تأثیر استیلای مغول بر تغییر نظرات فقهی امامیه در تشکیل حکومت

چکیده

ظهور مغولان در رأس قدرت سیاسی، سبب تغییر نگرش جهان اسلام و بالتبع، فقهای امامیه در امر حکومت شد و آنان را واداشت تا به تغییر الگوی حکومت از «خلیفة اللهی» به «حاکم اسلامی» تن در دهند. پیش از حملة مغول، نفی مشروعیت هر حکومتی غیر از حکومت امام معصوم ع تقریباً نقطة مشترک میان دیدگاه اکثر فقهای شیعه بود و همکاری با آنان را در صورت ضرورت، تا حدی روا می شمردند که نافی این اصل نباشد که این نتیجة استیلای دیدگاه‌های کلامی بر فضای فکری فقهای شیعی بود، اما در دوران استیلای مغولان غیرمسلِم، عواملی که موجبات دور بودن امامیه از قدرت مرکزی و استنکاف آنان از تأیید و یا همکاری با آن می شد، عملاً کاهش یافت و فقهای امامیه با پذیرش برخی وظایف امام معصوم در امر ادارة جامعه و تحوّل در تعریف اصطلاح عدالت برای حاکمان اسلامی، عملاً شرایط پیش‌آمده را به نفع گفتمانِ «تأیید مشروعیت حاکمان سیاسی» پیش بردند.

کلیدواژه‌ها: مغول؛ حکومت اسلامی؛ فقه سیاسی امامیه؛ احکام السلطانیه؛ خلیفة اسلامی؛ فقه شیعه

نویسندگان:

محمد صادقیان هــــرات: دانش آموخته حوزه علمیه خراسان

 مهدی قاسمی: دانش آموخته حوزه علمیه خراسان، دانشجوی دکتری رشته مطالعات تطبیقی ادیان، دانشگاه ادیان و مذاهب قم

فصلنامه جستارهای فقهی و اصولی - دوره 2، شماره 4، زمستان 1395.

برای مشاهده کامل مقاله روی فایل مقابل کلیک کنید.