به گزارش خبرگزاری فارس از اراک، اهمیت بخش کشاورزی در زمینههای مختلف اقتصادی، اجتماعی و سیاسی و نقش حساس آن در خودکفایی کشور بر کسی پوشیده نیست.
کشاورزی یکی از مهمترین بخشهای اقتصاد کشورها است که امروزه تا حدودی استقلال کشورها نیز به آن وابسته است، در حوزه کشاورزی با مسائل مختلفی همچون آب، خاک، هوا، محیط زیست، زمین و ... درگیر هستیم که به منظور بررسی وضعیت کشور در این حوزه با علی ابراهیمی عضو کمیسیون کشاورزی مجلس به گفتوگو نشستیم که در ادامه میخوانید.
فارس: آمارهای سازمان جهانی خواربار و کشاورزی (فائو) نشان میدهد تولید محصولات زراعی و باغی ایران نسبت به قبل از انقلاب اسلامی، افزایشی بیش از ۳ برابری داشته است. آیا این نقطه بهینه برای کشاورزی ایران است؟ ارزیابیتان از وضعیت موجود را بیان کنید؟
ابراهیمی: خوشبختانه حدود 5 سال است که تولیدات بخش کشاورزی از مرز ۱۰۰ میلیون تن عبور کرده که این یک اتفاق خوب و قابل دفاع است و بیش از آنکه تحت تأثیر سیاستها و برنامهریزیهای حسابشده بوده باشد، حاصل زحمات کشاورزان و تولیدکنندگان است.
ایران در یک حوزه جغرافیایی خشک و نیمهخشک قرار دارد و از نظر آب با محدودیتهایی مواجه است، اما در این حال اراضی مستعد و کشاورزان کوشا دارد که نشان میدهد با همین شرایط موجود میتوان بالای ۱۰۰ میلیون تن محصول تولید کرد، یعنی اگر به سمت مکانیزه شدن و استفاده از ابزارهای جدید پیش برویم قطعاً قادر خواهیم بود میزان تولید محصولات را به ۱۵۰ میلیون تن برسانیم.
اما آیا واقعاً باید این اندازه تولید کنیم و آیا محصولاتی که تولید میکنیم واقعاً ضروری است؟ اینها جزو سؤالاتی است که باید به صورت کارشناسی به آن پاسخ دهیم، البته بنده به بعضی از این سؤالها میگویم نه! چراکه خیلی ضرورت ندارد که وقت زیادی برای تولید هندوانه بیش از نیاز کشور صرف کنیم، با کشت هندوانه مخالف نیستم اما عادلانه و منطقی نیست که با منابع آب محدودی که داریم این نوع محصول را تولید کنیم و به خاطر ارزآوری از کشور خارج کنیم.
با کشت منطقی هندوانه مخالف نیستیم اما منطقی نیست با منابع محدود آب به فکر ارزآوری از آن باشیم. بذر هندوانه باید زودتر از آغاز فصل گرما کاشته شود و کشاورزان ناچار هستند از نایلون برایکاشت استفاده کنند که این تخریب شدید محیطزیست را به دنبال دارد
کاشت هندوانه همچنین به خاطر اینکه زودتر از آغاز فصل گرما باید بذر آن کاشته شود، و کشاورزان ناچار هستند از نایلون برایکاشت استفاده کنند تخریب شدید محیطزیست را نیز به دنبال دارد، در مجموع تا زمانی که نیاز مردم را تأمین کنیم کشت این محصول منطقی است، ولی کشت بیش از حد اصلاً منطقی نیست.
در بخش کشاورزی نشان دادیم که توانایی اینکه بتوانیم نیاز مردم ایران را تولید کنیم و یا اینکه بخشی از صادرات منطقی را داشته باشیم، داریم.
فارس: مطابق آمارهای جهانی، ایران در تولید 35 محصول کشاورزی حائز رتبه جهانی 1 تا 10 است. آیا در حوزه محصولات استراتژیک هم همین شرایط حاکم است؟
ابراهیمی: در حوزه کالاهای استراتژیک از جمله گندم خوشبختانه چند سال گذشته تولید بین ۱۱ تا ۱۲ میلیون تن را تجربه کردیم، متأسفانه علیرغم اینکه جزء کشورهای پرمصرف گندم هستیم (که البته نباید این نوع نشاسته را اینطور بیرویه استفاده کنیم)، ولی به هر حال در تولید خودکفا هستیم.
در زمینه تولید شکر هم توانمندی خوبی داریم و در مرز خودکفایی هستیم، در تولید مواد پروتئینی و لبنیات نیز به خودکفایی دست پیدا کردهایم.
در گوشت مرغ ظرفیت تولید کشور حدود ۳ میلیون و ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار تن است که تقریباً میزان تولید ۲ میلیون تن است که بستر صادرات برای یکسوم این میزان تولید فراهم است، در تخممرغ همین شرایط موجود است، در گوشت قرمز میزان واردات چیزی در حدود 7 تا 10 درصد است که اگر مصرف کل کشور را حدود ۹۰۰ هزار تن در نظر بگیریم، واردات گوشت قرمز هم کاملاً قابل مدیریت است.
با توجه به میزان واردات گوشت قرمز که حدود 7 تا 10 درصد است که اگر مصرف کل کشور را حدود ۹۰۰ هزار تن در نظر بگیریم، واردات این محصول کاملاً قابل مدیریت است
ایران صادرکننده دام زنده است، به لحاظ اینکه از نظر کیفیت گوشت گوسفند و گوساله جزء کشورهای توانمند محسوب میشویم اشکالی ندارد که یک بخش وارد و یک بخشی هم صادر شود، ولی در مواد پروتئینی اصلاً نیازی به وابستگی نداریم، در خصوص محصولات باغی تنوعی که در کشور وجود دارد کمترین جای دنیا پیدا میشود، از میوههای سردسیری گرفته تا گرمسیری توانمندی بالایی برای تولید در کشور وجود دارد، در منطقه سیستان و بلوچستان تولیدات موز تولید صورت میگیرد که از نظر ابعاد کوچکتر است، ایکاش مردم عادت کنند تغییر ذائقه بدهند و از موزهای داخلی استفاده کنند، از نظر محصولات باغی واردات نیز میوههایی چون انبه و نارگیل وابستگی محسوب نمیشود، ایران در تولید محصولات باغی توانمندیهای کاملاً خوبی دارد.
فارس: زنجیره تولید و عرضه محصولات کشاورزی نیاز به فناوری روز دارد. شرایط ایران را در این زمینه چگونه میبینید؟ مشکلات و محورهای ضعف ایران در حوزه تولید محصولات کشاورزی در چه نقاطی است؟
ابراهیمی: تنها ضعف کشور در حوزه کشاورزی کشت دانههای روغنی است، ایران به لحاظ اینکه جزء کشورهای کمباران محسوب میشود امکان تولید دانههای روغنی بهاندازه نیاز و مصرف را ندارد.
به همین خاطر مجبوریم دانههایی همچون سویا را وارد کنیم، هرچند در کشت کلزا اقداماتی صورت گرفته و در تولید آفتابگردان پیشرفت داشتیم، ولی به خاطر اینکه وابستگی داریم رسیدن به مرز خودکفایی تقریباً سخت است.
شرایط اقلیمی کشور برای توسعه دانههای روغنی مناسب نیست و این اشکالی هم ندارد چراکه در همه جای دنیا همهچیز نمیتوان تولید کرد.
اینکه شرایط اقلیمی کشور برای توسعه دانههای روغنی مناسب نیست مشکلی ایجاد نمیکند چراکه در همه جای دنیا همهچیز نمیتوان تولید کرد
در بعضی از محصولات مثل ذرت واردات از نظر فنی و البته اقتصادی اتفاق بدی نیست، این کار به یک نوعی واردات آب مجازی به کشور است، در ایران به اندازهای آب نداریم که بخواهیم ذرت زیادی تولید کنیم.
در کشت فراسرزمینی هم اقداماتی برای حفظ امنیت غذایی صورت گرفته که فکر میکنم اگر ما در بحث دانههای روغنی به کشت فراسرزمینی روی بیاوریم بهتر از واردات است.
فارس: ترامپ همواره با تهدید به تحریم ملت ایران سعی در تاثیرگذاری بر اقتصاد ایران دارد. آیا تحریمهای آمریکا در حوزه کشاورزی برای کشور مشکل ایجاد خواهد کرد یا خیر؟
از نظر تأمین مواد غذایی شرایط خوبی داریم و در صورت تحریم دچار مشکل غیرقابل حل نمیشویم، هرچند ممکن است با مشکلاتی مواجه شویم اما تحریم در بخش کشاورزی ما را به بنبست نمیرساند
ابراهیمی: همانطور که عرض کردم ما در حوزه کشاورزی خودکفا هستیم و بر اثر تحریمها و دشمنهایی که صورت گرفته مخصوصاً از ناحیه آمریکا در این حیث خیلی ضربه نخواهیم خورد.
هرچند اعتقاد داریم خیلی از مؤلفههای مرتبط با حوزه کشاورزی نهایتاً ارتباطهایی با ارز دارند مخصوصاً در بخش واردات که تأثیر خود را در قیمت تمامشده گذاشته و موجب افزایش قیمت خواهند شد و این کار را سخت میکند، اما اینکه بخواهند تولید را دچار اختلال کنند خیلی تأثیرگذار نیست، خوشبختانه از نظر تأمین مواد غذایی شرایط خوبی داریم و در صورت تحریم دچار مشکل غیرقابل حل نمیشویم، هرچند تحریمها ما را آزار خواهد داد اما در بخش کشاورزی ما را به بنبست نمیرساند.
فارس: مطابق برنامهریزی وزارت جهاد کشاورزی در سال 97 بر اساس اجرای طرحهای اقتصاد مقاومتی و در راستای برنامه ششم توسعه طرح 250 هزار هکتار سامانه نوین آبیاری در سطح کشور اجرایی میشود. در بخش روشهای نوین آبیاری چه حمایتهایی لازم است از کشاورز صورت گیرد؟
ابراهیمی: از گذشته برای استفاده از روشهای نوین آبیاری به دولت اجازه داده بودیم تا ۸۵ درصد هزینهها را به صورت بلاعوض به کشاورز پرداخت کند، هرچند تعدادی از نمایندگان اعتقاد دارند باید کل مبلغ را بلاعوض داد، اما به لحاظ اینکه مشارکت خود کشاورزان را نیز داشته باشیم و توان دولت هم خیلی بالا نیست در حال حاضر در مرز همان 85 درصد ماندهایم.
یک بند در بودجه ۹۷ اضافه شده که طی آن برای لایروبی قنوات و اجرای بندهای خاکی و هر آنچه مرتبط به حفظ منابع آبی میشود دولت میتواند با مشارکت مردم کمک ۸۵ درصدی را داشته باشد.
فارس: نمایندگان مجلس در جلسه علنی 31 تیرماه در جریان رسیدگی به لایحه خاک، ماده 20 این لایحه را به تصویب رساندند. آخرین وضعیت این لایحه را بیان کنید؟
ابراهیمی: لایحه حفاظت از خاک را بررسی کردیم و در صحن به تصویب رسید، یکی دو موضوع به لحاظ اینکه تشکیکی بود که بالاخره موسسه استاندارد و سازمان حفاظت محیطزیست نقشی داشته باشند یا نه مجدد لایحه به کمیسیون برگشت و هماکنون قانون حفاظت از خاک در مجلس در حال نهایی شدن است.
کلیات این لایحه حفظ خاک است، به طور مثال مسائلی چون جلوگیری از عوامل آلودهکننده خاک، فرسایش، فروش خاک و صادرات و... همه در این قانون پرداخته شده است و به شکلی وزارت جهاد کشاورزی و سازمان حفاظت محیطزیست مکلف است آییننامههای اجرایی را به دستگاهها بدهند، خاک جز مؤلفههای ارزشمند و بستر کشت کشاورزی است، بعضی جاها متأسفانه در تغییر کاربریها بیسلیقگی کردیم و یا در استقرار صنایع اشتباه کردیم، مثلاً سواحل شنی و زمینهای نمکزار را به حال خود رها کردیم و... که در قانون حفاظت از خاک به این مسائل پرداخته خواهد شد.
فارس: اقتصاد و معیشت قشر عظیمی از مردم شمال کشور به محصول چای وابسته است و اکنون که در فصل برداشت چای قرار داریم. چه تمهیداتی برای خرید تضمینی این محصول اندیشیده شده است؟
ابراهیمی: با 6 نفر از نمایندگان مجلس و عضو کمیسیون کشاورزی سه هفته گذشته به شمال و چند تا از کارخانجات چای سرکشی داشتیم، قیمت تضمینی چای کمی پایین است و قرار شد وزارتخانه راهحلی برای آن پیدا کند که کشاورزان مطمئن باشند که محصولات روی دستشان نمیماند.
از قبل چند نمونه از کالاهای خاص و ویژه که مورد حمایت است مشخص شد و دولت مکلف شده در خرید تضمینی کشاورزان را حمایت کند.
قیمت تضمینی چای کمی پایین است و قرار شد وزارتخانه راهحلی برای آن پیدا کند.کشاورزان مطمئن باشند که محصول روی دستشان نمیماند
خوشبختانه زمینه بسیار عالی برای تولید چای مرغوب داریم، یک مقدار ماشینآلات و امکاناتی که در کشور است اگر نو و تجهیز شوند شاید بتوان گفت کمتر کشوری در دنیا وجود دارد که همچون ایران چای باکیفیت تولید کند.
فارس: بحثهایی مطرح است که کشت برنج به غیر از شمال کشور در سایر نقاط ممنوع شود، آیا کمیسیون کشاورزی مجلس با این بحث موافق است؟
ابراهیمی: من تصورم این است که وقتی یک ممنوعیت اعلام میشود باید در نظر داشت که این ممنوعیت قابل اجرا است یا خیر؟ وقتی قانونی را تصویب کنیم و مردم تبعیت نکنند و نتوانیم ابزارهای کافی اجرای این قانون را فراهم کنیم این قانون لوث میشود مسلماً بهجز سواحل شمالی جای مناسب برای کشت برنج نداریم اما در حاشیه رودخانه زایندهرود و بخشی هم در خوزستان مبادرت به این کار کردند.
در حاشیه زایندهرود و خوزستان کشت برنج اشکال چندانی ندارد، اما باید مراقبت جدی کنیم که آب مصرف نشود و خاک به هدر نرود.
کشت برنج در حاشیه زایندهرود و خوزستان اشکال چندانی ندارد، اما باید مراقب باشیم که آب و خاک هدر نرود
اینکه کشت را ممنوع کردند حریص شدن آدمها را به دنبال دارد، ما باید الگوی کشت معرفی کنیم و بگوییم به طور مثال برنج پرمحصول در مازندران و یا برنج معطر در گیلان کشت شود و به این شکل افراد را حمایت کنیم و اگر کسی در اصفهان اقدام به کشت برنج کرد حمایتی از او نشود، طرح ارائه الگوی کشت که ارائه شود همه چیز در جای خود قرار میگیرد و مشکلی هم پیش نمیآید.
فارس: تعاونیهای روستایی نقش مؤثری در توسعه بخش کشاورزی دارند، آیا برنامهای برای حمایت و توسعه تعاونیهایی روستایی در بخش کشاورزی وجود دارد؟
ابراهیمی: یک سری اتحادیههای تعاون روستایی در سطح استانها داریم که این تعاونیها خود یک اتحادیه سراسری در کشور دارند، اتحادیههای روستایی در شهرها و بعضا در روستاها مستقر هستند که اینها یک شبکه بسیار وسیعی هستند که تجارت حوزه کشاورزی با روستاها را انجام میدهند و شبکهای کاملا پویا و موفق هستند.
اعمال سیاستهای کشاورزی باید از طریق کانال تعاونیهای روستایی باشد، چرا که کارنامه تعاونیهای روستایی قابل قبول و برجسته است
به نظر من هر اعمال سیاستی که قرار است در حوزه کشاورزی انجام شود باید از کانال تعاونیهای روستایی باشد، چرا که کارنامه تعاونیهای روستایی نشان میدهد عملکرد قابل قبولی داشته و سابقه دیرینهای در حوزه کشاورزی دارند که بهتر میتوانند امور را به سرانجام برسانند، هرچند ممکن است رضایت صد درصدی در بعضی از بخشها وجود نداشته باشد که قطعا آن هم مربوط به اشتباهاتی است که صورت گرفته است، اما بهترین روش داد و ستد و ارائه آموزش و هرآنچه به حوزه تولید ارتباط داشته باشد، استفاده از تعاونیهای روستایی است که باید به این تعاونیها بیش از گذشته توجه کرد و در راستای توسعه آنها حمایتهای لازم را داشت.
فارس: با توجه به سدسازیهای صورت گرفته توسط کشورهای همسایه آیا این سدسازیها میتواند برای کشور ما خطرآفرین شود؟
ابراهیمی: آب جزء مایعات بسیار با ارزشی است که وقتی به اتفاقات چندهزار ساله قبل نگاه میکنیم میبینیم که منشأ این اتفاقات دسترسی به آب بوده و رقابت برای داشتن منابع بیشتر آب محل اکثر درگیریها بوده است.
در زمینه آب یک سری توافق همجواری با کشورها داریم که احساس میکنیم این توافقها رعایت نمیشود، شاید بتوان گفت در حوزه آب اگر تبعیت کنیم از یک قانون جامع بینالمللی بسیاری از مشکلات برطرف خواهد شد.
با فعال کردن دیپلماسی آب میتوانیم با همکاری کشورهای همسایه بر خیلی از مشکلات در این حوزه غلبه بکنیم
کشورهایی که در سر منشا یک آب جاری قرار دارند و با ایجاد سدها مانع ایجاد میکنند و اجازه نمیدهند حوزه پایین دست از آب بهرهمند شوند، درواقع به حقابه مسیر تعرض کردهاند.
ترکیه چند سد احداث کرده و چندین تاج از سدهای خود را افزایش داده که این اقدام در آب ورودی قسمت جنوب غربی ایران تاثیر منفی گذاشته است، شاید اگر مذاکره میشد و در قالب همکاریهای معقول مذاکرات لازم صورت میگرفت، امروز به حد بحران نمیرسیدیم.
در حوزه افغانستان توافقات اولیه شده، ولی شاید بهتر بود به منظور همکاریهای مشترک بین وزارت خارجه دو کشور رایزنیهایی صورت میگرفت تا در نقاطی که آب جاری مشترک در مرزها داریم کشور همسایه به اندازه منطقی بهرهبرداری کند.
در شرایط فعلی که شاهد این اقدامات از سوی کشورهای همسایه هستیم باید تا آنجا که برایمان امکان دارد سعی کنیم از خروج آبهای سطحی شیرین جلوگیری کنیم، چه در حوزه دریای خزر و چه در حوزه دریای عمان و خلیج فارس.
در حوزه آب یک همکاری بینالمللی نیاز است، بهتر است دنیا به یک قانون جامع و قابل اطاعت از طریق همه کشورها دست یابد، اگر به این شکل ادامه داده و فاقد معاهده بینالمللی برای آب باشیم، این امکان وجود دارد شاهد نزاع کشورها بر سر مسئله آب باشیم.
فارس: ریزگردها امروزه به یکی از مشکلات جدی کشور تبدیل شده است، مجلس چه راهکارهایی برای حل این معضل اندیشیده است؟
ابراهیمی: در بحث حفاظت از محیط زیست که مهار ریزگردها بخشی از این حفاظت است باید یک همکاری بینالمللی شکل بگیرد، بخشی از ریزگردها منشا خارجی دارند، در ایران هشت سال جنگ تحمیلی را پشت سر گذاشتیم، در طول مدتی که در جنگ جریان داشت در کشور عراق به دلیل بیمدیریتی که صورت گرفت مالچپاشی که انجام شده بود بر اثر اقدامات نظامی از بین رفت، پوشش گیاهی سرزمینهای عراق ضعیف شد، یکی از دلایل بروز ریزگردها گرد و بارهایی است که از عراق به سمت خوزستان هدایت میشود.
در داخل کشور هم خشک شدن نیزارها به دلیل کم آبی پیدایش گرد و غبار را تشدید کرده است، برای حل مشکل ریزگردها باید یک همکاری بینالمللی بین کشورهایی که زمینهایی با منشا تولید ریزگرد دارند صورت گیرد، بعضی از کشورها خود منشا ریزگرد هستند اما ریزگردها آسیبی برایشان ندارند به همین دلیل خیلی تمایل به همکاری ندارد که باید با توافقهای لازم آنها را مجاب به همکاری کرد.
متاسفانه وجود ریزگردها و افزایش روزهای آلاینده جمعیت استان خوزستان را تحت تاثیر قرار داده و بر آن اثر منفی گذاشته است، سرشماریها حاکی از این است که بخش اعظمی از مردم این استان مهاجرت را به ماندن در خوزستان ترجیح داده و میدهند که این علامت خطر است.
فارس: به عنوان عضوی از کمیسیون کشاورزی مجلس مشکل اصلی و پایه در حوزه کشاورزی کشور را در چه میبینید؟
ابراهیمی: آنچه به عنوان مشکل اساسی در حوزه کشاورزی وجود دارد این است که نحوه مالکیت بر اراضی ملی و کشاورزی ابهامات جدی دارد، عدهای بنچاق قدیم در اختیار دارند، نسخ زراعی، قولنامه و عدهای هم سندی در دست دارند که سند مشاع است و این مشکلات یکی از پرمناقشهترین موضوعات کشور در حوزه کشاورزی است.
عمده پروندههایی که در سیستم قضایی تشکیل میشود به خاطر همین اختلافات مالکیت است و اشکالاتی که برای اراضی ملی پیش میآید.
باید از آبهای زیرزمینی در کلان کشور به شدت محافظت کنیم، چون یکی از اساسیترین مواردی است که میتواند ادامه حیات را برای ما به ارمغان آورد
جایی که موقوفات اعلام شده مشخص نیست، بهتر است و ناچاریم این مشکل را تعیین تکلیف کنیم، کسی که میخواهد سرمایهگذاری کند باید مالکیت عرصهای که قصد سرمایهگذاری دارد مشخص شود، به نظر من مشکل جدی کشاورزی از بعد حقوقی بلاتکلیف بودن سند مالکیت زمینها است.
فارس: مشکلاتی را در حوزه نحوه مالکیت بر اراضی ملی و کشاورزی برشمردید. بازه زمانی حل این مشکلات چند ساله است؟
ابراهیمی: راهکار این است که مجلس قانونی را تصویب کند تا با توجه و استفاده از ابراز جدید عرصه تحت تصرف را تعیین تکلیف و برای آن سند صادر کنیم. در کلان کشور باید از آب های زیرزمینی به شدت محافظت کنیم، چون یکی از اساسیترین مواردی است که میتواند ادامه حیات را برای ما به ارمغان آورد.
واقعاً ما مرز بحرانی جدی داریم، ابتدا باید قانونی را در کشور پیش ببریم و بگوییم آنچه سفرههای زیرزمینی است انفال و متعلق به عموم است، یعنی هر کسی زمین را سوراخ کرد و به آب رسید حق ندارد بی حد و حصر بر دارد. باید بر اساس قانون برای توزیع عادلانه آب تمهیداتی اندیشید و بر آن نظارت کرد.
-
گفتوگو از لیلا جلالی
انتهای پیام/ن