به گزارش خبرنگار سایت افغانستان خبرگزاری فارس، «سیدروح الله ظهوری حسینی» فعال رسانهای و یکی از خادمان تکیه خانه «ابوالشهداء مرحوم لسان (ره)» در شهر کابل طی یادداشتی اختصاصی به بررسی سنتها و آئینهای مردم شیعه در کابل پرداخت.
در این یادداشت آمده است: در محرم و پیش از حلول این ماه حزن و اندوه اهل بیت(ع)، همشهریان کابل به خصوص صاحبان و فراشان حسینیهها و تکایا، با حال و هوای خاص و آئینها و سنتهای منحصر به فرد به استقبال این مصیبت عظمای خاندان حضرات پیامبر(ص) و علی(ع) میروند.
آمادهسازی علم مبارک
مزین نمودن علم مبارک به دستمالهای نظیف و اتوکشیده و معطر، یکی از بخشهای مهم کار فراشان و معمولا سردسته آنان که قدیمیتر است، میباشد.
این چند نفر علم مبارک را در چند مرحله آماده و با دستمالهای زرباف و غیره مجهز میکنند و قُبه یا پنجه علم را به عنوان نشان دستهای بریده شده حضرت عباس (ع) در انتهای آن نصب میکنند. جنس علمها عموما از چوبی به نام «بانگس» و درازای آن فراتر از 2 متر الی 4 و حتی گاهی محلها تا 6 متر است.
سیاه پوشی و حلوای آن
چندین روز قبل از آغاز محرم الحرام بسیاری از دسته جات، تکایا و حسینیههای شیعه نشین شهر کابل با گردهم آمدن فراشان و خدمتگذاران خود شروع به مراسم سیاه پوشی مساجد، تکایا و محلات خود میکنند.
تمامی فراشان از کوچک تا بزرگ، مسئولان تکایا و مساجد با شور و حال خاصی شروع به نظافت مکانهای عزاداری نموده و تمامی کتابها، فرشها، و دستمالهای علم مبارک را بیرون آورده و یک به یک شستشو و اتو میکنند. حتی وسایل مطبخ خانه و آشپزی نیز مهیا شده و در صورت کمبود از کرایهچیها تهیه میگردد.
در کنار این فعالیتها و بصورت همزمان برخی از فراشان به امر سیاه پوشی در و دیوارهای تکایا و مساجد مشغول میشوند و کتیبهها و قابهای مخصوص هر سال را در جایش نصب میکنند.
بیشتر حسینیههایی که صحن حیاط باز دارند معمولا فضای بالای آن را با پارچههای بسیار وسیع از جنس برزنت که «ترپال» نام دارد میپوشانند تا از گزند باد و باران محفوظ بمانند.
تعداد دیگر بطور همزمان در آشپزخانه یا مطبخ خانه به تهیه حلوای مخصوص سیاه پوشی مشغولند و پس از آماده شدن و دعا نمودن آن را در محل و بین همسایهها تقسیم و باصطلاح به عنوان «حلوای سیاه پوشی» خیرات میکنند.
برپایی سقوخانه یا همان سقاخانه
برپایی سقوخانه که از قدیم الایام توسط داربستهای چوبی و پارچه مخصوصی به نام ترپال انجام میشد یکی دیگر از فعالیتها و جزء لاینفک خدمت رسانی تکایا و مساجد در ایام محرم است. این موکبهای پذیرایی معمولا بیرون از محوطه اصلی تکیه یا داخل حولی تکیه برپا میشوند.
امروزه نیز با کمی تغییر در برپایی سقاخانهها از داربستهای فلزی استفاده میکنند و پس از استقرار چندین صندلی یا نیمکت و تعبیه سماورهای بزرگ با تهیه چای و گرم کردن شیر به پذیرایی از عزاداران میپردازند.
از قدیم رواج بود که فراشان و مسئولان تکایا و حسینیهها در پایان مراسم سینه زنی و ختم مجلس با «شیرچای» یا «قیماق چای» که به سبک مخصوص و منحصر به فرد شهر کابل تهیه میشد پذیرایی میکردند ولی در ایام فعلی، محدود حسینیههایی مبادرت به تهیه قیماق چای میکنند چون تهیه آن وقت و زمان و حوصله خاصی را میطلبد.
چاووشی پیش از منبر
از قدیم رواج بوده که پیش از منبر رفتن سخنران مجلس، یکی دو نفر از مداحان و مناقب خوانان خوش صدا به عنوان پیشواز و تکریم سخنرانی شروع به خواندن اشعار نغز و جانسوز از واقعه عاشورا به سبک منقبت یا شعرخوانی با صدای رسا مینماید که از 2 دقیقه و گاهی تا 5 دقیقه به طول میانجامد که با استقبال و عواطف و گاهی ناله عزاداران نیز همراه میگردد و بلافاصله پس از آن منبر آغاز میشود.
علم کشی
در هیأت و دسته جات مختلف کابل معمولا شب ششم یا هفتم محرم به عنوان شب علم کشی معروف که متعلق به قمربنی هاشم حضرت عباس(ع) است.
در این شب علم آماده شده و دستمال پیچیده را که با عطرهای خوش بو معطر نمودند در اطاق دیگر یا جای مناسب کنار تکیه آماده نگه میدارند پس از اتمام سخنرانی خاتم مجلس، وی بحث خود را به روضه مخصوص حضرت ابوالفضل العباس(ع) میبرد و وقایع لحظه شهادت را یک به یک روضه خوانی میکند.
روضه خوان وقتی به حکایت خوردن تیر به مشک و چشمهای حضرت عباس و رسیدن حضرت امام حسین به بالین برادر که در همین اثناء چندین نفر علم مبارک را به سمت داخلی تکیه و میان عزاداران و سینه زنان میآورند.
به جرأت میتوان گفت که این بخش از مراسم دهه اول محرم یکی از پرشورترین و تاثیرگذارترین بخش از مراسمها و سنتهای عزاداری در میان تکایا و حسینیههای کابل است که تمام عزاداران بدون استثناء به آن عشق میورزند و روایتهای مختلفی نقل شده است که در این شب مرادهای زیادی به امر خداوند و توجه حضرات داده شده و مریضهایی هم شفا یافتند.
گهواره کشی
از دیگر مراسم و آئینهای عزاداری که در 10 شب اول ماه محرم در میان عزاداران و برپا کنندگان عزا گرامی داشته میشود شب گهواره کشی و متعلق به خردسال ترین فرزند حضرت امام حسین (ع) است. این مراسم معمولا در شب هشتم محرم به سبک خاصی شبیه به شب علم کشی برگزار میشود.
گهوارهای از قبل تدارک دیده شده که با پارچهها، گلهای مصنوعی و تور مزین است و در گوشهای از تکیه نگهداری میشود.
پس از اتمام منبر سخنران یا مداح، طبق معمول و همانند شب علم کشی مداح یا سخنرانی شروع به خواندن روضه حضرت علی اصغر و نحوه شهادتش بر روی دستهای امام حسین (ع) میکند که فرد یا افراد موظف از خادمان تکیه گهواره را بر روی دست گرفته و داخل محوطه اصلی عزاداری میشود، همزمان با آن صدای گریه، شور و غوغایی در میان جمعیت برپا میگردد.
نذورات
البته تهیه و پذیرایی از عزاداران با غذای نذری تقریبا در همه جای افغانستان و هیأت مذهبی در محرم یکسان است. در کابل نیز این نذورات در شب هفتم با اهدایی گوسفندهای نذری از طرف تعدادی از علاقمندان انجام میپذیرد.
معمولا در شب هفتم «شب علم کشی» این گوسفندهای نذری در محلی یکی پس از دیگری توسط بانیان جمع شده و فردای آن روز همگی جهت تهیه گوشت نذری قربانی میشوند و در شبهای هشتم، نهم و دهم و گاهی هم یازدهم در کنار طبخ برنج و دیگر مخلفات برای عزاداران در ابتدای مجلس یا انتهای سینهزنی خیرات میگردد.
سینه زنی و زنجیر زنی
یکی از بخشهای پرطرفدار و پرشور مراسمات عزاداری محرم در کابل همانند دیگر جاها، قسمت سینه زنی و نوحهخوانی است که در اصطلاح کابل به آن بار خوانی یا همان بحرخوانی نیز میگویند که توسط مداحان خوش صدا از پشت بلندگوها اجرا میگردد.
دستههای سینه زنی که متشکل از خردسالان، جوانان و حتی کهنسالها است در صفهای منظم روی دوشکها قرار میگیرند و همراه با نوحه سرایی شروع به سینه زدن میکنند و گاهی دم گرفته و بر زانوهای خود میزنند که به آن «دم گرفتن» میگویند و در فواصل خاص، سینه زنها یک بیت نوحه خوان را با هم بلند تکرار میکنند که به آن «پای ذکری» نیز میگویند.
زنجیرزنی نیز بسیار مورد علاقه و اشتیاق جوانها و دلدادگان به امام حسین(ع) و حضرت عباس (ع) است که معمولا در نوحههای تند و تیز و پرشور حلقهای از جوانان در میان هیئت گرد آمده و با یکدیگر به طور هماهنگ شروع به زنجیر زنی میکنند.
از میان محلات شیعه نشین کابل که دسته جات و هیئاتها به مدیحه سرایی و سوگواری میپردازند میتوان به چنداول، چهارقلعهوزیرآباد، پل سوخته و دشت برچی، چهاردهی، قعله فتح الله، افشار سیلو، افشار دارالامان و یکی دو جای دیگر اشاره نمود.
سهم اهل سنت
مردم شهر کابل در قرنهای گذشته شیعه و سنی در کنار هم به شکل مسالمت آمیزی زندگی کردند و ارادت به خاندان پیامبر و نوادههای آن حضرت بخصوص سرور و سالار شهیدان نقطه وصل این ارادت بوده است.
در ایام محرم برخی از مردم اهل سنت با حضور در حسینیههای شیعیان در کنار هم در سوگ خاندان رسول خدا(ص) و حضرت امام حسین(ع) اشک میریزند.
اهل سنت کابل حتی به شکل جداگانه و مستقل همزمان با فرا رسیدن ماه محرم در مراکز دینی و مذهبی خود در سوگ حماسه سازان کربلا به عزاداری میپردازند و در شب و روز عاشورا با حضور در زیارت «تمیم انصار» به عزاداری مشغول میشوند.
حتی سیکهای هند نیز ارادت نشان میدهند
علاوه بر این، اقلیتهای مذهبی شهر کابل مانند سیکهای هند نیز در ایام محرم بخصوص روز عاشورا، به نحوی قداست این روز را پاس میدارند و از مصیبت وارده شده و آزادمردی آن دلاور مردان آگاه هستند.
بیشتر آنان در «درمسالهای» خود و حتی در خیابانها، به همراه دیگر عزاداران شیعه مذهب در سوگ امام حسین(ع) مراتب حزن و ماتم خود را به نمایش میگذارند.
انتهای پیام/ح