چکیده
مجتهد شبستری، بهعنوان سلسلهجنبان گفتمان هرمنوتیکی روشنفکری دینی، سهمی عمده در اشاعه و ترویج گفتمان هرمنوتیکی روشنفکری دینی بر عهده گرفته است و با تأسی از معرفتشناسی پست مدرنیستی، نوعی نسبیگرایی و ساختارشکنی در تفسیرهای دینی او ظاهر گردید. در این جستار، این فرضیه مورد آزمون قرار میگیرد که گفتمان هرمنوتیکی روشنفکری دینی گفتمانی برون دینی است که متدولوژی آن سنخیت و همگونی با کتاب مقدس و نص ندارد و توشه گیری علی الدوام و بلاانقطاعِ این نحلۀ فکری از نظریات جدید، از جمله هرمنوتیک، این گفتمان را به استحاله کشانده است که نتیجۀ منطقی و بلافصل آن گسست آشکار از کتاب و سنت و غلتیدن در وادی گفتمان سکولار و نسبیگرای هرمنوتیکی است.
این مقاله نشان می دهد که می توان در عین کثرتگرابودن، از نسبی گرایی مصون ماند، امری که شبستری توفیقی بدان نیافته است. درواقع، مجتهد شبستری نسبیگرایی را نه مقوله ای منفی، بلکه از رهاوردهای ارزندۀ خویش می انگارد. نقد مبادی فکری شبستری، آن هم عمدتاً از آبشخور هرمنوتیکی آن و با تأکید بر تأثرات گادامری تلاش ما در این مقاله است. این متکلم نواندیش دینی، با زمانی و تاریخی خواندن دین، آن را به عصر نزول محدود می کند و توانایی های فرازمانی آن را برمیچیند. افزون بر این، او وحی را به سخن نبی تنزل می دهد. اما واقعیت این است که نمی توان، به تأسی از ژاک دریدا، واسازی متن را برگرفت و به کار بست و کمترین اثری از وثاقت معنای متن را برجای گذاشت
کلیدواژه ها: متکلم نواندیش؛ مجتهد شبستری؛ نسبیگرایی؛ هرمنوتیک؛ نص
نویسندگان:
هادی آجیلی: استادیار روابط بینالملل دانشگاه علامه طباطبایی تهران
محسن سلگی: دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی تهران
فصلنامه آیین حکمت - دوره 8، مسلسل 30، زمستان 1395.