به گزارش خبرگزاری فارس از شیراز، در میان دستبافتههای کشور پهناور ما، فرش و گلیم و گَبّه استان فارس که اغلب حاصل هنر دست زنان قشقایی است، رنگوبویی دیگر دارد. اغراق نمیکنم اما انگار تار و پود و رنگهای فوقالعادهاش با آدم حرف میزند. اینهمه هنر و سلیقه یکجا و در یک قاب بافته شده تا هنر اصیل و دیرینه قالیبافی که سینهبهسینه از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است را به تصویر بکشد.
فرش فارس اشارتی از خیال و رنگ و بوی عالم معناست که با دستان هنرمندان این منطقه در قالب تار و پود نقش میبندد. تار و پود بیشتر فرشهای کهنه فارس از پشم است و تار و پود نخی تنها در مناطقی مانند داراب و اقلید و آباده و بخشی از نیریز متداول بوده و اغلب در قالیچههای ریزبافت از آن استفاده میشود.
فرشی در جهان مرغوب شناخته میشود که پشمها و الیافش با رنگهای طبیعی آغشته باشند و این چنین است که گذر زمان بر چنین فرشی سایه نمیافکند و هرچه از عمرش بگذرد، درخشانتر میشود. امروز فرش برای رسیدن به جایگاه واقعی خود نیاز به فرهنگسازی دارد و مردم باید قدر این صنعت و هنر ملی را بیشتر دانسته و زحمات هنرمندانی که در این حوزه فعالیت میکنند را ارج نهند. فرش دستباف به عنوان یک کالای صادراتی میتواند بازارهای جهانی را در اختیار بگیرد و حمایت از بافندگان در این حوزه از اهمیت بسزایی برخوردار است.
خبرگزاری فارس در سال حمایت از کالای ایرانی بر آن است تا به سراغ تولیدکنندگان برتر استان رفته و از نزدیک نشان دهد کارخانههای موفق استان چگونه با وجود تمام مشکلات اقتصادی همچنان گلیم خود را از آب بیرون میکشند و با قوّت به راه خود ادامه میدهند. در بستههای «ساخت فارس» به عنوان یک ایده جامع، حمایت از تولیدکنندگان بومی استان را با افتخار در پیش گرفتهایم تا ضمن معرفی آنها به مردم، فرصتی برای حمایت از کالاهای تولید ملی فراهم آید. در دومین بسته «ساخت فارس»، به شهرک صنعتی بزرگ شیراز رفتهایم تا با رئیس انجمن صادرکنندگان صنایع دستی کشور به گفتگو بنشینیم و روایتگر نقشهای خاطرهانگیزی باشیم که در شرکت تعاونی فرش دستباف ذوالانواری به تصویر کشیده میشود.
فارس: ابتدا یک معرفی از خود و سابقه کارخانه داشته باشید.
حمیدرضا ذوالانواری مدیرعامل شرکت تعاونی فرش دستباف ذوالانواری هستم. این شرکت بیش از 100 سال و در 3 نسل، سابقه فعالیت در حوزه تولید فرش دستباف را دارد.
آغاز کار از سال 1290 در بازار وکیل شیراز
شرکت ما از پیشکسوتان این هنر با اصالت در کشور است که از سال 1290 در بازار وکیل شیراز به تجارت فرش مشغول بود و در سال 1370 خانواده ذوالانواری با تأسیس شرکت تعاونی به فعالیت خود در این حوزه بهصورت جدّیتر ادامه داد و تاکنون با بیش از دهها شرکت معتبر در جهان همکاری داشتهایم.
تهیه و تولید بیش از 12 نوع دستبافتههای شاخص عشایری و روستایی از صفر تا صد با مواد درجه یک ایرانیِ سبز، سالم و اُرگانیک ازجمله گَبّه، گلیم فرش، گلیم گَبّه، فرش دستباف، جاجیم عشایری، مبل گلیم سنتی و همچنین خدمات پس از فروش از فعالیتهای شرکت تعاونی فرش ذوالانواری است.
فارس: قدری از روال تولید فرش دستباف بگویید
واحدهای ریسندگی، رنگرزی، تولید طرح، تولید بافت، تکمیل، شور، کنترل کیفیت، تحقیق و توسعه، بازاریابی و فروش، فرهنگی و آیتی در کنار یکدیگر فعالیت گستردهای دارند که در نهایت به بافت و تولید فرش اصیل و مرغوب فارس مُنجر میشود.
این واحدها از بدو تأسیس با تکیه بر نیروهای خلاق و ماهر و بهکارگیری فارغالتحصیلان رشتههای هنری فرش، گرافیک، صنایع دستی و ... با ایجاد محیطی پویا و کارآمد فعالیت دارند.
فارس: در قفسه پشت سر شما کُلِکسیونی از لوحهای تقدیر و تندیسهای مختلف است.
بله؛ ما چندین سال است که صادرکننده نمونه استان فارس میشویم و دو سال هم صادرکننده نمونه ملی شدیم. نشانهای کشوری و جهانی زیادی هم تاکنون به این شرکت اعطا شده است؛ بهطوری که هرسال نمایشگاه معتبری در آلمان با موضوع فرش دستباف و با حضور کشورهای مختلف جهان برگزار میشود که در آن برندهی مسابقات در حوزههای مختلف رنگآمیزی، طرح و نقشه، نوآوری و خلاقیت و ... معرفی میشود. در کل از 12 دوره نمایشگاه سالانه آلمان که نمایشگاهی بسیار مهم در جهان به شمار میرود، در 9 دوره شرکت فرش ذوالانواری موفق به کسب جایزه شد.
فارس: اگر بخواهید از میان این افتخارات، یکی از آنها را انتخاب کنید کدامیک خواهد بود؟
انتخاب یک مورد از بین تمام افتخارات ملی و بینالمللی این شرکت کار سختی است. 16 سال پیش تندیس و جایزه نوآوری تولید در نمایشگاه آتلانتا از آنِ شرکت فرش ذوالانواری شد، در سال 82 موفق به اخذ جایزه جشنواره قالی در ایران شدیم و در سال 94 در نمایشگاه دموتکس آلمان به عنوان فرش مشتریپسند موفق به کسب مدال طلا شدیم. انتخاب بهعنوان بهترین تولیدکننده فرشهای عشایری در سال 1995 و 2000 میلادی در نمایشگاه اتریش و اخذ گواهینامه مدیریت و کنترل کیفیت IMQ از ایتالیا (ایزو 9001) از دیگر افتخاراتی است که این شرکت تعاونی از آنِ خود کرده است.
اولین شرکت جهان با بِرَند محصول سبز
اما دو اتفاق شاید بیش از سایر افتخارات برای ما شیرین بود؛ یکی اخذ گواهینامه استاندارد ایمنی و سلامت محصولات بود که شرکت بینالمللی oeko tex اتریش در سال 2016 به ما داد. درواقع ما بهعنوان یک شرکت ایرانی اولین مجموعهای در کل جهان بودیم که نشان محصول سبز و اُرگانیک oeti را کسب کردیم؛ چراکه محصولات شرکت فرش ذوالانواری کوچکترین مخاطرهای برای سلامت انسانها ندارد. در واقع با افتخار باید بگویم تنها شرکتی در جهان هستیم که با رنگ طبیعی از ابتدا تا انتها کار میکنیم.
دومین اتفاقی که برای ما بسیار شیرین و افتخارآمیز بود، کسب لقب «پدر گَبّه جهان» است که بهخاطر یک عمر تلاش برای ارائه کالایی نو به بازار فرش، توسط هیات داوران نمایشگاه دموتکس آلمان، 5 سال پیش به پدرم اهداء شد و به آن میبالیم.
فارس: آیا در خارج از کشور هم شعبهای دارید؟
در حوزه صادرات فعالیت گستردهای داشتهایم و در کشورهای مختلف جهان ازجمله آمریکا، کانادا، آلمان، سوئیس، چین و ژاپن شعبه فروش مستقیم داریم.
بازارهای هدف صادراتی شرکت فرش ذوالانواری در گسترهای وسیع از کشورهای اروپایی، آفریقایی، آمریکایی و آسیایی تعریف شده و در این حوزه گواهینامههای بینالمللی زیادی اخذ کردهایم.
فارس: به نظر خودتان دارای مزیتهای رقابتی در بازارهای جهانی بودهاید؟
داشتن بیش از 35 سال سابقه خوشنامی در بازارهای جهانی، اشتغال بیش از پنج هزار بافنده در استان فارس و حفظ کارآفرینی آنان، صادرات بیش از 50 هزار متر مربع فرش در سال که بالاترین متراژ صادرات فرش در ایران است و دارا بودن بزرگترین واحد رنگرزی طبیعی کشور به روش سنّتی از افتخارات ماست.
همچنین دارا بودن شعب مستقیم فروش در بازارهای دنیا، قرارداد با شرکتهای زنجیرهای موفق اروپایی، سفارشپذیری بر اساس نیاز مشتریان، بهرهمندی از همکاری استادکاران مُجرّب و مدرسین برجسته هنر و صنعت فرش دستباف، داشتن نمایندگی فروش در سایر کشورهایی که شعب فروش مستقیم ندارند، تعهّدپذیری در قراردادها، استفاده از مواد اولیه درجه یک داخلی و ... گویای این مزیتهاست.
فارس: از اشتغال 5 هزار نفری سخن گفتید. مگر شرکت ذوالانواری در سال چند مترمربع فرش دستباف تولید میکند؟
الانه دهها هزار مترمربع تولید فرش دستباف داریم که در ایجاد اشتغال در استان و روستاها و جلوگیری از مهاجرت روستائیان به شهرها تاثیر مطلوبی داشته است.
روند تولید فرش دستباف از نمای نزدیک
ما در شهرک صنعتی شیراز بهعنوان بزرگترین کارگاه تولید الیاف طبیعی با رنگ اُرگانیک در کشور مشغول فعالیت هستیم. روند کار اینگونه است که ابتدا پشمهای گوسفندان چیده میشود و توسط زنان روستایی که سنّوسالی از آنها گذشته و دیگر توان و قوّت نشستن پای دار قالی را ندارند، ریسیده شده و سپس برای رنگرزی به شرکت ذوالانواری منتقل میشود.
حدود یک تُن الیاف در روز در 36 پاتیل بسیار بزرگ رنگ میشود که این رنگها کاملاً گیاهی است؛ مثلاً از پوست گردو برای رنگ قهوهای، از جاشیر برای رنگ سبز، از روناس برای رنگ قرمز و ...استفاده میکنیم. شعلههای آتش زیر این پاتیلهای بزرگ از صبح روشن شده و الیاف بههمراه رنگهای طبیعی در آن ریخته میشود. حوالی عصر این پاتیلها به جوش آمده و غُل میزنند و درواقع این رنگ طبیعی با پوست و خون الیاف عجین شده و تا اَبَد به همان رنگ باقی خواهد ماند.
هنگام غروب پاتیلها خاموش شده و بعد از خروج الیاف از آن، روند خشک کردن آغاز میشود. سپس نخها به انبار منتقل میشود و در آنجا طبق نقشههایی که در گروه طراحی تهیه شده است، بستهبندی شده و به روستاها باز میگردد تا اینبار زحمت کار بر دوش زنان جوانتر و چابُکتر در روستاها بیفتد.
برای مثال یک نقشه قالی ممکن است یک کیلو رنگ قرمز بخواهد، 500 گرم رنگ سبز و ... که به همراه نقشه برای آنان ارسال میشود. البته در بسیاری اوقات خود این زنان روستایی بدون نقشه قبلی و با خیالاندیشی و هنر خود، پای دار قالی مینشینند و درواقع هیچ چیزی جز مواد اولیه در اختیار آنها قرار نمیگیرد.
این چرخه 5 هزار فرصت شغلی ایجاد کرده که اغلب آن در مناطق محروم استان فارس است.
فارس: با این حساب شما فرش دستباف را یک صنعت میدانید یا یک هنر؟
بینید ما در حال حاضر حدود 180 هزار بافنده در استان فارس داریم. اشتغال در این حوزه گزینه خوبی برای روستائیان در شرایط حاضر است، چون بار عمده اشتغال در استان فارس برعهده کشاورزی بوده که اکنون سالهاست به دلیل خشکسالی رو به رکود رفته و صنعت فرش میتواند جایگزین خوبی برای کشاورزان روستایی باشد.
جالب است بدانید بهطور میانگین برای تهیه تنها 200 گرم نخ برای قالی دستباف، یک نفر باید یک روز کامل مشغول کار باشد. حالا حساب کنید تهیه این همه الیاف و مواد اولیه با رنگ طبیعی چه حجمی از اشتغال ایجاد خواهد کرد.
آن روی سکه فرش دستباف
اما در آن روی سکه هم دو نکته بسیار مهم غیراقتصادی وجود دارد. اول آنکه وقتی زمینه اشتغال برای یک فرد روستایی فراهم شد، احتمال مهاجرت به شهر بسیار کم میشود و این بدان معناست که هم از آسیبهای اجتماعی در حاشیه شهرها جلوگیری میشود و هم فرهنگ روستایی حفظ و پایدار میماند. نکته مهم دوم آنکه بیش از 90 درصد تولیدات ما به کشورهای خارجی صادرات میشود. صادرات فرش به معنای صادرات فرهنگ و تمدن ایرانزمین است. کسی که در یک کشور اروپایی این فرش را میخرد، خودبهخود پذیرفته بخشی از هویت و فرهنگ ایران را وارد زندگی خود کند.
معمولاً خریداران تحقیق میکنند که این فرش از چه منطقهای و توسط کدام یک از اقوام بافته شده؛ به همین دلیل خیلی از آنها برای گردشگری و سفر به ایران ترغیب میشوند. پس باید گفت فرش دستباف هم صنعت است و هم هنر.
فارس: سهم دولت در حمایت از این هنر-صنعت چیست؟
ولتها در دورههای مختلف معمولاً سیاستهای غلطی در باب فرش دستباف اتّخاذ کردند و نتیجه آن شده که دیگر نسل جدید و دختران جوان، چندان راغب به انجام این کار نیستند. چون از چشم و دست خود مایه میگذارند، اما نه بیمه دارند، نه بازنشستگی و نه ...
ارتزاق 10 میلیون نفر از صنعت فرش!
اما همه بار بر دوش دولت نیست؛ مردم هم خیلی میتوانند کمک کنند. به این نکته دقت کنید که در حال حاضر حدود 2 میلیون نفر در صنعت فرش دستباف کشور مشغول به کار هستند. اگر هر خانوار را 4 یا 5 نفر محاسبه کنیم، حدود 8 تا 10 میلیون نفر در کشور از این صنعت ارتزاق میکنند که عدد قابل توجهی است. حالا اگر مردم کشور ما که حدود 20 میلیون خانوار میشوند، در هر خانواده تنها یک مترمربع فرش دستباف خریداری کنند، اشتغال تمام این 2 میلیون نفر تا یک سال تضمین است.
فارس: مشکل اینجاست که خیلی از مردم فرش دستباف را به چشم یک کالای لوکس دیده و پول خرید آن را ندارند.
به موضوع خوبی اشاره کردید. ببینید خرید فرش دستباف یک سرمایهگذاری است و اصلاً بحث پولدار و فقیر مطرح نیست. شما یک کالا را میخرید، چند سال هم از آن استفاده میکنید، اما در عین استفاده، حالت سرمایهگذاری برای شما دارد و حداقل هرسال 20 درصد به قیمت آن افزوده میشود.
اغلب کالاها بویژه کالاهای مصرفی در منزل بعد از دو سه سال ارزش خود را از دست میدهند و بهعنوان جنس دستهدوم قیمت آنها کم میشود؛ اما در فرش دستباف قضیه کاملاً برعکس است. فرشی که با الیاف گیاهی و طبیعی رنگ شده و بافته شده است، بعد از استفاده شدن زیاد و گذشت زمان، تازه به رنگورخ مطلوب خود میرسد و مورد پسند مصرفکننده خارجی قرار میگیرد.
شما هیچ کالایی را نمیتوانید خریداری کنید که بعد از 10 سال مصرف گرانتر شده باشد! اما فرش دستباف بعد از چندسال استفاده تازه به قول معروف تجاری میشود و قابلیت صادرات را پیدا میکند. مصرفکننده خارج از کشور بیشتر فرشهایی را میپسندد که از خانهها جمعآوری شده باشد، چون فرش دستباف بعد از استفاده تازه رنگورو میگیرد.
یک تضمین محکم!
من به کسانی که فرش دستباف میخرند، تضمین میدهم که هم میتوانند از آن استفاده کنند و هم با وجود چندسال استفاده، با سود خوب آن را بفروشند؛ اصلاً غیرممکن است فرشی را پیدا کنید که بعد از استفاده، قیمت آن کم شده باشد!
پس اول باید این نکته روشن شود که خرید فرش دستباف در کنار کالای مصرفی، یک نوع سرمایهگذاری است. حالا هرکس به تناسب پولی که در اختیار دارد بیشتر سرمایهگذاری میکند. اتفاقاً اقشار کمدرآمدتر جامعه بیشتر بدنبال حفظ ارزش پول خود هستند و برایشان مهم است که در جایی پول خود را هزینه کنند که هم بتوانند از آن استفاده کنند و هم سود ببرند و چه جایی بهتر از صنعت فرش دستباف!
آنها میتوانند فرشهای ارزانقیمتتر که از حدود 300 هزار تومان آغاز میشود را خریداری کنند و به این ترتیب سرمایهگذاری بلندمدت کردهاند.
فارس: برگردیم به سوال قبل؛ دولت چه حمایتی میتواند از این صنعت داشته باشد؟ و آیا میتوان بر روی فرش بهعنوان جایگزین نفت و یک گزینه مهم در صادرات غیرنفتی حساب باز کرد؟
بگذارید یک مقایسه انجام دهم. درحال حاضر حدود 500 هزار نفر در یکی از بِرَندهای معروف خودرو در کشور مشغول به کار هستند و دولتهای مختلف چندین هزار میلیارد تومان از صنعت خودروسازی حمایت کردهاند. این درحالی است که در صنعت فرش دستباف اکنون 2 میلیون نفر در کشور مشغول به کار هستند و قبلاً 10 میلیون نفر اشتغال داشتند. اگر همین حمایتی که از صنعت خودروسازی در طول سالهای متمادی شده، از صنعت فرش شده بود، شاید الان آن 10 میلیون نفر به 15 میلیون نفر رسیده بود.
مضاف بر آنکه ما در صنعت خودروسازی هیچ حرفی در جهان برای گفتن نداریم، اما در حوزه فرش دستباف بهواسطه سابقه چندین هزارساله، از اسمورسمی در سراسر دنیا برخوردار هستیم و این صنعت علاوه بر اشتغالزایی و افزایش صادرات غیرنفتی، در انتقال فرهنگ و تمدن ایرانزمین هم بسیار مفید است.
فارس: الان رقبای جهانی ما مثل چین و هند هم در این عرصه میتازند.
بله؛ صادرات فرش ایران در سال 96 اندکی بیش از 400 میلیون دلار بود، اما هند 1 میلیارد و 200 میلیون دلار صادرات داشت. این در حالی است که کشور هند هرچند هنر فرش دستباف را دارد، اما تا چندسال پیش در زمینه صادرات حرفی برای گفتن نداشت. باید نشست و در مورد سیاستها و قوانین اشتباه چارهاندیشی کرد. کشورهای چین، هند، پاکستان، تبّت، افغانستان و ... همه دارند با قوّت کار میکنند.
پشم کوههای زاگرس در هند!
جالب اینکه الان پشم ما که مزیّت انحصاری به شمار میرود، بهصورت خام به برخی کشورهای رقیب ما صادر میشود! پشم گوسفندان کوههای زاگرس مُختصّ این منطقه و ویژه فرشهای دستباف استان فارس است که این نوع مواد اولیه و الیاف باعث میشود فرش فارس از سایر فرشها در کل جهان متمایز شود.
اما اکنون در کمال تأسف شاهد هستیم این پشم بهصورت قانونی به سایر کشورهای رقیب بافندگی ما مثل هند و پاکستان صادر میشود و هیچ فکری هم به حال آن نمیشود. با این کار ما امتیاز انحصاری خود را از دست میدهیم و صادرات فرش خود را با مشکل مواجه میکنیم؛ باید اذعان کرد دولتها نسخههای غلطی برای فرش پیچیدهاند.
فارس: چه نسخههایی؟ بالاخره چه باید کرد؟
مصادیق حمایتهایی که دولت میتواند انجام دهد زیاد است؛ اما مهمترین آنها حذف ارزش افزوده برای فرش، افزایش مهلت برای بازگرداندن رقم حاصل از خروج فرش از کشور، حذف مالیات برای فرشی که از خارج از کشور مرجوع میشود و ... است.
فارس: بیشتر توضیح دهید.
موضوع حذف ارزش افزوده که روشن است. مجلس حمایتهایی دارد که این قانون از صنعت فرش حذف شود، اما دولت همچنان اصرار دارد که از فرش دستباف ارزش افزوده گرفته شود.
6 ماه کجا، 5 سال کجا؟!
در مورد برگرداندن ارز حاصل از صادرات فرش دستباف، دولت قوانین جدیدی وضع کرده و سقف 6 ماهه برای آن تعیین کرده است که نشان میدهد هیچ آشنایی با روند صادرات، بازاریابی، فروش و مارکِتینگ فرش ندارند. چون دوره فروش فرش بسیار بیشتر است و گاهی 4، 5 سال زمان میبرد.
فرشهای مرجوعی هم مشکلات خاص خود را دارد و قوانینی وضع شده که به صادرات فرش لطمه میزند. تاجری که فرش خود را به خارج از کشور صادرات کرده، به هر علتی ممکن است نتواند این فرش را بفروشد و لازم باشد این فرش به کشور برگردانده شده و بعد از سرویس، دوباره صادرات شود. اما دولت برای فرشهای مرجوعی هم مالیات وضع کرده است و مشابه کالایی با آن برخورد میکند که وارداتی است.
این درحالی است که در کشورهایی نظیر ترکیه و پاکستان معافیت مالیاتی برای فرشهای مرجوعی قائل شدهاند و با این کار چندین هزار فرصت شغلی در حوزه سرویس فرش هم ایجاد شده است.
فارس: با وجود مشکلاتی که در این صنعت وجود دارد، شما چرا به این عرصه ورود کردید؟ میتوانستید مثل خیلیهای دیگر سرمایه خود را در بانک بگذارید و بدون هیچ دغدغهای سود آن را برداشت کنید.
درست است؛ مشاغل دیگری وجود دارد که با همین میزان سرمایه سودهای خیلی بیشتری دارد، اما من در ابتدای صحبتهایم گفتم که این هنر نسلدرنسل در خاندان ما منتقل شده و حفظ اصالت و این تجارب گرانسنگ خیلی مهم است.
امروز اغلب فارغالتحصیلان دانشگاهی دنبال کار اداری و پشت میز نشستن هستند؛ اما فرش جذابیت خاصی دارد و چون با طبیعت و رنگ ارتباط دارد، بسیار مطلوب و دلنشین بوده و روحیه انسان را عوض میکند.
یک تخته فرش حداقل 80 الی 100 سال عمر میکند و در یک خاندان برای نسلهای بعد به یادگار میماند.
هیچ 2 فرش دستبافی شبیه هم نیست
ایران خاستگاه فرش است و به دلیل استفاده از نقوش ذهنی و الهام از طبیعت هیچ 2 فرش دستبافتی نیست که یک شکل و شبیه به هم باشند. به این ترتیب هر تخته فرش یک اثر هنری منحصربهفرد به شمار میرود که در بازارهای اروپایی بسیار مورد پسند است و 90 درصد صادرات شرکت تعاونی ما نیز راهی همین بازارها میشود.
فارس: نوسانات ارزی و قیمت دلار هم بر فعالیت شما تاثیری داشت؟
ما همه چیزمان را در ایران و در فارس تولید میکنیم؛ از نخ گرفته تا مواد اولیه و رنگ طبیعی و ...؛ در نتیجه از تمام نوسانات ارزی خود را مستقل کردهایم. اتفاقاً افزایش قیمت دلار و رسیدن ارز به قیمت واقعی خود، برای تولیدکنندگان ملی که در حوزه صادرات فعالیت دارند، بسیار هم خوب است.
فارس: حرف آخر؟
نباید به صادرات نفتی متّکی باشیم؛ ما هنری اصیل داریم که بهراحتی قابلیت ارزآوری برای کشور دارد. در مملکت ما هر استان جاذبههای گردشگری و دستبافتههای مخصوص خود را دارد و فارس نیز در این زمینه غنی است.
ما هیچ سالی به اندازه امسال به حمایت از کالای ایرانی نیاز نداشتهایم. مقام معظم رهبری این همه بر تولید ملی تأکید دارند، چون خرید هر کالای ایرانی مساوی با حمایت از یک فرصت شغلی و نجات یک خانواده است.
همه باید بدانند که واردات جنس نامرغوب هر کالایی از خارج از کشور به معنای نابود کردن همان کالا در داخل کشور است. اگر میخواهیم اقتصادمان شکوفا شود و از بیکاری جوانانمان رنج نبریم، هر ایرانی باید خرید کالای خوب و بامزیّت داخلی را سرلوحه زندگی خود قرار دهد.
انتهای پیام/ح