ملاحظات و منازعات صفویان و روسیه در گرجستان(با تکیه بر عملکرد شاهزادگان گرجی)

چکیده

موقعیت راهبردی گرجستان، آن را از زمان‌ها­ی دور در منظومة منافع قدرت­ های بزرگ ایران، عثمانی و روس ­ها قرار داده بود و هر یک به فراخور منافع خویش، سیاس ت­هایی نظامی و دیپلماتیک در آنجا به‌کار می‌گرفتند. این موضوع، گاه تنش­ها و منازعاتی طولانی بین آنان را به‌دنبال داشت. چنان‌که تحقق اندیشه­ های اقتصادی و سیاسی تزارهای روسیه و صفویان در منطقة قفقاز در تقابل با عثمانی و مبارزه با پیشروی و نفوذ آنان، فقط از راه پیوستگی جغرافیایی بین مناطق مفتوحة­ قفقاز به‌ویژه گرجستان به‌عنوان یکی از ایالت­ های متبوع و مورد نظر آنان ممکن می­ شد. در این میان، عملکرد شاهزادگان گرجی در قطع ارتباط و دشمنی با دربار صفویان و گرایش به‌سمت روسیه بنابر تمایلات دینی و سیاسی، نپذیرفتن ائتلاف برای مبارزه باعثمانی از سوی صفویان و سیاست­ روس ­ها در تحقق اندیشة پترکبیر با بهره‌گیری از ضعف­ های ایجاد شده در ساختار سیاسی و نظامی حکومت صفویان و کاهش تسلط آنان بر گرجستان و اطاعت‌نکردن والیان گرجی از پادشاهان صفوی، سبب سردی و سرانجام تیرگی مناسبات صفویان و تزارهای روس شد که  سیطرة همه‌جانبة روسیه بر گرجستان را به‌دنبال داشت. این نوشتار درنظر دارد تا با روش کتابخانه ­ای و با تکیه بر داده­ های تاریخی به این مسئله بپردازد که گرجستان در منازعات عثمانی و صفویان چه نقشی داشته است؟ و شاهزادگان گرجی در تشدید منازعات چه نقشی ایفا می­کرده ­اند؟

کلیدواژه ها: روسیه؛ گرجستان؛ صفویان؛ ملاحظات؛ منازعات

نویسندگان:

نصرالله پورمحمدی املشی: دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)

سمیه انصاری: دانشجوی دکتری تاریخ ایران اسلامی، دانشگاه شهید بهشتی

دو فصلنامه مطالعات اوراسیای مرکزی - دوره 10، شماره 1، بهار و تابستان 1396.

برای مشاهده کامل مقاله روی فایل مقابل کلیک کنید.