مارکسیسم به مثابه روش؛ بررسی تلقی‌های روش شناختی جرج لوکاچ

چکیده

در تاریخ تفکر مارکسیسم، لوکاچ متفکری بسیار اثرگذار بود. وی آثار مارکس را به شیوه خود قرائت کرد. بنا به خوانش او مارکسیسم نه یک نظریه تحلیلی که بیشتر یک روش برای مشاهده، فهم و تغییر جهان بود. او روش مارکس را در تلاش برای فهم و دستیابی به کلیت تعریف می­کرد. وی کلیت را در دست کم پنج معنای متفاوت به کار می‌برد که عبارت بودند از: بیانگر، مرکز زدوده، هنجاری، طولی و عرضی. او روش دیالکتیک را به معنای قرار دادن امور واقع درون کلیت می‌دانست. از این منظر تاریخ­مند کردن امور، بنیان روش مارکس بود. قرار دادن جزء در درون کل از طریق مفهوم میانجی ممکن بود. لوکاچ کلیت را هم فاعل و هم موضوع شناخت می‌دانست و در عین حال آن را به عنوان امری که می‌بایست ساخته شود قلمداد می‌کرد.
اما تاریخ­مندسازی امور شامل نظریه و روش مارکس نیز می‌شد. به همین دلیل او در نهایت با نوعی بن بست نظری مواجه شد: اگر ماتریالیسم تاریخی و روش دیالکتیک نیز تاریخ­مند باشند، چگونه می‌توان از کنش انقلابی در جهت دستیابی به نوعی کلیت انضمامی دفاع کرد؟ پاسخ مستلزم اتخاذ نوعی رویکرد نخبه­گرایانه بود که با برخی از مفروضات اصلی او در تعارض قرار می‌گرفت

کلیدواژگان: روش؛ کلیت؛ میانجی؛ دیالکتیک؛ تخصیص آگاهی

نویسندگان:

منصور طبیعی: استادیار گروه جامعه شناسی دانشگاه شیراز

محمد حسین دلال رحمانی: دانشجوی دکترای جامعه شناسی

فصلنامه روش شناسی علوم انسانی - دوره 22، شماره 88، پاییز 1395.

برای مشاهده کامل مقاله روی فایل مقابل کلیک کنید.