آخرین و تازه‌ترین دور مذاکرات صلح بین پ.ک.ک و ترکیه از اواخر سال 2012 میلادی آغاز شد و می‌توان این دوره را از حیث میزان پایبندی طرفین به رعایت اصل آتش‌بس و ورود به فاز گفتگوهای اثرگذار و نتیجه‌بخش، مهم‌ترین مقطع توافق جریان پ.ک.ک و ترکیه دانست.
در این دوره، در حوزه تحقق آرزوها و به جا آوردن مطالبات کُردی، شاهد پیشرفت‌هایی بودیم که اگرچه توسط شورای رهبری پ.ک.ک، مجموعا از آنها به عنوان تعلل، وقت‌کشی و اعظای امتیارات کوچک یاد می‌شود، با این حال حتی اگر اقدامات دولت ترکیه در دوران نخست‌وزیری اردوغان و داوداوغلو را کُند و نمادین بدانیم، باز هم باید گفت در این مقطع، در حوزه تغییر ذهنیت کلی حزب حاکم و جامعه ترکیه نسبت به پرونده کردها، تغییرات مثبتی صورت گرفت و رسانه‌ها و افکار عمومی ترکیه به شکلی عینی‌تر و واقع‌بینانه‌تر از گذشته با این موضوع برخورد کردند و فضا برای فعالیت سیاسی کردهای مخالف دولت، از هر دوران دیگری، مناسب‌تر و مهیاتر بود.
در این دوره از مذاکرات صلح، پ.ک.ک تا حد زیادی در سایه ماند و دو عنصر مهم دیگر این جریان، یعنی عبدالله اوجالان و «حزب دموکراتیک خلق‌ها» (HDP) در میانه میدان حاضر شدند و شاید بتوان این مقطع حساس و مهم را، زمانه‌ای دانست که تا حد زیادی کارنامه اوجالان با سفیدنمایی و نگرش مثبت قرائت شد و همچنان که در انتخابات هفتم ژوئن سال جاری میلادی مشاهده کردیم، نامزدهای هوادار اوجالان، علاوه بر کسب نتایج درخشان در استان‌های کردنشین، استانبول و چند استان دیگر، تقریبا در همه 18 استان ترکیه و حتی در استان‌هایی که تفکرات پان‌ترکیستی همواره در اوج بوده و هست، چند هزار رای نمادین به دست آوردند و چنین چیزی در تاریخ جمهوری ترکیه بی‌نظیر بوده است.
صلاح‌الدین دمیرتاش، رهبر جوان حزب دموکراتیک خلق‌ها که در انتخابات ریاست جمهوری نیز با کسب 10 درصد از آرای مردم، نه تنها نزد کردها بلکه در میان طیف‌های خاصی از جامعه ترکیه نیز محبوبیت فراوانی کسب کرده بود، در انتخابات سراسری نیز تلاش گسترده‌ای انجام داد تا گفتمان پایان جنگ و خشونت و ضرورت برادری کُرد و ترک و تاکید بر همسانی همه اقوام و مذاهب ترکیه را به عنوان اصول سیاسی و استراتژیک در نزد افکار عمومی ترکیه جا بیاندازد و ماشین عظیم رسانه‌ای بخش خصوصی ترکیه هم در این کارزار بزرگ، بنا به دلایل بسیار، از او و همراهانش حمایت کرد و نتیجه چنان شد که دیدیم این حزب اقماری پ.ک.ک توانست دقیقا به اندازه مهم‌ترین حزب ترکی راست افراطی ترکیه یعنی «حزب حرکت ملی» (MHP)، اعتماد رای‌دهندگان را به دست آورده و به یک‌باره تعداد کرسی‌های خود را از سی به هشتاد کرسی برساند. با این حال، این روند مثبت ادامه پیدا نکرد و از چند هفته پیش، یک بار دیگر شاهد درگیری‌های گسترده بین شاخه نظامی پ.ک.ک و ارتش ترکیه هستیم و نیروی هوایی ترکیه طی روزهای اخیر، چندین بار در مناطق کوهستانی اقلیم کردستان عراق، مواضع و قرارگاه‌های پ.ک.ک را بمباران کرده است.
بمباران مواضع داعش و پ.ک.ک
همکاری و همراهی مدافعین کُرد سوری با آمریکا و ائتلاف ضد داعش در شمال سوریه، موجب آن شد که دو پیش‌بینی مهم در محافل رسانه‌ای و سیاسی ترکیه برجسته شود: نخست آن‌که برخی از تحلیل‌گران اعلام کردند که «یگان‌های مدافع خلق» (YPG) که از آن به عنوان شاخه نظامی «حزب اتحاد دموکراتیک» (PYD) و از نهادهای اقماری پ.ک.ک، در جنگ با داعش آن قدر پیش می‌رود و افتخار کسب می‌کند که به عنوان یک نیروی مردمی آنتی ترور، موجبات و زمینه آن را فراهم کند که نام پ.ک.ک از لیست بین‌المللی ترور خارج شود. دوم این که تقریبا همه رسانه‌های موافق و مخالف دولت، در این موضوع متفق‌القول بودند که کردها پس از فتح تل ابیض (گری سپی) و اتصال دو منطقه از هم گسسته کردنشین جزیره و کوبانی، رفته‌رفته از رقه نیز عبور کرده و با فتح عزاز و جرابلس، جزیره و کوبانی را به عفرین نیز متصل می‌کنند و با این اقدام خود، نه تنها سه منطقه از هم گسسته کردنشین شمال سوریه را به صورت یکپارچه به هم متصل می‌کنند بلکه به درازای مرز نهصد کیلومتری ترکیه، صاحب قدرت و برتری نظامی و دفاعی می‌شوند و ترکیه ناچار می‌شود در آینده‌ای نزدیک، آنان را به رسمیت بشناسد.
زمانی‌که حزب اقماری پ.ک.ک توانست در انتخابات هفتم ژوئن، هشتاد کرسی به دست بیاورد، حزب عدالت و توسعه در شرایط دشواری قرار گرفت و درست به خاطر این که اغلب کردها از داوداوغلو و یاران او رویگردان شدند، او ناچار شد برای تشکیل دولت، به احزاب مخالف پناه ببرد. درست در همین شرایط، سران حزب دموکراتیک خلق‌ها، سرمست از پیروزی بزرگ انتخاباتی خود، اعلام کردند: 1. به هیچ وجه حاضر نیستیم با حزب عدالت و توسعه ائتلاف کنیم. آنها و فرزندانشان، پول‌های مردم را بالا کشیده‌اند. 2. ما در موقعیتی هستیم که آماده‌ایم حکومت را تحویل گرفته و بهترین الگوی اداره کشور را به نمایش بگذاریم. 3. اجازه نمی‌دهیم اردوغان رئیس شود. 4.ما به مدافعین کُرد سوری تکیه کرده‌ایم و قدرت و مقاومت آنان را مایه افتخار و سربلندی می‌دانیم.
البته به موازات این سخنان، صلاح‌الدین دمیرتاش، از پ.ک.ک خواست سلاح‌های خود را بر زمین بگذارد و تنها چند ساعت پس از این درخواست مهم، اعلام کرد که سخنان او تاثیر چندانی ندارد و پ.ک.ک تنها با درخواست اوجالان، سلاح بر زمین می‌گذارد. از آن سو، شورای رهبری پ.ک.ک نیز به جای آن که، اجازه دهد نمایندگان قانونی که با آرای رسمی مردم به مجلس رفته بودند، ابتکار عمل را در دست بگیرند، به یک‌باره وارد صحنه شدند و ضمن آن که به تندی به رویکرد آنکارا در قبال کردهای سوریه معترض شده و ترکیه را همدست داعش خواندند، از مردم خواستند تا نیروهای دفاع از خود را تشکیل داده و حتی در صورت لزوم، به حفر تونل و مخفیگاه دست بزنند. این مواضع کردهای مخالف دولت، گذشته از آن که عواطف کینه‌توزانه رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور و همراهان او را جریحه‌دار کرد، احزاب مخالف را نیز به انتقاد از دولت تشویق کرد و دولت به بی‌کفایتی و ناتوانی و عجز در برابر ترور متهم شد و چنین شد که مجموع رویکردهای تند سران پ.ک.ک، سران حزب دموکراتیک خلق‌ها و نیز توافقات پیدا و پنهان آمریکا و ترکیه در مورد سوریه و چند و چون مقابله با داعش و حمایت از مخالفین اسد، مجموعا فضایی پدید آورد، که ترکیه را به بمباران مواضع داعش و پ.ک.ک تشویق کرد.
ابهام درباره آینده مذاکرات صلح
در یک جمع‌بندی نهایی می‌توان گفت: توافق ویژه‌ی ترکیه و آمریکا به منظور تغییر موازنه قوا در سوریه و هراس آنکارا از قدرت گرفتن کردها در شمال سوریه، ناامید شدن حزب عدالت و توسعه به خاطر تغییر ناگهانی سلایق سیاسی و انتخاباتی کردها و بی‌اعتماد شدن به سران پ.ک.ک، از مهم‌ترین دلایل حمله هواپیماهای ترکیه به پ.ک.ک بود. اما در مقابل، پ.ک.ک نیز با برخی اقدامات خشونت‌آمیز و بیانات تند، راه ترکیه را برای حملات هموار کرد. کشتن دو تن از افراد پلیس ترکیه در منازل آنان و در برابر چشم اعضای خانواده، به آتش کشیدن ده‌ها خودرو، حمله به پاسگاه‌ها و سایه انداختن بر نقش نمایندگان کُرد حاضر در مجلس، از مهم‌ترین خطاهای پ.ک.ک بود و اگر چنین خطاهایی روی نمی‌داد، ترکیه نمی‌توانست در بمباران مواضع پ.ک.ک، از حمایت آمریکا، اروپا و سازمان ملل برخوردار شود.
مسئولین شاخه اروپای پ.ک.ک در دیدار با صلاح‌الدین دمیرتاش اعلام کرده‌اند که تا زمانی که اوجالان حرف نزند، پ.ک.ک قصد اتخاذ تصمیم جدیدی ندارد. در مقابل، ترکیه هم اعلام کرده تا زمانی‌که همه نیروهای پ.ک.ک از خاک ترکیه خارج نشوند، حملات متوقف نمی‌شوند و در شرایط کنونی، ممکن است که دیدار با اوجالان نیز به خروج کامل نیروهای پ.ک.ک منوط شود.
درگیری‌های اخیر، نشان داده که پس از مدت‌ها، ترکیه و پ.ک.ک، یک بار دیگر به خانه اول بازگشته و آتش جنگ را برافروخته‌اند. با آن که این رویدادها موجب تغییر ناگهانی فضای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ترکیه شده و یک بار دیگر نام چندین منطقه به عنوان مناطق ممنوعه نظامی و امنیتی، اعلام شد اما آن چه که تغییر نکرده، این واقعیت است که ترکیه و پ.ک.ک، نمی‌توانند همدیگر را شکست دهند و آنان راهی جز بازگشت به مذاکره ندارند و ادامه روند کنونی، هزینه‌های دو طرف را بالاتر می‌برد.
محمدعلی دستمالی
انتهای متن/
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
