خبرگزاری فارس - گروه کتاب و ادبیات: حمیدرضا شاه‌آبادی را بیشتر به عنوان داستان‌نویس می‌شناسیم ولی نباید فراموش کرد که او یکی از آن چهره‌هایی است که هرجا در کسوت مدیر وارد حوزه نشر و ادبیات شده اتفاقات خوبی را رقم زده است. اتفاقاتی که موجب رونق ادبیات شده است. حال او بیش از یکسال است که مدیرعامل انتشارات «مدرسه» شده است.
در اولین سال حضورش در انتشارات مدرسه توانست نام این انتشارات را بر سر زبان‌ها اندازد و به عنوان ناشر برگزیده سال 96 در حوزه کودک و نوجوان معرفی شود. این نشان می‌دهد که توانایی او در عرصه مدیریت سبب می‌شود که جان تازه‌ای در مجموعه‌های تحت مدیریتش دمیده شود.
در ادامه گفت‌وگویی مشروح با این ناشر حوزه کودک و نوجوان انجام داده‌ایم که می‌خوانید.
*تغییراتی در شکل برگزاری نمایشگاه کتاب قطعا ضروری است
فارس: با توجه به اینکه سی و یک دوره از برگزاری نمایشگاه کتاب می‌گذرد به نظر شما نمی‌توان نمایشگاهی که سال به سال بزرگ می‌شود و بر حجم آن افزوده می‌شود را به صورت تخصصی و در ایام متناسب برگزار کرد. برای مثال بخش کودک و نوجوان را در بخشی از سال که هم هوا مناسب‌تر باشد تا مخاطبان آن اذیت نشوند و هم از نظر زمانی بهتر باشد، برگزار کرد؟
این بحرانی است که در اول هر دوره از نمایشگاه در ذهن من نیز شکل می‌گیرد و اختلافاتی که بر اساس مکان‌یابی نمایشگاه و مکان‌یابی بخش‌های مختلف آن صورت می‌گیرد، در کنار برخی از مسائل محتوایی من را همیشه به این فکر می‌اندازد که چه اصراری است، پس از 31 دوره همچنان اصرار داشته باشیم که نمایشگاه را با همان فرم سابق خود اجرا و برگزار کنیم.
باید یک تغییراتی در برگزاری نمایشگاه داد. یعنی اگر بعد از 31 دوره همچنان اصرار داشته باشیم به قالب قبلی گمان می‌کنم عملا در حال درجا زدن هستیم. تغییراتی در شکل برگزاری نمایشگاه کتاب قطعا ضروری است.
شاید یکی از راه‌هایی که به ذهن می‌رسد و از راهکارهایی که برای تغییر ساختار نمایشگاه می‌توان پیشنهاد کرد جدا کردن بخش بین‌الملل از بخش داخلی باشد، همان اتفاقی که در جشنواره فیلم فجر روی داده و امروز می‌توان گفت که بخش بین‌الملل منظم‌تر برگزار می‌شود. اگر مسئولین ارشاد بخش بین‌المللی نمایشگاه کتاب را جدا کند می‌توان آن را در یک فضای دیگری مانند باغ کتاب برگزار کرد که به نظرم این یک قدم رو به جلو است.
*تفکیک بخش بین‌الملل از بخش داخلی نمایشگاه کتاب
ما همیشه با این انتقاد نسبت به نمایشگاه کتاب مواجه هستیم که نمایشگاه کتاب نمایشگاه بزرگی است و فعالیت حرفه‌ای نشر در آن انجام نمی‌شود و البته این انتقاد واردی است که شاید دلیل آن به خاطر شلوغی فضای موجود باشد که ما بیشتر روی فروش تمرکز کردیم و از دیگر فعالیت‌های حوزه نشر در نمایشگاه غافل شدیم.
حالا اگر بخش بین‌الملل تفکیک شود و آژانس‌های ادبی در آنجا فعالیت کنند و ناشران داخلی با ناشران خارجی بتوانند در کنار هم فعالیت کنند حتی موزعینی که در نمایشگاه، کتب برخی ناشران را به فروش می‌رسانند در آنجا بتوانند بهتر فعالیت کنند، قطعا اوضاع بهتر خواهد شد. در کنار این می‌توان نمایشگاه‌های موضوعی و فصلی برگزار کرد. همان اتفاقی که در بخش تجاری و صنعتی روی می‌دهد. نمایشگاه تهران نیز می‌تواند به صورت دوره‌ای و تخصصی برگزار شود و رویایی که در ذهن همه مبنی بر دایمی شدن نمایشگاه است، اجرایی شود.
*به صورت غیررسمی بازخورد می‌گیریم
فارس: با توجه به اینکه مدت زیادی نیست که در انتشارات مدرسه مشغول فعالیت هستید بازخوردی از مخاطبان خود دارید؟
این ضعف برای همه ناشران وجود دارد که سازوکار تعریف شده‌ای برای گرفتن بازخوردها وجود ندارد. ما نمی‌توانیم بگوییم به شکل سیستماتیک مشغول بازخورد گرفتن هستیم ولی به شکل غیررسمی، غیرسازمانی و غیربرنامه‌ریزی شده در ارتباطاتی که با مخاطبان داریم و سفرهایی که به نمایشگاه‌های استان‌ها می‌کنیم گاهی اوقات بازخوردهایی می‌گیریم ولی هنوز به مرحله‌ای نرسیدیم که تعریفی از این عمل داشته باشیم و رفتار سیستماتیکی برای گرفتن بازخورد داشته باشیم و این یک ضعف برای ما به شمار می‌رود.
*کتابخوانی در کشور ما یک رفتار جدی و عبوس است
فارس:چرا در حوزه کودک و نوجوان ما وابسته به ترجمه هستیم و تالیف ما آنچنان همپای ترجمه پیش نمی‌آید؟
برای این سوال پاسخ‌ها و دلایل متعددی وجود دارد که شاید یکی از دلایل آن این باشد که رفتار کتابخوانی در کشور ما یک رفتار بیش از اندازه جدی و گاهی اوقات عبوس است. یعنی گاهی اوقات آنقدر جدی می‌شود که می‌تواند عبوس هم باشد.
در تعریف آنهایی که سفرهای به خارج از کشور داشته‌اند از گرایش مردم به کتابخوانی زیاد می‌شنویم. مثلا می‌شنویم که مردم در قطار در حالی که دستشان را به دستگیره گرفته‌اند با دست دیگرشان کتاب می‌خوانند. یا یک راننده اتوبوس شهری وقتی به یک ایستگاه می‌رسد و قرار است سه دقیقه در آن ایستگاه بایستد کتابی باز کرده و مطالعه می‌کند. اما هیچگاه نپرسیده‌ایم که این چه کتابی است که می‌توان در سه دقیقه خواند یا اینکه چه کتابی است که در شلوغی قطار یا اتوبوس قابل خواندن است. ما وقتی می‌گوییم «کتابخوان»؛ تصویرمان از یک فرد اهل مطالعه فردی است که در یک فضای خیلی راکد نشسته با عینکی ضخیم و حجمی از کتاب در روبرویش مشغول مطالعه است.
*یاد بچه‌هایمان بدهیم کتاب بخوانند تا لذت ببرند
همچنین کتاب‌هایی نداریم که بتوانیم در آن فضا بخوانیم. در حوزه ادبیات کودک این مسئله وجود دارد. در این حوزه کارهای ما کمتر آن جاذبه لازم را که حاوی نشاط باشد به مخاطب منتقل می‌کند. باعث تاسف است داستان‌نویسان ما در داستان‌پردازی ضعف دارند. به همین خاطر کارهای آنها کم جاذبه می‌شود. البته از آن سوی پشت‌بام هم نباید بیفتیم. در نمایشگاه امسال ناشرانی هستند که کارهای پر رنگ و لعاب ارائه می‌کنند که در ظاهر مخاطب را جذب می‌کند اما در ادامه باعث دلزدگی بچه‌ها از کتاب و کتابخوانی می‌شود.
من گمان می‌کنم باید به سمت کتاب‌های روان حرکت کنیم که ساده و راحت با خواننده ارتباط برقرار کنند و این نکته مهمی است که به بچه‌ها یاد بدهیم تا کتاب بخوانند و از کتاب لذت ببرند. به جای اینکه به آنها بگوییم کتاب بخوان و چیزی یاد بگیر. همیشه کتابخوانی را در کنار کتب درسی قرار می‌دهیم و همان رویکرد کتب درسی را به کتب غیردرسی داریم.
*معمولا تصویرمان از خواننده غلط است
فارس: در انتشارات مدرسه چقدر به این مسئله توجه دارید؟
این جریان چیزی نیست که بتوان به صورت خلق‌الساعه و سریع به آن رسید. بلکه ما در حال برداشتن قدم‌هایی برای رسیدن مطلوب هستیم و به صورت هفتگی جلساتی برای رمان و داستان برگزار می‌کنیم و نویسندگان در این جلسات شرکت کرده و در رابطه با موضوعات بحث می‌کنند و عمده بحث‌های ما بر سر این است که ما مخاطب خود را بشناسیم و نیازها، علائق و سلیقه او را درک کنیم. ما معمولا یک خواننده نهفته در متن را در نظر می‌گیریم اما تصویرمان از آن خواننده غلط است. در بهترین حالت نویسندگان ما به خاطرات کودکی و نوجوانی خودشان رجوع می‌کنند و همان کودک را مخاطب قرار می‌دهند که این رفتار، رفتار اشتباهی است. چون بین نسل امروز و نسل گذشته تفاوت‌های زیادی است.
*تلاش ما بر این است که حوزه تالیف خود را تقویت کنیم
فارس: در صحبت‌های شما شنیدیم به جلساتی اشاره کردید که با حضور نویسندگان برگزار می‌شود که به نظر می‌رسد این همت از سوی شما وجود دارد که از تالیف حمایت کنید. این به این معنی است که می‌خواهید ترجمه را رها کنید یا اینکه تالیف در نظر شما جایگاه مهمتری دارد؟
سیاست ما در انتشارات مدرسه تشکیل حلقه‌های تالیف است. منتها با توجه به توانایی و امکانات مرحله به مرحله پیش می‌رویم. حلقه تالیف داستان کوتاه، حدود 8 یا 10 ماه پیش شکل گرفت و یک ماه پیش هم حلقه رمان شکل گرفت و ممکن است طی ماه‌های آینده حلقه شعر را داشته باشیم و بعد از آن به کتاب‌های غیرداستان برسیم. تمامی تلاش ما بر این است که حوزه تالیف خود را تقویت کنیم. البته از ترجمه و انتشار ترجمه دوری نمی‌کنیم. چون ترجمه به هر صورت راهی است برای استفاده از تجارب دیگر و این درست نیست که ما خودمان را از این تجربه‌ها محروم کنیم.
در این مسیر سیاست تشکیل حلقه‌های تالیف با حضور نویسندگان و گفت‌وگو در مورد سوژه‌ها مدنظر ماست تا نویسندگان به یکدیگر انگیزه دهند و بتوانند برای رفع ایرادها به هم کمک کنند.
*انتشارات مدرسه یک‌ریال بودجه دولتی دریافت نمی‌کند
فارس:معمولا ناشران به خصوص آنهایی که از بودجه‌های دولتی برای فعالیت خود استفاده می‌کنند به خاطر گرفتاری‌هایی که در تولید دارند کمتر به مسئله فروش می‌اندیشند. شما در انتشارات مدرسه چقدر به این مسئله فکر کرده‌اید و چقدر می‌خواهید از ظرفیت‌های موجود برای رساندن آثارتان به دست مخاطب استفاده کنید و به جای اینکه خودتان شعب فروش یا شرکت پخش تاسیس کنید از شبکه پخش و فروش موجود استفاده کنید.
قبل از هر چیز باید اعلام کنم که انتشارات مدرسه یک‌ریال بودجه دولتی دریافت نمی‌کند و یک نهاد کاملا خودگردان است و ما بر اساس کتبی که می‌فروشیم و درآمدی که حاصل از این فروش است گذران می‌کنیم و غیر از این هزینه دیگری به ما داده نمی‌شود بنابراین ناگزیر هستیم بتوانیم حوزه توزیع خود را گسترش دهیم و بتوانیم میزان فروش خود را افزایش دهیم.
در کنار این همانطور که برنامه‌هایی برای تولید داریم برنامه‌هایی برای توزیع در نظر گرفته‌ایم. به عنوان نمونه درحال عقد قرارداد تبادل کتاب با ناشران دیگر هستیم که تاکنون با 40 ناشر قرارداد مبادله کتاب بسته‌ایم. به این صورت که کتاب‌های ناشران را می‌فروشیم و آنها نیز کتاب‌های ما را به فروش می‌رسانند.
*برای بقا باید به فروش فکر کرد
فارس: چند فروشگاه کتاب درسطح کشور دارید؟
دو فروشگاه کتاب و یک فروشگاه لوازم التحریر داریم که علاوه بر اینها در حال افزایش تعداد نمایندگی فروش خود هستیم. در سال گذشته در چنین روزهایی ما تنها یک نمایندگی فروش در تهران داشتیم اما امروز بیش از 40 نمایندگی در شهرهای مختلف داریم و روز به روز تلاش می‌کنیم این تعداد را افزایش دهیم. این برای ما یک ضرورت است و رفتاری برای ادامه بقا به شمار می‌رود و باید تا جایی که می‌توانیم در این زمینه فعال شویم.
در نمایشگاه کتاب امسال فعالیت جدیدی با عنوان اشتراک کتاب را آغاز کردیم. در این طرح با خانواده‌ها مذاکره می‌کنیم و به آنها پیشنهاد می‌دهیم بچه‌هایشان را مشترک کتاب‌های ما کنند. به این صورت که در فرم‌هایی که به آنها داده می‌شود مشخصات کودک و علائق کتابخوانی او ثبت می‌شود و بر اساس این برای کودکی که مشترک شده پرونده‌ای تشکیل داده و یک سیر مطالعاتی برایش تعریف می‌کنیم و در فواصل 15 روزه یا یک ماهه بسته به نوع اشتراک برایش کتاب ارسال می‌کنیم. در مناسبت‌های مختلف مانند اعیاد هدیه‌ای برای او می‌فرستیم یا در سالروز تولد مشترک هدیه تولدی برایش ارسال می‌کنیم. همچنین کتاب‌های درسی برایش ارسال می‌کنیم یا احیانا اگر کتب درسی‌شان خراب شود برایشان در صورت درخواست ارسال می‌کنیم و امیدواریم از این راه مخاطبان بیشتری را جذب کنیم.
طی چند روز آغاز این طرح در نمایشگاه مشاهده کردیم مردم سوالات مختلفی دارند و بی‌اعتمادی آنها سبب می‌شود پا پس بکشند ولی ما همچنان اصرار داریم که این کار را انجام دهیم و از طرق مختلف آن را صورت می‌دهیم.اما مطمئن باشید فروش جزو فعالیت‌های حیاتی ماست و نمی‌توانیم از آن چشم بپوشیم.
*هیچ امتیاز و رانتی نداریم
فارس: انتشارات مدرسه چقدر از ظرفیت مدارس سطح کشور برای توزیع و فروش کتبش بهره‌مند است؟
شاید باور نکنید که در حوزه کتب کمک درسی و کار ما هیچ تفاوتی با ناشران دیگر نداریم حتی از جهاتی ورود ما به مدارس سخت‌تر هم است چون بعضی از ناشران خصوصی شیوه‌هایی را برای ورود به مدارس به کار می‌بندند که ما از آنها استفاده نمی‌کنیم. به خاطر همین هیچ امتیاز و رانتی برای ما در زمینه حضور در مدارس وجود ندارد. در حوزه دیگر کتاب‌هایمان نیز فقط می‌تواینم با ادارات کل آموزش و پرورش مکاتبه کنیم تا بتوانیم نمایشگاه‌های استانی برگزار کنیم و در این نمایشگاه‌ها از مدارس دعوت کنیم تا در این رویدادها شرکت کنند. این توضیحات را از این باب عرض می‌کنم که این تصور به وجود نیاید که ما از رانتی در این حوزه بهره‌مند هستیم.
*تجهیز کتابخانه‌های مناطق محروم از وظایف ما است
فارس: چه برنامه‌ای برای ارسال و رساندن کتب به دست بچه‌های مناطق محروم دارید؟
از جمله وظایفی برای خود در نظر گرفته‌ایم و در اساسنامه ما هم ذکر شده کمک به تجهیز کتابخانه‌ها خصوصا در مناطق محروم است. تمامی مراکز خیریه و آنهایی که برای محرومین فعالیت می‌کنند هر وقت با ما مکاتبه کردند و از ما درخواست کمک داشتند کمک کردیم. برای مثال در سال 96 به تجهیز بین 20 یا 30 کتابخانه کمک کردیم و در اواخر سال 96 در استان کرمانشاه و شهرستان سرپل ذهاب حضور یافتیم و 2 هزار عنوان کتاب در کنار 2 هزار دفتر تحریر به دانش آموزان آن منطقه اهدا کردیم و قرار است جمعی از دانش آموزان و معلمان سر پل ذهاب با هزینه انتشارات مدرسه در نمایشگاه کتاب شرکت کنند که دراینجا نیز قطعا کتاب‌هایی به آنها اهدا خواهد شد.
انتهای پیام/
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
