حجتالاسلام والمسلمین علی ذوعلم عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در گفتوگو با خبرنگار آموزش و پرورش خبرگزاری فارس در خصوص نقدهای مطرح شده به سند اهداف دورههای تحصیلی و پاسخی که شورای عالی آموزش و پرورش مطرح کرده است، اظهار کرد: اولا تشکر میکنیم از دبیرخانه شورای عالی آموزش و پرورش که به آن نقدی که مطرح شد، توجه کردند ولی نکته دوم این است پاسخی که دادند به هیچ وجه قانع کننده نیست و در حقیقت یک نقد پژوهشی و مبتنی بر استدلال را با یک توضیح حقوقی سعی کردند، جواب دهند.
وی ادامه داد: عرص بنده این نبود که اهداف دورههای تحصیلی در شورای عالی آموزش و پرورش تصویب نشده است بلکه متنی که آنجا به عنوان پیشنهاد اولیه ارائه شده است، دارای اشکالات اساسی بوده است؛ اینکه مطرح میکنند ۵۰ جلسه کارشناسی برگزار کردند، ممکن است ۱۰۰ جلسه برگزار شود اما چارچوب و روند قابل دفاعی نباشد.
* مطلب پاورقی را اصل قرار دادند
حجتالاسلام والمسلمین ذوعلم افزود: شورای عالی آموزش و پرورش توضیحی ارائه کرده است مبنی بر اینکه در برنامه درسی ملی تصویب شده که اهداف باید در قالب ساحتهای ششگانه، تنظیم شود؛ این نکته را عرض میکنم که در متن برنامه درسی ملی، الگوی تعیین اهداف آمده است و در آن الگو، جدولی وجود دارد که یک بُعد آن، ساحتهای ششگانه و یک بعد آن ۵ عنصر اساسی در اهداف شامل عقل، ایمان، علم، عمل و اخلاق است.
وی اضافه کرد: در حقیقت مطلبی که در متن برنامه درسی ملی تصویب شده است را نادیده گرفتند و مطلبی که در پاورقی آن آمده است، را اصل قرار دادند؛ در حقیقت حاشیه بر متن یعنی پاورقی بر اصل ترجیح پیدا کرده است؛ حالا اینکه در اسناد حقوقی چقدر میتوان به پاورقی استناد کرد یک بحث است ولی آن پنج عنصر اساسی در اینجا مورد غفلت قرار گرفته است پس اگر قرار است در چارچوب ساحتهای ششگانه هدفگذاری کنیم، این اهداف باید بر اساس ۵ کلید واژه اساسی اهداف مصوب متن برنامه درسی ملی باشد.
*در هدفگذاری دورههای تحصیلی نباید از واژههای مبهم و دوپهلو استفاده کنیم
عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه در هدفگذاری دورههای تحصیلی نباید حداقلی فکر کنیم و نباید از واژههای مبهم و دوپهلو استفاده کنیم. تصریح کرد: آیا نمیخواهیم دانشآموزان در ۱۲ سال دوره تربیتی به یک تربیت اسلامی عمیق و در بُعد فکر و اندیشه، ایمان و باورهایشان دست پیدا کنند؟ آیا ما نباید به هویت ملی دانشآموزان توجه جدی کرده باشیم و هر سه ضلع هویت ایرانی، اسلامی و انقلابی را مورد توجه قرار دهیم؟
وی ادامه داد: در آن متن منتشر شده به عنوان اهداف دورههای تحصیلی، در تعریف هویت ملی، این ضلع سوم اساساً غفلت شده است یعنی دو بعد ایرانی و اسلامی مطرح شده است اما هویت انقلابی مورد غفلت قرار گرفته است آیا نمیخواهیم نگاه دانشآموزان نسبت به کشور و جامعه یک نگاه پیشرفتگرا و تمدنساز باشد؟ بنابراین چرا از تمدن نوین ایرانی و اسلامی و الگوی پیشرفت اسلامی ـ ایرانی در این اهداف هیچ حرفی به میان نیاوردیم.
* اهداف واقعاً از کفایت و دلالت کافی برخوردار نیست
حجتالاسلام والمسلمین ذوعلم افزود: بنده هم معتقدم که نباید اهداف ما شعارگونه باشد ولی یک اشکال اساسی که همچنان باقیست، این است که ادبیات حاکم بر این اهداف مصوب و کلیدواژههای محوری که در این اهداف به کار رفته است با کلید واژههایی که در اسناد بالادستی و در سیاستهای ابلاغی رهبر معظم انقلاب وجود دارد، دیده نمیشود یعنی اهداف مصوب واقعاً از کفایت و دلالت کافی برای جهتدهی به برنامههای درسی و تربیتی در مدارس برخوردار نیست.
وی تصریح کرد: بنده انکار نمیکنم که برای تدوین اهداف دورههای تحصیلی زحمت زیادی کشیده شده است و تعابیر خیلی خوبی در اهداف مصوبه فعلی وجود دارد و این را نفی نمیکنم و نمیخواهم بگویم که یک انحراف آشکاری در این مجموعه است اما از کفایت و دلالت صریح و لازم برخوردار نیست.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ادامه داد: امیدواریم بازنگری در اهداف دورههای تحصیلی انجام شود و هر مقداری که در این مصوبات غنا بیشتر و استدلال و استناد عمیقتری وجود داشته باشد، برای نظام آموزشی ثمربخشتر خواهد بود.
وی با بیان اینکه در تدوین سند اهداف دورههای تحصیلی از نظر تمام صاحبنظران باید استفاده شود، گفت: البته بعضی از صاحبنظران که در این سند حضور داشتند، همین نقدها را داشتند و مطرح کردند اما نقدها مورد تأیید واقع نشده است.
*زاویه آشکار بین اهداف دورههای تحصیلی با مبانی نظری تحول بنیادین
حجتالاسلام والمسلمین ذوعلم در واکنش به این جمله که «در بررسی اهداف باید به این نکته توجه کرد که این اهداف برای دورههای تحصیلی و تمام حوزههای آموزش و پرورش نوشته شده است، نه فقط اهداف برنامه درسی به همین دلیل موضوعات کلان و سیاستهای اصلی مورد توجه بوده است»، اظهار کرد: اهداف دورههای تحصیلی باید کاملا برگرفته از برنامه درسی ملی باشد که البته دوستان انکار نکردهاند چون استناد به تدوین اهداف دورههای تحصیلی ، تکلیفی است که در حاشیه یکی از مواد برنامه درسی ملی برای سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی تعیین شده است.
وی ادامه داد: بنابراین اینکه خروج از مصوبه برنامه درسی ملی به استناد اینکه برای همه آموزش و پرورش است، توجیه خوبی نبوده و منطقی، علمی و حقوقی نیست زیرا اهداف دورههای تحصیلی در ذیل و ظل اهداف کلانی که در برنامه درسی ملی آمده است باید تدوین شود که این اهداف در ذیل و ظل مبانی نظری تحول تدوین شده است؛ چون قرار بر این است که مبانی نظری تحول بنیادین هدایتگر همه بخشهای آموزش و پرورش باشد و در این مورد، زاویه آشکار بین اهداف دورههای تحصیلی با مبانی نظری تحول بنیادین وجود دارد.
* نباید اهمیت اهداف مورد غفلت قرار گیرد
عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اضافه کرد: پیشنهاد بنده این بوده است که وقتی در برنامه درسی ملی، حوزههای یادگیری مشخص شده است به این معناست که ما یکقدم جلوتر رفتیم و باید اهداف را در این ۱۱ حوزه یادگیری تعریف کنیم ولی خب در هنگامی که متن برنامه درسی ملی تصویب میشد، در پاورقی تصویب کردند که بر اساس ساحتهای ششگانه باشد و در نتیجه به پاورقی توجه شده است اما به متن توجه نشده است.
وی در واکنش به این موضوع که شورای عالی آموزش و پرورش گفته است «میزان تأثیر اهداف بر رفتار دانشآموزان به تنهایی قابل ارزیابی نیست و باید مجموعه برنامهها و فعالیتها و عوامل موثر در تربیت در این ارزیابی دخالت داده شوند؛ ارزشیابی میزان تحقق اهداف در گروی آن است که اهداف دورههای تحصیلی سنجش پذیر باشند و بتواند نظام را نسبت به میزان تحقق آن پاسخگو نگه دارد؛ بدیهی است که یکی از منابع اطلاعاتی در ارزشیابی نسبت به تحقق اهداف اطلاعاتی است که انعکاس دهنده تأثیرگذاری اهداف بر عملکرد یادگیرنده است»، گفت: حرفهای قشنگی زده شده است و درست است ولی این اهمیت اهداف را به هیچوجه تحتالشعاع قرار نمیدهد.
حجتالاسلام والمسلمین ذوعلم ادامه داد: ما در مرحله بررسی و تصویب اهداف دورهها تحصیلی هستیم؛ قطعاً سنجشها، ارزشیابیها و طراحیهای ما برای عناوین درسی، تربیت معلم، مدیریت مدرسه و محیط یادگیری همین اهداف خواهد بود؛ قطعاً محصول نهایی آموزش و پرورش تنها تابع این اهداف در آموزش و پرورش لحاظ شده نیست و تابع عملکرد هم هست اما آیا این چیزی از اهمیت اهداف کم میکند و باید با چشمپوشی از اهمیت اهداف بگذریم.
وی تصریح کرد: بنابراین نباید اهمیت اهداف مورد غفلت قرار گیرد چون در آینده برای آموزگاران، دبیران، مؤلفان و پژوهشگران، این اهداف منبع خواهد بود اما نکته دیگر این است که آیا لزوماً اهداف باید بهگونهای سنجشپذیر باشند که سنجش کمی انجام دهیم؛ اگر ما درباره ارزشیابی راستگویی یا خودباوری هنوز ابزار ارزیابی کمی نداریم، باید از آن صرفنظر کنیم؟ یا یاید اهداف را جدی بگیریم و با کارهای علمی و پژوهشی سعی کنیم بتوانیم شاخصهای سنجشپذیر هم آماده کنیم و به نظر ما بحث دوم درست است و نمیتوانیم از اهداف به این دلیل که برای آنها شاخصهای سنجشپذیر تولید نکردیم؛ ضمن اینکه اهداف به ما جهت میدهد و بر اساس آن، معلم را تربیت کرده و محتوا را تولید کرده و برنامهها را ترسیم میکنیم.
انتهای پیام/