قومی که در قیامت زیر سایه عرش خدا قرار می‌گیرد/ راهی برای رهایی از فقر

خبرگزاری فارس- گروه فعالیت‌های قرآنی: اول ذی‌الحجه سالروز پیوند آسمانی حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه(س) روز ازدواج نام‌گذاری شده است.

ازدواج یکی از سنت‌های پیامبر اعظم(ص) است که به آن تأکید بسیاری شده است تا جایی که حتی خداوند متعال در قرآن کریم نیز در آیات بسیاری به این امر پسندیده اشاره و آن را موجب برکت زندگی، توسعه رزق و آرامش خاطر دانسته است که در ادامه به برخی از این آیات اشاره کرده و ترجمه و تفسیر آیت‌الله مکارم شیرازی آن را می‌خوانیم؛

ترغیب به ازدواج آسان

* وَ أَنکِحُواْ الْأَیَامَی مِنکم وَ الصَّالِحِینَ مِنْ عِبَادِکم وَ إِمَائکُم إِن یَکُونُواْ فُقَرَاءَ یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِن فَضْلِه وَ اللَّهُ وَاسِعٌ عَلِیم؛ (نور/ 32)

 همسران خود و غلامان و کنیزان درستکارتان را همسر دهید اگر تنگدستند خداوند آنان را از فضل خویش بى‏‌نیاز خواهد کرد و خدا گشایشگر داناست.

تفسیر: براى بر چیدن بساط گناه، باید از طریق اشباع صحیح و مشروع غرایز وارد شد، و به تعبیر دیگر هیچگونه «مبارزه منفى» بدون «مبارزه مثبت» مؤثر نخواهد افتاد.

لذا در نخستین آیه مورد بحث مى‌فرماید: «مردان و زنان بى همسر را همسر دهید، و همچنین غلامان و کنیزان صالح و درستکارتان را» (وَ أَنْکِحُوا الأَیامى مِنْکُمْ وَ الصّالِحِینَ مِنْ عِبادِکُمْ وَ إِمائِکُمْ).

تعبیر أَنْکِحُوا: «آنها را همسر دهید» با این که ازدواج یک امر اختیارى و بسته به میل طرفین است، مفهومش این است که: مقدمات ازدواج آنها را فراهم سازید، از طریق کمک هاى مالى در صورت نیاز، پیدا کردن همسر مناسب، تشویق به مسأله ازدواج، و بالاخره پا در میانى براى حل مشکلاتى که معمولاً در این موارد بدون وساطت دیگران انجام پذیر نیست.

 بدون شک، اصل تعاون اسلامى، ایجاب مى کند: مسلمانان در همه زمینه‌ها به یکدیگر کمک کنند، ولى تصریح به این امر در مورد ازدواج، دلیل بر اهمیت ویژه آن است.

اهمیت این مسأله تا به آن پایه است که: در حدیثى از امیر مؤمنان على(علیه السلام)مى خوانیم: أَفْضَلُ الشَّفَاعَاتِ أَنْ تَشْفَعَ بَیْنَ اثْنَیْنِ فِی نِکَاح حَتَّى یَجْمَعَ اللَّهُ بَیْنَهُمَا:«بهترین شفاعت آن است که میان دو نفر براى امر ازدواج میانجى‌گرى کنى، تا این امر به سامان برسد»!.(1)

در حدیث دیگرى از امام کاظم موسى بن جعفر(علیه السلام) مى خوانیم: ثَلاثَةٌ یَسْتَظِلُّونَ بِظِلِّ عَرْشِ اللَّهِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ یَوْمَ لا ظِلَّ إِلاّ ظِلُّهُ رَجُلٌ زَوَّجَ أَخَاهُ الْمُسْلِمَ أَوْ أَخْدَمَهُ أَوْ کَتَمَ لَهُ سِرّاً: «سه طایفه‌اند که در روز قیامت در سایه عرش خدا قرار دارند، روزى که سایه‌اى جز سایه او نیست: کسى که وسائل تزویج برادر مسلمانش را فراهم سازد، و کسى که به هنگام نیاز به خدمت، خدمت کننده‌اى براى او فراهم کند و کسى که اسرار برادر مسلمانش را پنهان دارد»!.(2)

و بالاخره، در حدیثى از پیامبر(صلى الله علیه وآله) مى خوانیم: «هر گامى انسان در این راه بر دارد و هر کلمه اى بگوید، ثواب یکسال عبادت در نامه عمل او مى‌نویسند» (کَانَ لَهُ بِکُلِّ خُطْوَة خَطَاهَا أَوْ بِکُلِّ کَلِمَة تَکَلَّمَ بِهَا فِی ذَلِکَ عَمَلُ سَنَة قِیَامُ لَیْلِهَا وَ صِیَامُ نَهَارِهَا).(3)

و از آنجا که یک عذر تقریباً عمومى و بهانه همگانى براى فرار از زیر بار ازدواج و تشکیل خانواده، مسأله فقر و نداشتن امکانات مالى است، قرآن به پاسخ آن پرداخته، مى‌فرماید: از فقر و تنگدستى آنها نگران نباشید و در ازدواج‌شان بکوشید چرا که «اگر فقیر و تنگدست باشند خداوند آنها را از فضل خود بى‌نیاز مى‌سازد» (إِنْ یَکُونُوا فُقَراءَ یُغْنِهِمُ اللّهُ مِنْ فَضْلِهِ). و خداوند قادر بر چنین کارى هست; چرا که «خداوند واسع و علیم است».

آیه درباره حمایت از حقوق زنان/ از مهریه همسر چیزى کم نگذارید

* وَإِنْ أَرَدتُّمُ اسْتِبْدَالَ زَوْجٍ مَّکَانَ زَوْجٍ وَآتَیْتُمْ إِحْدَاهُنَّ قِنطَارًا فَلاَ تَأْخُذُواْ مِنْهُ شَیْئًا أَتَأْخُذُونَهُ بُهْتَانًا وَإِثْمًا مُّبِینًا؛ (نساء/ 20)

ترجمه: و اگر خواستید همسرى [دیگر] به جاى همسر [پیشین خود] ستانید و به یکى از آنان مال فراوانى داده باشید چیزى از او پس مگیرید آیا مى‏‌خواهید آن [مال] را به بهتان و گناه آشکار بگیرید.

تفسیر: این آیه، نیز براى حمایت قسمت دیگرى از حقوق زنان نازل گردیده و به عموم مسلمانان دستور مى دهد: به هنگام تصمیم بر جدائى از همسر و انتخاب همسر جدید حق ندارند چیزى از مهر همسر اول خود را کم بگذارند، و یا اگر پرداخته اند، پس بگیرند، هر قدر هم مهر زیاد باشد، مى فرماید: «اگر تصمیم گرفتید که همسر دیگرى به جاى همسر خود انتخاب کنید، و مال فراوانى (به عنوان مهر) به او پرداخته اید، چیزى از آن را پس نگیرید» (وَ إِنْ أَرَدْتُمُ اسْتِبْدالَ زَوْج مَکانَ زَوْج وَ آتَیْتُمْ إِحْداهُنَّ قِنْطاراً فَلا تَأْخُذُوا مِنْهُ شَیْئاً).

ازدواج با کنیزان مسلمان

* مَن لَّمْ یَسْتَطِعْ مِنکُمْ طَوْلًا أَن یَنکِحَ الْمُحْصَنَاتِ الْمُؤْمِنَاتِ فَمِن مِّا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُم مِّن فَتَیَاتِکُمُ الْمُؤْمِنَاتِ وَاللّهُ أَعْلَمُ بِإِیمَانِکُمْ بَعْضُکُم مِّن بَعْضٍ فَانکِحُوهُنَّ بِإِذْنِ أَهْلِهِنَّ وَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ مُحْصَنَاتٍ غَیْرَ مُسَافِحَاتٍ وَلاَ مُتَّخِذَاتِ أَخْدَانٍ فَإِذَا أُحْصِنَّ فَإِنْ أَتَیْنَ بِفَاحِشَةٍ فَعَلَیْهِنَّ نِصْفُ مَا عَلَى الْمُحْصَنَاتِ مِنَ الْعَذَابِ ذَلِکَ لِمَنْ خَشِیَ الْعَنَتَ مِنْکُمْ وَأَن تَصْبِرُواْ خَیْرٌ لَّکُمْ وَاللّهُ غَفُورٌ رَّحِیمٌ؛ (نساء/ 25)

ترجمه: و هر کس از شما از نظر مالى نمى‏‌تواند زنان [آزاد] پاکدامن با ایمان را به همسرى [خود] درآورد پس با دختران جوانسال با ایمان شما که مالک آنان هستید [ازدواج کند] و خدا به ایمان شما داناتر است [همه] از یکدیگرید پس آنان را با اجازه خانواده‌‏شان به همسرى [خود] درآورید و مهرشان را به طور پسندیده به آنان بدهید [به شرط آنکه] پاکدامن باشند نه زناکار و دوست‏گیران پنهانى نباشند پس چون به ازدواج [شما] درآمدند اگر مرتکب فحشا شدند پس بر آنان نیمى از عذاب [=مجازات] زنان آزاد است این [پیشنهاد زناشویى با کنیزان] براى کسى از شماست که از آلایش گناه بیم دارد و صبر کردن براى شما بهتر است و خداوند آمرزنده مهربان است.

تفسیر: در تعقیب بحث هاى مربوط به ازدواج، آیه مورد بحث، شرایط ازدواج با کنیزان را بیان مى‌کند، نخست مى فرماید: «کسانى از شما که قدرت ندارند با زنان آزاد با ایمان ازدواج کنند، مى‌توانند با کنیزانى با ایمان ازدواج نمایند» (وَ مَنْ لَمْ یَسْتَطِعْ مِنْکُمْ طَوْلاً أَنْ یَنْکِحَ الْمُحْصَناتِ الْمُؤْمِناتِ فَمِنْ ما مَلَکَتْ أَیْمانُکُمْ مِنْ فَتَیاتِکُمُ الْمُؤْمِناتِ)(1) که مهر و سایر مخارج آنها معمولاً سبک‌تر و سهل‌تر است.

البته منظور از ازدواج با کنیزان این نیست که صاحب کنیز با کنیز ازدواج کند، بلکه مالک با شرائط خاصى که در کتب فقهى ذکر شده، مى‌تواند همانند همسر با او رفتار نماید، بنابراین منظور، ازدواج افراد غیر مالک با کنیز است.

ضمناً از تعبیر به «مؤمنات» استفاده مى شود: باید حتماً کنیز، مسلمان باشد تا بتوان با او ازدواج کرد و بنابراین ازدواج با کنیزان اهل کتاب صحیح نیست.

* وَمِنْ آیَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُم مِّنْ أَنفُسِکُمْ أَزْوَاجًا لِّتَسْکُنُوا إِلَیْهَا وَجَعَلَ بَیْنَکُم مَّوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ؛ (روم/21)

ترجمه: و از نشانه‏‌هاى او اینکه از [نوع] خودتان همسرانى براى شما آفرید تا بدان‌ها آرام گیرید و میان‌تان دوستى و رحمت نهاد آرى در این [نعمت] براى مردمى که مى‌‏اندیشند قطعا نشانه‏‌هایى است.

* وَ هُوَ الَّذی خَلَقَ مِنَ الْمآءِ بَشَراً فَجَعَلَهُ نَسَباً وَ صِهْراً وَ کانَ رَبُّکَ قَدیراً؛ (فرقان/ 54)

ترجمه: و اوست خداوندی که بشر را از آب آفرید، و میان آنان خویشی و پیوند ازدواج قرار داد، و خدای تو بر هر چیزی قدرت دارد.

*وَ إِذَا طَلَّقْتُمُ النِّسَاءَ فَبَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَلَا تَعْضُلُوهُنَّ أَن یَنکِحْنَ أَزْوَاجَهُنَّ إِذَا تَرَاضَوْاْ بَیْنهَم بِالمْعْرُوف ذَالِکَ یُوعَظُ بِهِ مَن کاَنَ مِنکُمْ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْیَوْم الاَخِر ذَالِکم أَزْکیَ لَکم وَ أَطْهَر وَ اللَّهُ یَعْلَمُ وَ أَنتُمْ لَا تَعْلَمُون (بقره/ 232)

ترجمه: و هنگامی که زنان را طلاق دادید و عده خود را به پایان رساندند، مانع آن‌ها نشوید که با همسران (سابق) خویش، ازدواج کنند. اگر در میان آنان، به طرز پسندیده‌ای تراضی برقرار گردد. این دستوری است که تنها افرادی از شما، که ایمان به خدا و روز قیامت دارند، از آن، پند می‌گیرند (و به آن، عمل می‌کنند). این (دستور)، برای رشد (خانواده‌های) شما مؤثرتر، و برای شستن آلودگی‌ها مفیدتر است و خدا می‌داند و شما نمی‌دانید.

انتهای پیام/