به گزارش خبرنگار حج و زیارت خبرگزاری فارس، یکی از موضوعاتی که در سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته است، نحوه انتخاب روحانیون کاروان‌های زیارتی در بعثه مقام معظم رهبری است.
روحانیون در کاروان‌های مختلف زیارتی همچون عتبات، عمره مفرده و حج تمتع علاوه بر تشریح اعمال و مناسک و حتی اماکن تاریخی برای روشنگری زائران نقش مهمی دارند و با توجه به زمان جذب، هر چند سال یک بار بر اساس فراخوانی که از سوی بعثه مقام معظم رهبری اعلام می‌شود و همچنین نیاز کاروان‌های زیارتی سازمان حج و زیارت انتخاب میشوند که البته نحوه گزینش این روحانیون و انتخاب آن‌ها به عنوان معین، معینه یا روحانی کاروان سیستم خاصی دارد.
در ادامه گفت‌وگویی داشتیم با حجت‌الاسلام «علی پروانه» مدیر جذب و سازماندهی معاونت فرهنگی بعثه مقام معظم رهبری تا درباره نحوه انتخاب روحانیون کاروان‌های زیارتی مطلع شویم که متن به آن به شرح ذیل است؛
مراحل جذب و انتخاب روحانیون کاروان‌های عتبات
آقای پروانه، مخاطبان خبرگزاری فارس با تشکیل کمپینی به نحوه انتخاب روحانیون کاروان‌های عتبات ایراد گرفته‌اند. این انتخاب‌ها به چه شکل است؟
در بخش عتبات عالیات کاروان‌هایی که از سوی سازمان حج و زیارت به عتبات اعزام میشوند، موظف هستند یک روحانی یا مداح با خود همراه داشته باشند. چون اعتاب مقدسه اقتضای مداحی هم دارد، علاوه بر جذب و گزینش روحانی، جذب و گزینش مداح هم در این زمینه داریم؛ بنابراین همراه با کاروان‌های عتبات باید یک روحانی یا مداح نیز حضور داشته باشد.
این روحانیون از طریق بعثه مقام معظم رهبری مناطق انتخاب میشوند. در مجموع در ۱۹ منطقه یا استان دفتر نمایندگی بعثه رهبری داریم که برخی استان‌ها مستقل و برخی دیگر منطقه‌ای هستند. به طور مثال، منطقه قم شامل استان‌های قم، اراک، همدان، کرمانشاه، ایلام و کردستان و منطقه تهران شامل استان‌های سمنان، زنجان، تهران، قزوین است. همچنین برخی دیگر از استان‌ها مستقل هستند، مثل استان‌های گلستان و مازندران.
ما از طریق استان‌ها یا مناطق دفاتر نمایندگی بعثه مقام معظم رهبری، اطلاع‌رسانی می‌کنیم و برای ورودی روحانیون و مداحان امتحان کتبی اخذ می‌شود و پس افراد پذیرفته شده به مصاحبه دعوت میشوند که پس از موفقیت در این مرحله، نوار مداحی یا سخنرانی از آن‌ها گرفته و ارزیابی خواهد شد و پس از گذراندن این سه مرحله، به آموزش معرفی میشوند.
در این دوره هم آموزش‌های لازم در حوزه‌های مقتل‌شناسی، اماکن و تاریخ، پاسخ به شبهات، انتقال تجارب، همراهی با زائران و اقتضائات سفر را طی می‌کنند و پس از قبولی برای آن‌ها کد اعزام تعریف می‌شود و هر کاروانی که بخواهد به عتبات مشرف شود، به دفتر بعثه آن منطقه مراجعه می‌کند و با ارائه کد این روحانی یا مداح به عنوان کارگزار فرهنگی، این افراد به عتبات اعزام میشوند.
چگونگی ارتقای روحانی عمره به روحانی حج تمتع
مصوبه‌ای برای شرایط یا تحصیلات روحانیون عتبات وجود دارد؟
در عتبات عالیات، روحانیون باید اتمام پایه هفت کتبی و شفاهی، تأهل، حداقل ۳۰ سال داشته باشند. مداحان نیز علاوه بر داشتن حداقل مدرک تحصیلی دیپلم، تأهل و حداقل ۳۰ سال، از خانه مداحان، کانون مداحان یا سازمان تبلیغات مدارک ارائه دهند تا بتوانند در آزمون‌های گزینش و پذیرش مداحان شرکت کنند.
انتخاب روحانیون عمره مفرده و حج تمتع چگونه است؟
برای انتخاب روحانیون عمره مفرده فراخوان عمومی می‌دهیم که یکی از شرایط آن پایان تحصیلات پایه ۱۰ حوزه علمیه، شرط سنی و تأهل است. وقتی از متقاضیان ثبت‌نام انجام شد، توسط کارشناسان منطقه شرایط عمومی و اختصاص آن‌ها صحت‌سنجی میشوند و این افراد باید در آزمون کتبی شرکت کنند و پس از موفقیت در این مرحله، مصاحبه داده و پس از ارزیابی نوار سخنرانی به آموزش معرفی میشوند.
البته آزمون کتبی و منابع آزمون آن‌ها متفاوت از عتبات و حج تمتع است. در عتبات احکام مبتلابه سفر داریم، اما در عمره مفرده منابعی همچون احکام حج، تاریخ اماکن مکه و مدینه و اسرار حج مهم است.
پس از طی کردن این مراحل برای یادگیری امور مختلف و مورد نیاز در عمره مفرده به مدیریت آموزش معرفی میشوند که یکی از موارد آموزشی نیز آشنایی با کامپیوتر و برنامه‌های آن است، تا بتوانند از نرم‌افزارهای موجود برای زائران استفاده کنند.
اگر این افراد سابقه تشرف به عمره و حج به طور شخصی داشته باشند، همراه با کاروان‌های عمره مفرده، به عنوان روحانی کاروان به عمره مفرده مشرف میشوند. اگر هم چنین سابقه‌ای نداشته باشند، آن‌ها را یک دوره به عنوان کارآموز به این سفر اعزام می‌کنیم تا وظایف روحانی کاروان را بیاموزند.
وقتی وارد گردونه روحانی عمره شده و هفت سفر به عنوان روحانی عمره اعزام شدند، پرونده آن‌ها ارزیابی می‌شود و در صورت احراز شرایط لازم، به عنوان روحانی حج ارتقا می‌یابند. البته در اولین سفر حج به عنوان معاون روحانی کاروان اعزام میشوند.
نحوه انتخاب معین و معینه‌ها برای کاروان‌های حج تمتع
برای هر کاروان چه تعداد روحانی هر سال به حج تمتع مشرف میشوند؟
کاروان‌ها در چهار گروه از سال‌های گذشته به حج اعزام میشوند. به طوری که کاروان‌های ۸۵ و ۱۱۵ نفره یک روحانی کاروان دارند و کاروان‌های ۱۳۵ و ۱۶۰ نفره به بالا علاوه بر اختصاص یک روحانی کاروان، یک معین یا معینه نیز با آن‌ها همراه خواهد شد.
معین یا معینه‌ها بر چه اساس انتخاب میشوند تا همراه با روحانی کاروان به حج تمتع اعزام شوند؟
معین همان معاون روحانی و معینه همان مبلغ خانم تحصیل‌کرده حوزه علمیه است. اگر تعداد بانوان کاروان بیشتر باشد، به آن‌ها یک معینه و اگر تعداد آقایان کاروان بیشتر باشد، برای کمک به روحانی کاروان در توضیح مناسک حج، یک معین کاروان که از عمره ارتقا یافته، اختصاص می‌یابد تا همراه با کاروان به حج تمتع اعزام شود.
معین‌های کاروان چه موقع می‌توانند به عنوان روحانی کاروان اعزام شوند؟
وقتی معین کاروان، سه سفر همراه با روحانی کاروان به حج تمتع اعزام شد، که فاصله هر سفر هم سه تا چهار سال یک بار است، در صورت داشتن شرایط لازم به عنوان روحانی حج تمتع ارتقا یافته و اعزام می‌شود.
یعنی کسی که روحانی کاروان حج تمتع است، ابتدا روحانی عمره بوده و بعد به عنوان معین یا معاون روحانی کاروان ارتقا یافته و پس از سه سفر به عنوان روحانی کاروان حج تمتع اعزام شده است.
درباره نحوه انتخاب معینه‌های حج تمتع هم توضیح دهید.
خواهرانی که تحصیلات حوزوی پایه ۳ دارند، پس از فراخوان و موفقیت در امتحان کتبی، مصاحبه، ارزیابی و سنجش نوار سخنرانی، آموزش‌های لازم را می‌بینند و به عنوان معینه و مبلغه در گردونه حج قرار می‌گیرند که به تناسب تعداد بانوان کاروان‌ها همراه با کاروان به عمره و حج همراه میشوند.
روحانیون کاروان‌های زیارتی هر چند سال یک‌بار اعزام میشوند و این روند چه شرایطی دارد؟
در اعزام به عتبات تعداد روحانی و مداحان بر اساس نیاز مناطق و تعداد کاروان‌ها است، به طوری که ممکن است کسی در طول سال ۵ بار به عتبات برود و کسی یک بار. اما در اعزام عمره و حج تمتع سامانه تعریف شده که این امر بر اساس تعداد مناطق و کاروان‌ها و همچنین سال اعزام افراد است. یعنی احتمال دارد روحانیون هر سه سال یک بار یا هر چهار سال یک بار در نوبت تشرف به حج یا عمره قرار گیرند.
فعلا جذب روحانی عمره نداریم
اکنون که عمره مفرده برگزار نمی‌شود، تکلیف روحانیون عمره مفرده چیست؟
با توجه به عدم برگزاری عمره مفرده، جذب روحانی عمره هم در این سال‌ها نداشتیم، بلکه همین روحانیونی که سابقه تشرف داشتند، ارتقا می‌دهیم تا وارد گردونه حج تمتع شوند و بتوانیم کادر حج را تأمین کنیم.
البته هر سال افراد جدیدی که در گردونه هستند، به کادر اضافه می‌کنیم. به طور مثال، امسال ۲۵۰ نفر روحانی معین به حج اعزام می‌کنیم که از این تعداد یک درصد از بین معین‌های جدید هستند تا ارتقا پیدا کنند.
ما تعداد قابل توجهی روحانی کاروان حج و عمره داریم که در صورت راه اندازی مجدد عمره با توجه به نیاز، به طور حتم جذب خواهیم داشت. البته تعدادی را هم جذب کردیم که به دلیل تعطیلی عمره مفرده در انتظار حج هستند و نتوانستند در گردونه حج تمتع اعزام شوند.
طرح ارتقای روحانی عتبات به روحانی عمره مفرده
آیا امکان ندارد روحانی عتبات به عنوان معین یا روحانی حج اعزام شود؟
ما مصوبه ای داشتیم که افرادی ۱۰ سفر به بالا به عتبات اعزام شدند، در جذب روحانی عمره مفرده از آن‌ها استفاده کنیم. اما چون عمره تعطیل است، این ارتقا هم انجام ندادیم چرا که عملا هم انجام می‌شد، به دلیل تعطیلی عمره مفرده حاصلی نداشت؛ در نتیجه این طرح نیز اجرایی نشد.
۴ هزار روحانی حج تمتع داریم
برای عتبات یا حج تمتع سالانه چند نفر روحانی کاروان ثبت نام و گزینش و انتخاب میشوند؟
ما ۴ هزار روحانی حج تمتع داریم که بر اساس نوبت اعلام شده به حج تمتع اعزام میشوند. به طوری که ابتدا سازمان حج و زیارت تعداد کاروان‌ها را اعلام می‌کند. به طور مثال ،عنوان می‌کند که ۵۰۰ کاروان شیعه داریم که ما هم ۵۰۰ روحانی نیاز داریم. بنابراین فراخوان می‌دهیم تا از بین افرادی که در لیست نوبت هستند، ثبت‌نام صورت گیرد و از بین آن‌ها بر اساس تعداد کاروان‌های هر استان، مدیران کاروان‌ها به بعثه مراجعه کرده و روحانی کاروان را انتخاب کرده و در سامانه ثبت می‌کنند.
در این بین کاروان‌های اهل تسنن هم هستند که روند آن متفاوت است. مدیریت اهل تسنن در بعثه جداگانه است که روحانی و معین و معینه‌های کاروان‌های اهل تسنن را انتخاب می‌کنند.
برای جذب روحانی کاروان‌های عتبات هیچ مشکلی نداریم/ روحانی عمره می‌تواند روحانی عتبات هم باشد
یکی از گلایه‌های مخاطبان سامانه «فارس من» عدم به کارگیری روحانیون و طلاب تازه‌نفس در کاروان‌ها است. چرا بسیاری از طلاب و روحانیون همچنان در انتظار تشرف و حضور در کاروان‌های زیارتی به عنوان روحانی کاروان هستند؟
ما در عتبات هیچ مشکلی نداریم و حتی پیام هم می‌دهیم تا افراد حضور یابند. تنها مشکل اعزام عمره مفرده است، چرا که فرد مصاحبه و امتحان داده و آماده اعزام است، اما عمره تعطیل است و نمی‌توانیم آن‌هایی که سابقه تشرف ندارند به عنوان روحانی حج تمتع اعزام کنیم.
البته هر کسی که روحانی عمره می‌شود، امکان اعزام به عتبات را هم دارد. بنابراین بسیاری به عتبات مشرف میشوند تا راه عمره باز شود و بتوانیم از آن‌ها در عمره هم مشرف شوند.
انتخاب روحانیون کاروان‌ها قانونمند است، نه سفارشی
بسیاری از روحانیون چندین بار به حج مشرف شدند، اما در مواقعی هم بسیاری از روحانیون مستعد و توانمند در صف انتظار برای تشرف هستند یا حتی برخی کمتر از انگشتان یک دست به سفرهای زیارتی همراه به بعثه مشرف شدند. دلیل این نوع انتخاب برای اعزام‌ها چیست؟
همه چیز قانونمند است و هیچ روند نامتوازنی برای انتخاب و گزینش وجود ندارد. تعداد تشرف روحانیون کاروان هم طبیعی است که متفاوت باشد چرا که ممکن است یکی سال ۸۰ جذب شده و دیگری سال ۹۲ که با توجه به اینکه اعزام‌های حج و عمره سه یا چهار سال یک بار است تعداد اعزام‌های متفاوتی هم دارند. بنابراین، هر کسی بر اساس سابقه اعزام شده است.
در بحث اعزام روحانیون حج و عمره همه چیز سامانه و قانونمند است و بر اساس سابقه اعزام آن‌ها است، یعنی انتخاب افراد سفارشی و دستی صورت نمی‌گیرد. مثلا می‌گوییم آن‌هایی سال ۹۲ مشرف شدند، امسال می توانند اعزام شوند. البته در برخی مناطق با توجه به نیاز نحوه اعزام ممکن است تغییراتی کند، مثل آذری و عرب زبانان که باید روحانیون هم زبان خودشان اعزام شوند، بنابراین احتمال دارد اعزام روحانی این کاروان‌ها سریع‌تر از سایر روحانیون صورت گیرد.
البته ناگفته نماند در حج و مناسک آن که پیچیده است، روحانی نقش خیلی مهمی دارد و هرچه تجربه بیشتری داشته باشد، در بحثراضی کردن زائر و آگاهی بخشی به آن‌ها موفق‌تر خواهد بود. بنابراین افرادی که به عنوان روحانی کاروان اعزام میشوند، باید نیاز زائران را پاسخ دهند.
شرایط و قوانینی برای به کارگیری روحانیون و نیروهای جوان در کاروان‌های زیارتی وجود دارد و آیا روحانیون کاروان‌ها بازنشسته هم میشوند؟
بله. همانطور که اشاره شد همه چیز در اعزام‌ها قانونمند است و روحانیون کاروان‌ها هم بعد از یک سنی بالاتر بازنشسته میشوند. مثلا روحانیون کاروان‌های عتبات حداکثر ۷۰ سال، کاروان‌های حج ۶۵ سال و معینه‌ها ۵۵ سال دارند و پس از این سن بازنشسته شده و دیگر به عنوان روحانی کاروان اعزام نمی‌شوند.
حجت‌الاسلام علی پروانه، مدیر جذب معاونت فرهنگی بعثه مقام معظم رهبری
به منطقه‌ای و استانی بودن دفاتر بعثه مقام معظم رهبری اشاره کردید. وقتی فراخوان جذب روحانی کاروان می‌دهید، ممکن است یک استان شرایطی برای جذب روحانی نداشته باشد، در این صورت روحانی کاروان چگونه انتخاب می‌شود؟
ما به حوزه‌های علمیه فراخوان می‌دهیم و برای مراکز آزمون حداقل و حداکثری در نظر می‌گیریم. به طور مثال، اگر تعداد متقاضیان کمتر از ۵۰ نفر باشند، باید به استان مجاور یا منطقه مجاور بروند و آزمون دهند. به طور کلی، بر اساس تعداد افرادی که برای هر آزمون ثبت‌نام می‌کنند، حوزه آزمون را مشخص می‌کنیم و در صورت به حد نصاب نرسیدن باید این افراد به استان مجاور برای امتحان بروند.
یک روحانی جوان چگونه می تواند برای روحانی کاروان‌های حج و عتبات اقدام کند؟
علاقه‌مندان دارای شرایط می‌توانند به بعثه منطقه و استان مراجعه یا از طریق سامانه اقدام کند. ما بیشترین جذب را در استان‌های مشهد، قم و اصفهان داریم. در سایت بعثه استان‌ها هم تاریخ آزمون‌ها وجود دارد که تمامی مراحل به صورت الکترونیکی است و نیازی به حضور فیزیکی افراد نیست.
بنابراین متقاضیان می‌توانند پس از مراجعه به سایت بعثه استان‌ها، مدارک خود را اسکن و بارگذاری کرده و مبلغ حداقلی برای شرکت در آزمون بپردازند و پس از ثبت‌نام پیام برای آن‌ها می‌آید تا در تاریخ مقرر در آزمون شرکت کنند.
علاوه بر این، ما امسال آزمون معینه‌ها را برگزار می‌کنیم که در مرحله نخست به حوزه‌های علمیه اطلاع رسانی می‌کنیم و متقاضیان وارد سامانه میشوند و ثبت‌نام می‌کنند و تمامی مراحل هم در فضای مجازی و سامانه اطلاع‌رسانی می‌شود. البته ما بر اساس نیاز اقدام به جذب روحانی یا معین و معینه می‌کنیم، چرا که ممکن است تمامی مناطق و استان‌ها نیازی به جذب روحانی نداشته باشند.
نکته مهم این است که ما یک مورد هم سفارشی انجام نمی‌دهیم و همه چارچوب‌ها مشخص است. ممکن است کسی از نظر تحصیلی در سطح بالایی باشد، اما توان اداره چندین نفر یا فن بیان لازم را نداشته باشد که این امور در ارزیابی‌ها مشخص می‌شود. شاید هم تجربه کافی نداشته باشد که در کلاس‌های باید شرکت کند تا این تجارب را کسب کند.
البته به نظر می‌رسد همیشه بحث تجربه مهم نباشد. آیا قانونی وجود دارد که به جای اینکه یک روحانی چندین بار سه سال یک بار به حج اعزام شود، روحانی جوان‌تر با توانمندی بالا هر سال یا یک سال در میان به این سفر مشرف شود تا تجارب بیشتری کسب کند؟
بله ما برای این موارد هم مصوباتی داریم. برخی از نیروهایی که موفق بودند، سال بعد هم اعزام می‌کنیم که تشویق شوند. اما اینکه چون جوان است و تحصیل کرده است، یک سال در میان برود تشخیص و نوع انتخاب آن سخت است. ما در آیین نامه داریم و می‌توانیم درصدی از افراد موفق را به صورت تشویقی یک سال در میان یا حتی هر سال اعزام کنیم که شاخص‌های آن هم در آیین نامه وجود دارد.
تشخیص این موارد به چه شکل است؟
ما هم در عتبات و هم در عمره مفرده و حج تمتع، روحانیون کاروان‌ها را ارزیابی می‌کنیم. به تناسب تعداد اعزام افراد، روحانی ارزیاب می‌فرستیم که با زائر، مدیر یا روحانی صحبت و در جلسه سخنرانی روحانی شرکت می‌کنند. آیتم‌هایی همچون نوع ارتباط گیری با زائر، نحوه تشریح مناسک و اعمال، رعایت سیاست‌های بعثه و ... وجود دارد که رابط ما نمره عالی، خیلی خوب، خوب و متوسط به عملکرد روحانی کاروان می‌دهد و نواقص و حتی نقاط قوت آن را گزارش می‌دهد، حتی در صورت بروز مشکل یک رابط دیگر اعزام می‌کنیم تا ارزیابی مجدد صورت دهد.
در عتبات یک رابط در نجف، کربلا و کوفه داریم. در عمره و حج هم رابط های بعثه مقام معظم رهبری برای ارزیابی عملکرد روحانی کاروان در هتل و سایر اماکن حضور می‌یابد.
پس از ارزیابی‌ها و نتایج عملکرد آن‌ها، شوراهای مختلفی مثل داوری داریم که پرونده آن‌ها را بررسی می‌کنیم. در بحث ارتقای جایگاه هم نمرات را لحاظ می‌کنیم، مثلا معین کاروان اگر بخواهد روحانی کاروان شود، نظارت و ارزیابی ما برای ارتقای او دقیق است. روحانی، معین و معینه‌ها را کارگزاران فرهنگی هستند که در نظارت و ارزیابی عملکرد آن‌ها روند مناسبی را داریم تا هر چه بهتر بتوانند به زائران خدمت کنند.
انتهای پیام/
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
