را دارد 

فرشیدی تصریح کرد: به این بهانه می‌خواستند تربیت را حذف کنند و می‌گفتند تربیت کار ما نیست و هر کس هر راهی را می‌خواست انتخاب کند؛ در سال 84 و در دوره ما معاونت پرورشی احیا شد و الان معاونت پرورشی در وزارت آموزش و پرورش تنها معاونتی است که قانون مجلس را دارد.

وزیر اسبق آموزش و پرورش خاطرنشان کرد: معاونـت‌های دیگر آموزش و پرورش قانون مجلس را ندارند بلکه ساختار و مجوز دولتی دارند و معاون پرورشی را نمی‌توانند حذف کنند و جایگاه قدرتمندی دارد اما این کافی نیست.

وی افزود: مشاهده می‌شود استفاده‌های حزبی و سیاسی تحت عنوان تربیت سیاسی می‌شود البته حرف درستی است اما تربیت سیاسی باید روی محکمات انقلاب باشد؛ مانند استکبارستیزی، عشق به ولایت فقیه و اهل بیت(ع).

*بودجه آموزش و پرورش توسط دولت ها تعیین می‌شود/با بخشنامه مسائل تربیتی‌حل نمی‌شود

قاسم جعفری، سخنگوی کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی نیز در پاسخ به این پرسش که «چرا مجلس شورای اسلامی بودجه بیشتری برای معاونت پرورشی اختصاص نمی‌دهد؟»، اظهار داشت: بودجه را مجلس اختصاص نمی‌دهد؛ بلکه لایحه دولت‌هاست که معلوم می‌کند و نهایت تلاش مجلس اگر انجام شود افزایش 10 درصدی است و آنقدر دست مجلس باز نیست که بودجه را زیرورو کند.

وی در پاسخ به این پرسش که «بعد از احیای امور تربیتی آیا خواسته‌های مجلس تحقق پیدا کرده است؟»، یادآور شد: بحث‌های فرهنگی و تربیتی در اولین گام این است که بپذیریم در اینجا با بخشنامه و دستورالعمل اصل قضیه حل نمی‌شود.

جعفری افزود: باید ببینیم کسانی که برای این کارها می‌آیند چه کسانی هستند، آیا  و عشق و انگیزه درونی دارند و به تعبیر علمای اخلاق، مربی باید خود مربا باشند؛ یعنی کسی که تربیت نیاموخته است، نمی‌تواند یاد دهد.

*در بحث‌های فرهنگی و تربیتی، بودجه آخرین مرحله است

وی اضافه کرد: در بحث‌های فرهنگی و تربیتی بودجه آخرین مرحله است و اولین مرحله فکر، اراده، اندیشه، ایمان و اعتقاد است و اگر نباشد هرچه پول نیز باشد برعکس استفاده می‌شود.

سخنگوی کمیسیون آموزش مجلس تصریح کرد: پول لازم است؛ اما به شرطی که برنامه درست مبتنی بر مبنای فکری و اندیشه‌ای و نقشه راه هنرمندانه باشد. متأسفانه در آموزش و پرورش این احساس را داریم که نقشه اجرایی درست آنگونه که باید باشد، وجود ندارد.

جعفری ادامه داد: ممکن است عده‌ای زحمات زیادی بکشند؛ اما فکر می‌کنیم یکی از مظلومیت‌های نظام جمهوری اسلامی این است که هزینه‌ها بر اهداف خود صرف نمی‌شود.

وی خاطرنشان کرد: ناخواسته انحراف در اهداف داریم، پول برای چیزی گذاشته می‌شود اما به کام اهداف دیگر هزینه می‌شود و تا این نگاه درست نشود مطلوب حاصل نمی‌شود.

سخنگوی کمیسیون آموزش مجلس بیان داشت:‌زحمات انجام شده را نادیده نمی‌گیریم؛ اما سه چهار سال در دولت گذشته و این دولت برای تعطیلی پنج‌شنبه و اینکه باشد یا نه و چه برنامه‌ای باشد، وقت و هزینه صرف شد؛ پژوهش درستی انجام نداده‌اند، به دانش‌آموز باید با یک پشتوانه علمی توضیح دهیم اما چنین پشتوانه پژوهشی نداریم.

جعفری گفت: واقعیت این است که راه نرفته بسیار طولانی است و با اهداف ما بسیار فاصله دارد، ما نمی‌خواهیم آرمانگرای صرف باشیم اما اگر آرمانگرایی با واقع‌بینی باشد با همین نیز فاصله زیادی داریم.

به گزارش فارس، باید بدانیم امروز هجمه‌های فرهنگی و ابزار تهاجمی آن با دهه‌های گذشته تفاوت بسیاری دارد؛ دیگر نمی‌توان با نگاه آغازین شکل‌گیری این نهاد مقدس به جنگ زالو صفتان فرهنگ این مرز و بوم رفت و نیاز تسلیح شدن به ابزار متناسب با آ‌ن هستیم.

حفظ اصول و محکمات آن باید همواره سرلوحه قرار گیرد؛ اما حرکت در مسیر آن نیاز به زبان جدید و ادبیات نو دارد؛ جای درنگ و شعار و تئوری‌پردازی صرف نیست؛ این معرکه میدان‌دار شجاع و بصیر می‌خواهد که عاشقانه و عالمانه با تدبیر و عالم‌نگری و بدون هیچ ملاحظه‌کاری در این آوردگاه نرم به مبارزه با نااهلان بپردازد.

میدانی که در اولین نگاه به آن 13 میلیون دانش‌آموز منتظر درایت متولیان و هدایت‌گران عرصه پرورش و تربیت هستند که ‌آنان را از گزند ناملایمات جامعه امروزی به سلامت رهنمون سازند.

گزارش از محمد تاجیک

انتهای پیام/