معیارهای حق و عدل در احکام فقهی بانکداری بدون ربا

چکیده:  

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، با هدف تطهیر نظام بانکی کشور از ربا تلاش ­های متعددی صورت پذیرفت. تبیین مفهوم عدالت اقتصادی و شاخص‌های آن یکی از دغدغه‌های اقتصاددانان است. علی­رغم مطالعات انجام گرفته در این زمینه، تلاش چندانی برای استخراج شاخص ­های عدالت اقتصادی از نگاه اسلام صورت نگرفته است. شاخص‌ها و راهکارهای تحقق عدالت در مکتب‌های گوناگون فکری، متفاوت است. اندیشه­وران اسلامی نیز این مسئله را در چارچوب اسلامی مورد بحث قرار داده‌اند. درباره حق و عدالت نظریه شهید صدر(ره) و تالیفات استاد مطهری (ره) از شهرت و مقبولیت بیشتری برخوردار است. معیار عدالت در توزیع فرصت­ها، برابری و مساوات، و در توزیع کارکردی، استحقاقی سهمی است که با تراضی به‌‎دست می‌آید و شاخص آن قیمت بازاری است. معیار عدالت در توزیع درآمد و ثروت، توازن است. هر فطرت سالمی تصاحب 99% امکانات کره زمین توسط 1% از افراد جامعه را بی‌عدالتی می‌پندارد. این بی­عدالتی را نمی‌توان با این منطق که «آنان با بازوی خود کسب کرده و خمس و زکاتش را پرداخت کرده‌اند»، توجیه کرد. معیار عدالت در رعایت حقوق نیازمندان، استحقاق در حد کفاف و شاخص آن حد کفاف و در پرداخت حقوق مالی بستگان، استحقاق عرفی است و شاخص آن اعتدال عرفی می‌باشد.  در این تحقیق که بصورت تحلیلی- توصیفی است با توجه به اصل یک بانکداری بدون ربا در تحقق عدالت اسلامی سعی می­شود  با استعانت از قرآن کریم ومعیارهایی که فقهای شیعه و علمای اهل سنت و نیز حقوق­دانان و دیدگاه­های مکاتب مختلف در این زمینه مطرح کرده­اند، مورد کنکاش و تأمل قرار گیرد. همچنین تعاریف مختلف حق و  عدالت اقتصادی مورد بررسی قرار می­گیرد

واژه‌های کلیدی: حق، عدالت، عدالت اقتصادی، عدالت اجتماعی

نویسندگان:

زهرا یعقوبی جناسمی، باقر حسامی عزیزی

مجله اقتصاد و بانکداری اسلامی - سال هفتم، شماره 22، بهار 1397.

برای مشاهده کامل مقاله روی فایل مقابل کلیک کنید.