نقش‌های کاربردشناختی صلوات در گفتار فارسی‌زبانان ایرانی و عرب‌زبانان عراقی

چکیده

صلوات بر محمد (ص) و آل محمد (س) عبارتی است که مسلمانان روزانه بارها آن را بیان می‌کنند یا از دیگران می‌شنوند. در نگاه اول، صلوات به ‌قصد قربت انجام می‌شود، اما با دقت بیش‌تر می‌توان دریافت که نقش کاربردی مهمی در ارتباطات اجتماعی روزمره ایفا می‌کند. مسئلة اصلی این پژوهش آن است که دریابد صلوات در تعاملات اجتماعی میان مسلمانان، در حوزة شفاهی، میان شیعیان ایرانی فارسی‌‌زبان و شیعیان عراقی عرب‌‌زبان چه نقش ارتباطی‌‌ای بازی می‌‌کند و آیا تفاوتی در نوع کاربرد صلوات در میان این دو گروه اجتماعی وجود دارد یا خیر؟ چهارچوب‌‌ نظری کلی این پژوهش کاربردشناسی زبان و به‌طور خاص نظریة کنش‌های گفتاری جان سرل است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که صلوات علاوه بر بعد بیانی ابعاد منظوری نیز دارد و به‌عنوان کنش گفتار ترغیبی، عاطفی، تعهدی، و اعلامی در شرایط کاربردی و اجتماعی مختلف به کار می‌رود. هم‌چنین، نتایج نشان می‌دهد کاربرد صلوات در کنش گفتارهای ترغیبی با هدف غیرمستقیم‌گویی به کار رفته است؛ در کنش‌های عاطفی افراد برای تشدید بیان احساس در وجود خویش از صلوات بهره می‌‌گیرند؛ در کنش‌های تعهدی نیز هدف از به‌‌کارگیری صلوات تقدس بخشیدن به تعهد است؛ و در کنش‌های اعلامی هم‌سو کردن دیدگاه‌ها و اعلام مواضع از یک ‌سو و جلب ‌توجه افراد به یک موقعیت، از طریق بالا بردن صدا، می‌تواند عامل تأثیرگذار در استفاده از صلوات باشد.

کلیدواژه‌ها: صلوات؛ کنش گفتار؛ عبارات دینی ـ حوزة شفاهی

فصلنامه مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی - دوره 1، شماره 2، تابستان 1396.

برای مشاهده کامل مقاله روی فایل مقابل کلیک کنید.