به گزارش خبرگزاری فارس از زنجان؛ استان زنجان دارای آثار مهم و تاریخی است که هر یک از آنها دارای ارزش بالا و قدمت تاریخی است.
بازار تاریخی و بزرگ شهر زنجان یکی از مهمترین آثار تاریخی استان است که چشم هر بیننده‌ای نوازش و لب هر گردشگری و بازدید کننده‌ای را به تحسین وادار می‌کند.
بازار زنجان قلب تپنده شهر؛ قلبی که با رونق خود شور و حرارت تلاش و تکاپو و زیبایی را در رگ‌های بازدید کنندگان؛ کسبه وگردشگران به جریان می‌اندازد.
وقتی پا در بازار زنجان می‌گذاری همزمان که چهره بنای تاریخی؛ خشتی و آجری و نوع معماری آن انسان را مهمان تاریخ می‌کند بوی خوشی از گیاهان دارویی که یادگار کوه‌ها و دشت‌های منطقه است را با تمام وجود احساس می‌کنی.
با قدم زدن در این مکان که محل کسب و در آمد اهالی زنجان است و با دیدن رنگ‌های زیبایی که چشم هر بیننده را به ذوق وا می‌دارد و انواع لباس‌ها و زیور آلاتی که می‌توان گفت از بازاریان قدیم به نسل جدید به ارث رسیده چنان با سلیقه و زیبا با هارمونی رنگی اصیل به در و دیوار و سقف بنای تاریخی و آجر نمای بازار آویخته شده که خود به خود انسان را وادار به توجه و تماشایی آنها می‌کند.
بازار بزرگ زنجان که عنوان طولانی‌ترین بازار کشور را به خود اختصاص داده و به عنوان آثار ملی ایران به ثبت رسیده است کار ساخت آن در دوران آقا محمدخان قاجار آغاز و در سال ۱۲۱۳ در زمان فتحعلی شاه قاجار خاتمه یافته و مساجد و سراها و گرمابه‌ها در سال ۱۳۲۴ به آن اضافه شده است.
مجموعه بازار قدیمی به صورت یک خط مستقیم به عنوان بازار بالا و پایین به دو قسمت شرقی و غربی تقسیم شده‌است.
گستردگی جغرافیایی بازار زنجان و تنوع راسته‌ها؛ تعدد سراها و کاوانسراهای درون‌شهری در راسته‌های فرعی که هر کدام به نامی و به فعالیتی خاص اختصاص یافته و وجود مساجد فراوان گویای پویایی این مجموعه در طول زمان‌های گذشته و شرایط حاکم بوده است.
بازار زنجان از نظر تولید و نوع فعالیت به هشت راسته تقسیم می‌شود از جمله راسته زرگرها؛ کفاش‌ها؛ بزازها؛ سراج‌ها و چند راسته دیگر که هر کدام زیبایی خاصی به بازار زنجان بخشیده‌اند.
تکنیک‌های معماری و سبک‌ها و شیوه‌های تزئینی دوران قاجار در راسته‌ها؛ حجره‌ها؛ چهار سوق‌ها؛ مساجد؛ سراها و کاروانسراهای درون شهری؛ گرمابه‌ها به شکل زیبا اجرا شده‌است.
فنون معماری استفاده شده در این بنای تاریخی عبارتند از؛ کاربرد انواع طاق و قوس‌های هلالی؛ جناغی و ضربی و گهواره‌ای به ویژه در راسته‌های اصلی و فرعی؛ مزین به آجر چینی‌هایی با طرح‌های مختلف هندسی خفته؛ راسته و حصیری و بکارگیری آجر و کاشی به سبک قدیمی و کاشی‌کاری به رنگ‌ها و طرح‌های قاجاری درسطوح خارجی و داخلی بناها؛ طاق نماها؛ طاق و قوس‌ها و همچنین ستون نماهای گلدانی.
کاروانسراها
کاروانسراهای موجود در بازار زنجان مجموعه‌ای شگفت‌انگیز در طراحی و معماری با استفاده از سبک‌های گوناگون و متنوع در احداث بناهای خشتی و آجری دوران صفویه و قاجاریه است.
سراها در بازار زنجان از اجزای مهم این مجموعه است که محل استقرار کاروان‌های تجاری از تمامی نقاط ایران بوده است.
سراهای بازار زنجان، در گذشته نه چندان دور آنچنان رونق داشته‌اند که همه با اسم و نام و نشان این سراها را می‌شناختند و اگه امروز؛ نامی از آنها به جا مانده است به دلیل پر رونق بودن این سراها است.
سرای ملک؛ سرای مشهدی علی؛ سرای حاج کلبعلی؛ سرای ناصریه؛ سرای علی قلی؛ سرای بهجت سرای شعبان و سرای شامی از جمله سراهایی هستند که به بازار زنجان جان بخشیده‌اند.
سرای ملک از دیر باز محلی برای رونق اقتصادی بوده و در قلب بافت بازار تاریخی زنجان خودنمایی می‌کند، که به ثبت ملی رسیده است.
سرای مشهدی علی یکی از سراهای قدیمی بازار زنجانه که در امتداد راسته اصلی بازار بالا ساخته شده و دارای ۲۳ حجره و دو در اصلی است.
کاربرد سرای مشهدی علی در گذشته فعالیت‌های تجاری خرید و فروش مواد غذایی بوده و امروزه در آن فرش دستباف و دست دوم خرید و فروش می‌شود.
سرای حاج کلبعلی یکی از سراهای در مجموعه بازار است که از بعد اقلیمی، کارکردهای مناسبی رو از خود بروز می‌دهد و کمترین اتلاف حرارتی رو چه در زمستان و چه در تابستان داشته و این به خاطر طراحی معماری ویژه این سراست.
این سرا که در حدود ۲۰۰ سال قدمت دارد؛ کاربری قبلی این سرا به غلات و حبوبات اختصاص داشته و در حال حاضر تجار این سرا، به خرید و فروش حبوبات مشغول هستند.
سرای ناصریه یکی از سراهای بازار تاریخی شهر زنجان است که امروز نیز همانند گذشته در کنار سایر سرها به کسب و رنق اهالی و کسبه کمک می‌کند.
سرای علی قلی یکی از بزرگترین و اصلی‌ترین سراهای موجود در راسته بازار بالا است که به علت کثرت حجره‌ها و مجاورت با میدان اصلی محل فعالیت‌های تجاری بی‌شماری بوده که حجره‌داران در این سرا، در زمره تجار درجه اول و صاحب منصب به حساب می‌آمدند.
در طراحی سرای حاج علیقلی، مهمترین مسئله که مد نظر معماران بوده، استفاده بهینه و دقیق از اصل تقارن در حیاط مرکزی این بنای با ارزش و تاریخی بوده؛ که رواق‌های اطراف آن با زیباترین فرم‌های هندسی تزئین شده‌اند.
سرای حاج شعبان، برگرفته از معماری دوره قاجاریه که در راسته اصلی بازار بالا قرار داره به سال ۱۲۵۴ ه.ق و در دوران فتحعلی شاه قاجار احداث شده است؛ این سرا به دلیل اینکه تا به امروز سه بار طعمه حریق قرار گرفته است به سرای سوخته نیز معروف است.
اولین بار در سال ۱۳۳۱ در این سرا انبار باروت وجود داشته که منفجر شده و در اثر این آتش سوزی طاق‌های این سرا از بین رفته و به جای آن از سقف های موقت استفاده شده و در نهایت بازسازی شده است.
حادثه دوم نیز در سال ۱۳۴۶ رخ داده که صدمه چندانی به بنا وارد نشد ولی چند مغازه و انبار در آتش سوخته و سومین آتش سوزی نیز در سال ۱۳۵۱ رخ داده و از آن روز تا کنون، حجره‌ها به انبار تبدیل شده‌اند.سرای سوخته نخستین بار در سال ۱۳۳۱ به علت انفجار انبار باروت در آن دچار حادثه آتش‌سوزی شد و در اثر این آتش سوزی طاق‌های این سرا از بین رفته و به جای آن از سقف‌های موقت استفاده شده و در نهایت بازسازی شده است.
سرای شامی نیز از دیگر سراهای پر رونق بازار است که ویژگی‌های خاص خود را داشته و همواره مورد توجه بوده است.
سرای بهجت یکی از سراهای مهم در راسته بازار بالای زنجان؛ که به نام دختر سازنده آن بنا مشهوره و ما بین سرای مشهدی علی و ناصریه قرار گرفته است.
با توجه به اینکه این سرا در سال ۱۳۴۵ (ه.ق) ساخته شده و از لحاظ معماری تفاوت چندانی با بازار زنجان نداشته و تنها مشخصه آن استفاده از قوس‌هایی است که در این سرا بکار رفته است.
این بنا دو ورودی مجزا دارد که طبق شواهد موجود این سرا توسط تجار یهودی ساخته شده و مرکز عمده فروش قند و شکر و دیگر اقلام تجاری بودهاست.
سراها اغلب محل استقرار تجارت‌خانه‌ها بوده‌اند و همگی حیاط مرکزی دارند؛ نکته مهم در مورد سراها چگونگی ارتباط آنها با راسته و نحوه حر کت در داخل آنها است. یکی دیگه از کارکردهای سرای بهجت در گذشته فعالیت‌های درباری بوده که به مرور زمان به پارچه فروشی و فرش فروشی تغییر کاربری داده است.
با گذشت سال‌ها و حتی ساخته شدن پاساژها و مراکز خرید مدرن و امروزی؛ بازار زنجان هنوز هم مرکزیت تجاری خود را در استان از دست نداده است و هنوز هم شور و نشاط و رونق کسب و کار در آن دیده می‌شود.
انتهای پیام/الف
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
