همدان

۱۸:۲۰ ۱۳۹۶-۱-۹

دانستنی‌های گردشگری همدان

آتشکده نوشیجان، نشانی از درخشش تاریخ!

سخن گفتن از اولین پایتخت و حکومت‌های تشکیل شده در ایران هر چند هم تکراری باشد اما روح ایرانی ما را آرامش می‌بخشد و هر سند برجای مانده از تاریخ دلیلی بر اثبات هویت مردمان ایران زمین است که آتشکده نوشیجان از این دست است.

به گزارش خبرگزاری فارس از همدان، همدان دیاری تاریخی است که آثار به جا مانده از پیشنیان آن اسنادی از هویت ایرانی ماست. سخن گفتن از اولین پایتخت و حکومت‌های تشکیل شده در ایران هر چند هم تکراری باشد اما روح ایرانی ما را آرامش می‌بخشد و هر سند برجای مانده از تاریخ دلیلی بر اثبات هویت مردمان ایران‌زمین است.

سایه‌سار الوند بر سرزمینی گسترانیده شده است که مالامال از جاذبه است، جاذبه‌هایی که گاه جنس آنها از تاریخ و زمانی هم از فرهنگ سخن می‌گویند. جاذبه‌هایی که از جنس طبیعت هستند و تا چشم، یارای دیدن دارد نامحدود و بی‌منتهاست.

در این سخن از تاریخی‌ترین تپه استان خواهیم گفت، تپه‌ای با قلعه‌ای بی‌مانند بر فراز صخره‌های طبیعی که بر جلگه شورکات مشرف است و دارای دیدگاهی زیباست. بدون تردید در هزاره اول قبل از میلاد مسیح و به دلیل سرسبزی و بی‌مانندی این منطقه، اقوام ماد تصمیم به بنا کردن ارگی بی‌مانند بر فراز این تپه گرفتند.

آنچه تپه را خاص کرده و بر اهمیت آن می‌افزاید معماری کم‌نظیر آن است چراکه آثار به دست آمده از این دیار کمک به کسب اطلاعات معماری بی‌نظیری از دوره ماد می‌کند. همان دوره‌ای که عده‌ای از تاریخ‌نگاران و باستان‌شناسان را به اتفاق بر این اصل معتقد ساخت که این سرزمین اولین سکونتگاه مردمان ماد بوده و هنوز هم مطالعات متعدد این گفته را به اثبات نرسانده است.

بنابر آثار به دست آمده و نتایج کاوش‌ها می‌توان به این احتمال قوت بخشید که مادها از قلعه نوشیجان در 25 کیلومتری جاده ملایر و در 60 کیلومتری جنوب همدان به عنوان قلعه نظامی استفاده می‌کردند.

بنابر کاوش‌های انجام شده به دست باستان‌شناس انگلیسی سه طبقه مختلف برای این تپه شناسایی شده است. طبقه اول به مادها منصوب شده و طبقه دوم به هخامنشیان و آثار طبقه سوم نیز بر طبق اسناد موجود متعلق به ساسانیان عنوان شده است.

شاید تا به امروز فرصت رفتن و قدم زدن در این ارگ تاریخی را از دست داده باشید و شاید هم گذری از این منطقه تاریخی ناب کرده باشید اما اگر دوباره فرصتی دست داد و تصمیم به رفتن به این بنای تاریخی را گرفتید با قدم گذاشتن بین دیوارهای خشتی و تاریخ زده این بنا به دورانی سفر خواهید کرد که پر از اتفاق است.

اتفاقاتی که امروز هویت و مدنیت ما را در این دیار به اثبات می‌رساند چرا که این بنای خشتی تنها نمونه سالم از بناهای ماد در کشور است و بقایای آثاری که در این تپه به دست آمده نشانی از معماری مادهاست.

بنای غربی تپه نخستین نیایشگاه یا آتشگاه است که بقایای یک آتشدان در جبهه جنوبی نمایانگر مراسم نیایش آتش است و اتاقی به عنوان معبد به صورت شمالی - جنوبی در آن جا بنا شده است، در بدنه مخروطی آن سه طاقچه است که در کنار معبدی در قسمت جنوبی بنای پایه ستون‌های معبد به جا مانده از آن روزگاران، حرف‌های زیادی برایتان دارد.

اقوامی در این ارگ تاریخی به عبادت مشغول بودند که مراسم و گونه عبادتشان آیین مهر بوده است که در دوران ماد متداول‌ترین دین به شمار می‌آمده است، در دوران هخامنشیان که داریوش و پسرش خشایارشاه سخت با این آیین مخالف بودند هر معبدی که خبر از برپا شدن این مراسم بود را به گونه‌ای تغییر شکل دادند و از آن جمله معابد مشهور آن روزگاران معبد نوشیجان بود که به دستور شاهان هخامنشی تغییر شکل داده و بر این اساس فضای داخلی معبد مرکزی نوشیجان که ارتفاع آن اکنون حدود 10 متر است با سنگ‌هایی پر شد و شواهد نشانگر آن است که این سنگ‌ها به صورت جدا و با احترام خاصی چیده شده‌اند، همچنین فضا بیرونی نما با حدود 4 میلیون خشت پر شده و بنا به دلایل خاص آن دوران از نظرها پنهان شده است تا تخریب نشود.

زمانی که به تغییرات این بنای تاریخی در این مقطع زمانی دقت می‌شود شواهد بیانگر آن است که برای چنین تغییراتی، وقت، پول و نیروی انسانی بسیاری درگیر بوده‌اند؛ وقتی تفاوت نوع عبارت را در دوران ماد و هخامنشی در این بنای تاریخی درمی‌یابید حتماً به این نتیجه دست پیدا خواهید کرد که ایمان قوی مردم، آنها را بر این واداشته که هرگز معبدی را حتی با تغییر نوع نگرش به مذهب و عبادت، تخریب نکنند و آن روزگاران را با خاطرات پرستش معبود خود با پنهان کردن از نظرها برای همیشه حفظ کنند.

قسمت دیگر قلعه نوشیجان تالار ستون‌دار یا آپادانا نام دارد که بروی سکوهای خشتی واقع شده است. تالار ستون‌دار آپادانا از لحاظ یکسانی نوع معماری تالارهای اوراتوها در تپه‌های تاریخی آسیای صغیر همسان است و این سند نشانگر آن است که معماری تالار برگرفته از هنر معماری اوراتوهاست که معماری آن دژ و قلعه در دوران خود بوده‌اند.

معبد اصلی نوشیجان به صورت نیم‌چلیپا در زاویه شمالی پایه آتشدان بنا شده است و همین ویژگی بارز آن بیانگر این اصل است که معبد نیم چلیپا، آثاری از دوران ساسانی است.

اتاق‌ها، انبارها و حتی تونل نیمه‌کاره بخش شمالی تالار ستون‌دار ارگ نوشیجان خبر از این حقیقت می‌دهد که سکونت در این تپه تاریخی در یکی از دوران‌ها به صورت نیمه رها شده و تمام نشدن ساخت تونل خود گواهی برای این ادعاست.

زمانی که از بازدید این تپه تاریخی فارغ می‌شوید به این نتایج دست می‌یابید که قلعه نوشیجان از سه بخش اصلی دژ، معبد و تالار تشکیل شده است که هر یک داستانی از مردمان زمان خود را بازگو می‌کند که دست‌هایشان با هنر معماری و د‌هایشان با باد پروردگار پر بوده است که برای ستایش او زیباترین هنر را به نمایش می‌گذارند.

تپه تاریخی نوشیجان در سال 1346 هجری شمسی به شماره 763 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.