بازرگان به دنبال اصلاحات در داخل رژیم شاه بود/ برای رسیدن به اهداف انقلاب کار زیادی داریم

بیشتر بخوانید:

(1) عزت‌شاهی: هیچ‌گاه تصور نمی‌کردیم رژیم شاه در زمان حیات ما تغییر کند

(2) عبدخدایی: ژن‌سالاری؛ یکی از تهدیدهای انقلاب

(3) چمران: سهم‌خواهی لیبرال‌ها از انقلاب پس از بهمن 57  آغاز شد

(4) فارسی: امام به دلیل روحیه ضدآمریکایی قهرمان ملت ایران بود

(5) محمدی: برخی «سوپر انقلابی‌‌ها» وقتی به قدرت نمی‌رسند پشیمان می‌شوند

(6) علم‌الهدی: ماجرای انتخاب آیت‌الله خامنه‌ای به رهبری در سال 68

هفتمین گفت‌و‌گوی تفصیلی پرونده «ریشه‌های یک انقلاب» با یکی از چهره‌های قدیمی و از السابقون انقلاب است که در شورای انقلاب نیز عضویت داشته است؛‌ از دورانی که جلسات شورای انقلاب در منزل دکتر شیبانی برگزار می‌شد، 39 سال می‌گذرد.

دکتر عباس شیبانی در سال 1310 در تهران متولد شد؛ وی در سال 1330 وارد دانشگاه شد و 18 سال بعد یعنی در سال 1348 با مدرک دکترای پزشکی فارغ التحصیل شد.

او از پیش از ورود به دانشگاه، وارد مبارزه با رژیم پهلوی شد و به همین دلیل، 9 بار دستگیر و جمعاً مدت 13 سال زندانی بود.

شیبانی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، از سوی حضرت امام به عضویت شورای انقلاب منصوب شد و از جانب مردم تهران به نمایندگی مجلس خبرگان بررسی قانون اساسی، نمایندگی مجلس شورای اسلامی و شورای شهر تهران انتخاب شد.

وی از معدود مبارزانی است که از دوران نهضت ملی شدن نفت تا نهضت امام خمینی، حضوری فعال داشته است.

خبرنگاران گروه احزاب خبرگزاری فارس به‌منظور پاسداشت و تکریم این چهره‌ شاخص و قدیمی‌تر انقلاب در جریان پرونده‌ «ریشه‌های یک انقلاب» تصمیم به انجام گفت‌وگو با یکی از بازماندگان شورای انقلاب گرفتند.

گفت‌وگویی که بیش از یک‌ماه از زمان انجام آن می‌گذرد و در نهایت با تائید و بازبینی نهایی ایشان و تنها فرزند این مبارز انقلابی آماده انتشار شده است.

بیان این مطلب خالی از لطف نیست که مقام معظم رهبری و عباس شیبانی تنها افرادی هستند که از حلقه اول شورای انقلاب باقی مانده‌اند؛‌ شورای انقلابی که روز 22 دی‌ 1357به فرمان امام خمینی تشکیل شد و ایده شکل‌گیری آن آذرماه 1357 در جریان سفر شهید مطهری به پاریس با امام مطرح شد و از اساسی‌ترین ارکان قدرت سیاسی و اجرایی انقلابیون محسوب می‌شد.

شیبانی با روی گشاده در منزل ساده‌ای که روزی محل تردد بزرگان انقلاب بود، پذیرایمان شد و گاهی نیز سوالات‌مان را با سکوتی آمیخته به لبخند پاسخ‌ داد.

شاید برای شنیدین تمام جزئیات و خاطرات این مدیر انقلابی کهنه‌کار کمی دیر شده باشد اما لزوم تکریم و زنده نگه‌داشتن یاد چنین بزرگانی باعث شد که مصرّانه پیگیری‌های خود را برای دیدار و گفت‌وگو با این چهره قدیمی‌ ادامه دهیم و با کمک «آزاده» شیبانی تنها فرزند ایشان ضمن گفت‌وگو و بازخوانی، مطالب این مصاحبه را برای ثبت در تاریخ جمع‌آوری کنیم.

می‌توان گفت لحظه‌لحظه این دیدار بیانگر خاطرات تلخ و شیرینی بود که باعث می‌شد تا دختر دکتر شیبانی نیز نتواند احساسات خود را کنترل کند و با جملاتی که دکتر شیبانی با دیدن آلبوم تصاویر قدیمی بیان می‌کرد، پدر را به آغوش بکشد.

مشروح این گفت‌و‌گو در ادامه از نظرتان می‌گذرد:

فارس: شما یکی از قدیمی‌ترین چهره‌های انقلاب هستید، بفرمایید چطور وارد شورای انقلاب شدید؟

شیبانی: بنده به پیشنهاد آقای باهنر به عضویت شورای انقلاب در آمدم.

*برای عضویت در شورای انقلاب با نهضت آزادی مشورت نکردم

فارس: باتوجه به اینکه در آن مقطع عضو نهضت آزادی بودید آیا درباره عضویت در شورای انقلاب با آن‌ها هم مشورت داشتید؟

شیبانی: خیر موضوع محرمانه بود؛ البته بنده قصد مشورت و طرح موضوع در نهضت را داشتم که به توصیه یکی از دوستان که در آن جلسه بود موضوع را مخفی نگه داشتم.

فارس: مسئولیت خاصی در شورا داشتید؟

شیبانی: من صورتجلسات و یا به عبارتی مذاکرات را مکتوب می‌کردم.

فارس: برای ارسال و گردش کار مکتوب می‌کردید یا برای ثبت در تاریخ؟ فایل‌های صوتی آن جلسات کجاست؟

شیبانی: برای هر دو هم ثبت در تاریخ و هم گردش کار اما به دلیل فشردگی کاری معمولا زیاد به دفترچه‌ها و صورتجسات رجوع نمی‌کردیم.

فارس: فایل‌های صوتی آن جلسات کجاست؟

شیبانی: بعید می‌دانم فایل صوتی وجود داشته باشد.

فارس: چرا؟

شیبانی: تا آنجا که به خاطر دارم به دلیل برخی ‌مراقبت‌های امنیتی و سّری بودن جلسات تصمیم بر این شد تا مکتوب شود چراکه امکان توزیع و تکثیر نوارها وجود داشت.

فارس: یعنی این خبر درباره یادداشت‌های شما وجود نداشت؟

شیبانی: صوت و دست نوشته باهم فرق می‌کند.

فارس: محل برگزاری جلسات و نگهداری اسناد کجا بود؟

شیبانی: جلسات به طور مخفیانه برگزار می‌شد.

فارس: در کجا؟

شیبانی: اغلب همینجا (اشاره به منزل).

فارس: اسناد و دست نوشته ها را چه می‌کردید؟

شیبانی: مخفی می‌کردم و به راحتی در اختیار کسی قرار نمی‌گرفت.

*صورتجلسات شورای انقلاب را تحویل هاشمی دادم 

فارس: تکلیف این دست نوشته‌ها چه شد؟

شیبانی: نمی‌دانم بنده تحویل آقای هاشمی‌ دادم.

فارس: چه زمانی و چرا؟

شیبانی: پس از تشکیل اولین مجلس بود که آقای هاشمی گفتند این اسناد را بیاور تا بر اساس آن‌ها چارچوب‌ و چشم اندازهایی را تعریف کنیم.

فارس: در نهایت چه شد؟

شیبانی: تبدیل به همان 6 جزوه‌ای شد که صرفاً در اختیار مسئولان تراز بالا قرار گرفت.

فارس:‌ آقای دکتر موضوع رفراندم را به یاد دارید؟

شیبانی: بله.

فارس: چرا امام موضوع رفراندم را مطرح کردند؟

شیبانی: امام با رفراندم نشان دادند که به دنبال دیکتاتوری نیستند و در این جریان بحث بر سر این بود که آیا شاه را می‌خواهید یا جمهوری اسلامی ایران.

*نظر دولت موقت برای تحقق جمهوری دموکراتیک

فارس: البته دولت موقت به دنبال طرح «جمهوری دموکراتیک» بود تا «جمهوری اسلامی».

شیبانی: بله آقای بازرگان این موضوع را مطرح کرده‌ بودند که امام فرمودند جمهوری اسلامی بدون یک کلمه کم و زیاد.

فارس: آیا این ادعا که امام مخالف قرار گرفتن موضوع «ولایت فقیه» در قانون اساسی بودند درست است؟

شیبانی:‌ خیر.

فارس: چرا خاطرات خود را مکتوب نکردید؟

شیبانی: شرایطش نبود.

فارس: مهمترین مصوبه شورای انقلاب چه بود؟

شیبانی: در این باره حضور ذهن ندارم، مصوبات زیادی برای حل مشکل مردم داشتیم.

فارس: یعنی امروز که عملکرد شورای انقلاب را بررسی می‌کنید احساس رضایت دارید؟

شیبانی: الان بررسی نمی‌کنم.

فارس: رضایت دارید یا خیر؟

شیبانی: رضایت دارم.

فارس: چرا؟

شیبانی: سعی بر این بود کوتاهی درباره مردم صورت نگیرد.

*امام (ره) بی مزد و منت خدمت می کرد 

فارس: از ویژگی های بارز امام چه نکته‌ای را به یاد دارید؟

شیبانی: انسان خوبی بود و بی‌مزد و منت خدمت می‌کرد.

فارس:‌برخی به نوعی مدعی کانالیزه کردن امام هستند آیا این ادعا صحبت دارد؟

شیبانی: خیر.

فارس: یعنی عملکرد امام بر چه اصولی بود؟

شیبانی: مشورت.

فارس: اینکه گفته می‌شود کانال خاصی ایشان را مدیریت می‌کردند و ایشان اقداماتشان بر این اساس بود پس درست نیست؟

شیبانی: خیر این طور نبود مشورت می‌کرد ولی به حرف هرکسی هم گوش نمی‌داد.

فارس:‌ یعنی چه می‌کردند؟

شیبانی: یعنی به درستی به تشخیص خودشان عمل می‌کردند خدا رحمت شان کند.

فارس: چرا شورا منحل شد؟

شیبانی: چون ماموریتش به پایان رسیده بود.

فارس:‌چرا شورای انقلاب تشکیل شد؟

شیبانی: امام دستور دادند تا برای اداره روند انقلاب و بعد از سرنگونی حکومت شاه این مجموعه شکل بگیرد.

فارس: به چه کسی این دستور داده شد؟

شیبانی: فکر می‌کنم آقای مطهری از پاریس آمدند و طرح موضوع کردند.

فارس: مهمترین توصیه‌ای که امام به شورای انقلاب درباره تشکیل کابینه و دولت داشتند چه بود؟

شیبانی: نمی‌توانم بگویم مهمترین چه بود اما تاکید داشتند کابینه غیر روحانی تشکیل شود.

فارس: با این تعریف یعنی نهضت آزادی باید روی کار می‌آمد؟

شیبانی: نخیر.

فارس: اما آقای بازرگان رئیس دولت موقت شد.

شیبانی: امام گفتند هرکسی می‌آید به طور شخصی بیاید حتی به مهندس بازرگان تاکید شد به طور فردی نه نهضت آزادی باشد.

فارس: اگر بخواهید به مسئولان توصیه‌ای داشته باشید به چه موضوعی اشاره می‌کنید؟

شیبانی: من کاره‌ای نیستم که توصیه‌ای داشته باشم.

فارس: شما از السابقون و مدیران در تراز انقلاب بودید.

شیبانی: حرفم این است به مردم دروغ نگوئیم.

فارس: یعنی شعار و وعده انتخاباتی ندهند؟

شیبانی: بله کاری که می‌توانیم انجام دهیم را بگوئیم نه کاری را که نمی‌توانیم.

 فارس: آقای دکتر شما زمان انقلاب ایران نبودید؟

شیبانی: بله نبودم.

فارس:‌انگلیس بودید؟

شیبانی: بله.

فارس: تمایلی دارید درباره‌ چرایی سفرتان بگوئید؟

شیبانی: به دلیل مختل بودن وضعیت درمانگاه‌ها مجبور شدیم برای درمان سرطان همسرم به انگلستان برویم.

فارس: دوران تحصیل شما که همزمان با دانشگاه بود چطور گذشت؟

شیبانی: دوره پزشکی عمومی 6 ساله، برای من 17 سال طول کشید.

 فارس: فکر می‌کنم به دلیل همین رفت و برگشت‌ها یا به قولی بازداشت‌ها مدت تحصیلتان در دانشگاه طولانی شد.

شیبانی: بله سال 48 فارغ‌التحصیل شدم.

فارس: 16 سال طول کشید؟

شیبانی: طولانی شد.

فارس: 1330 در دانشکده فنی  و از سال 1332 در رشته پزشکی مشغول به تحصیل شدید؟

شیبانی بله، باید در 6 سال درسم تمام می‌شد.

فارس: چند سال زندان بودید؟

شیبانی: حدود 13 سال.

فارس: درخصوص نحوه دستگیری‌تان خاطره‌ای دارید؟

شیانی: نه.

فارس: چند بار بازداشت شدید؟

شیانی: 9 یا 10 بار.

فارس: مدت زمان بازداشت‌ها به چه ترتیب بود؟

شیبانی: شش سال، پنج سال و...

فارس: ماجرای برادر خانمتان چه بود؟

شیبانی: آقای محمد مفیدی یک ژنرال را کشت و من به سه سال حبس محکوم شدم.

فارس: انگار بیشتر از 3 سال هم در زندان ماندید؟

شیبانی: 5 سال.

فارس: نظرتان درباره مرحوم بازرگان چه بود؟

شیبانی: اهل عمل بود.

فارس: نظر مهندس بازرگان درباره رژیم شاهنشاهی و مبارزات سیاسی چگونه بود؟

شیبانی: به شاه انتقاد داشت.

فارس: یعنی مخالف سلطنت شاه بود؟

شیبانی: می‌گفت شاه نباید دخالتی در مسائل کشور داشته باشد.

فارس: آیا ایشان طرفدار مبارزات مسلحانه بود؟

شیبانی: خیر.

*بازرگان به دنبال اصلاحات در داخل رژیم شاه بود 

فارس: چرا؟

شیبانی: مهندس بازرگان به دنبال اصلاحات در داخل رژیم بود.

فارس: یعنی آقای بازرگان به دموکراسی غربی و اینکه شاه بماند، اعتقاد داشت؟

شیبانی: بله.

فارس: چرا می‌خواستند شاه بماند؟

شیبانی: چون باورشان نمی‌شد که سلطنت قابل حذف کردن است.

فارس:‌ برخی معتقد هستند مبانی تفکر آقای بازرگان جهادی و دفاعی نبود و شما هم در این باره به ایشان تذکر داده بودید؟

شیبانی: چه تذکری؟

فارس: در جریان بمبی که در منزل مرحوم بازرگان منفجر شد؟

شیبانی: بله؛ تنها من اعتراض نکردم.

فارس: یعنی دیگران هم به این رویه اعتراض داشتنند؟

شیبانی: بله.

فارس:چه کسانی بودند؟

شیبانی: یادم نیست ولی فکر می‌کنم پسر آقای بازرگان هم بودند.

فارس: منظورتان عبدالعلی بازرگان است.

شیبانی: بله.

فارس: چرا به آقای بازرگان اعتراض کردید؟

شیبانی:‌ دشمن وارد شده بود و حریم را شکسته و وارد حرم شده بود، این جمله را به یاد دارم.

*برای رسیدن به اهداف انقلاب کار زیادی داریم

‌ فارس: آقای دکتر! وضعیت کشور را در آستانه چهل سالگی انقلاب چطور ارزیابی می‌کنید؟

شیبانی: خیلی خوب است ولی هنوز برای رسیدن به اهداف انقلاب کار زیادی داریم.

فارس: درچه حوزه‌هایی؟

شیبانی: برای رفاه مردم آنطور که باید کار نشده است، یعنی برخی مسئولان کار نکرده‌اند درحالی که باید مردم راحت باشند.

*رفاه مردم وضعیت خوبی ندارد

فارس: به خاطر ناآرامی‌های اخیر می‌گویید وضعیت کشور خوب نیست؟

شیبانی: خیر؛ کلاً رفاه مردم وضعیت خوبی ندارد.

فارس: ملاکتان برای این صحبت چیست؟

شیبانی: گرانی،هزینه‌های ازدواج و زندگی، فاصله طبقاتی.

*فاصله طبقاتی زندگی در گور و کاخ است 

فارس: منظورتان از فاصله طبقاتی چیست؟

شیبانی: یکی در کاخ زندگی می‌کند و دیگری در گورآباد مردم این طور ناراحت می‌شوند.

فارس: پس شما هدف‌تان از کاندیداتوری برای ریاست‌جمهوری اصلاح این وضعیت و ساختار اقتصادی بود؟

شیبانی: بله، همینطور است.

فارس: در حال حاضر پس از شورای شهر مشغول فعالیت خاصی هستید؟

شیبانی: بعد از شورا فعالیت خاصی ندارم.

فارس: از شما به عنوان فردی یاد می‌شود که درجلسات شورای شهر تأخیر و غیبت نداشتید.

شیبانی: بله؛ در کل زمان نمایندگی خود در مجلس شورای اسلامی تنها 27 دقیقه تأخیر داشتم.

فارس: برجسته‌ترین نکته‌ای که از امام (ره) در ذهن دارید کدام خاطره است.

شیبانی: امام همیشه قبل از هر اظهارنظری همه جوانب قضیه را بررسی می‌کردند و می‌سنجیدند و رهبر معظم انقلاب هم دقیقاً همینطور هستند. 

دسترسی سریع به چکیده گفت‌وگوی عباس شیبانی