به گزارش خبرگزاری فارس از اراک، صابون در اصطلاح مُعَرَّب سابون است، سابون از ریشه ساییدن (سابیدن) و یک واژه دارای ریشه فارسی است که به بسیاری از زبان‌های جهان رفته است، درست مانند الکحول یا الکل که کاشف آن زکریای رازی بود و به جای نامی فارسی نامی عربی برایش برگزید.
سابون یعنی سابیدنی، در همه فرهنگ‌های لغت عربی آن را فارسی دانسته‌اند و عربی‌اش غاسولة است که کاربرد رایج ندارد و تنها واژه فصیح و عربی آن در برابر سابون (صابون) است، در انگلیسی و بسیاری از زبان‌های دیگر سابون وارد شده که ریشه فارسی دارد و در انگلیسی soap است.
دانشجوی دکتری باستان شناسی در رابطه با صابون به خبرنگار فارس در اراک می‌گوید: صابون معرب سابون است، گرم و خشک، مفرح جسد، منضج، ملین ، مدرّ و جالی است، از مخترعات هرمس است و طریق ساختن او آن است که از قلی یک جزو و از آهک نصف او، نرم سائیده در ظرفی یا حوضی کرده با پنج مثل آن آب و تا دو ساعت برهم زنند و باید سوراخی در بن ظرف باشد و مسدود کرده که بعد از ته‌نشین شدن، سوراخ را باز کرده آب صافی به ظرف دیگر رود و باز آب تازه ریخته برهم زده و تکرار عمل کنند تا تندی در جرم او نماند و آبها را جداگانه ضبط کرده و بقدر ده مثل آب اول روغن زیتون را بر روی آتش گذاشته بتدریج اول از آب آخر به خورد او دهند تا مجموع آبها تسقیه شود و مثل خمیر گردد، پس خشک کرده ریزه کنند و بعضی بجای روغن زیتون روغن دنبه و روغن کنجد و روغن قرطم و بیدانجیر و امثال آن می‌کنند و بهترین همه اقسام قسم اول است(منتهی الارب).
محسن کریمی می‌افزاید: صابون آشتیان نوعی شوینده است که ماده اصلی آن را پیه گاو و گوسفند تشکیل شده است، این نوع صابون از طریق پختن پیه و دنبه و اضافه کردن سود قلیا و آب آهک و یا سوزآور و آب تهیه می‌شود، صابون سنتی آشتیان با انواع دیگر صابون که ما ممکن است بشناسیم کاملاً متفاوت است و کاملاً به صورت طبیعی و ارگانیک تهیه می‌شود.
وی با اشاره به مواد اولیه و تشکیل دهنده این صابون تصریح می‌کند: پیه گاو و گوسفند و دنبه گوسفند، قلیا و آب آهک یا سود سوزآور، سایر افزودنی‌ها نظیر گیاهانی همچون گل ختمی، صدر، کتیرا، حنا، مورد، زیتون و گل سرشور( نسبت بین پیه به سود سوزآور 3 به 1 است).
معاون میراث فرهنگی اداره کل صنایع دستی، گردشگری و میراث فرهنگی استان مرکزی پیرامون تهیه و پخت صابون نیز می‌گوید: پخت صابون زمان زیادی لازم دارد و دارای مراحل گوناگونی است، برای تهیه صابون به این صورت عمل می‌شود که مرحله اول شامل انتقال پیه به داخل تیان است و بعد از حرارت دادن و پختن پیه و دنبه به همراه سود سوزآور به مدت حداقل 7 ساعت، برداشت پیه پخته شده و انتقال آن به ظرفی دیگر برای خنک کردن، تخلیه تیزآب پیه جمع شده در کف تیان و جلوگیری از مخلوط شدن آن با پیه پخته شده به منظور بالا بردن کیفیت و مرغوبیت صابون، اضافه کردن آب به پیه پخته شده به منظور خنک کردن آن و آماده کردن برای قالبگیری، انتقال صابون تهیه شده به حوضچه برای سرد شدن کامل و برش زدن صابون با کارد.
کریمی می‌گوید: انتقال قالب‌های بزرگ صابون به فضای باز و قرار دادن زیر آفتاب به مدت حداقل 5 روز در تابستان، برش زدن قالب‌های بزرگ و تبدیل آن به قالب‌های کوچک 10 سانتیمتری و بسته بندی و حمل برای فروش مراحل پایانی تولید صابون است.
وی در ادامه با اشاره به ثبت پخت سمنو در فهرست آثار غیرملموس کشور بیان می‌کند: پخت سمنو در ایران از سابقه و دیرینه بسیاری برخوردار است و عمدتاً به برگزاری مراسم نوروز و گستردن سفره هفت سین مربوط می‌شود.
معاون میراث فرهنگی استان مرکزی ادامه می‌دهد: این شیرینی مورد احترام و مقدس در مدت زمان ده تا پانزده روزه آماده می‌شود؛ به طوری که ابتدا گندم را می‌خیسانند تا ریشه و جوانه بزند، پس از آن گندم‌ها را در سینی ریخته تا جوانه قد بکشد و سفیدی دنباله جوانه پیدا شود، سپس آن را شسته و قبل از خشک شدن در هاون می‌کوبند، پس از کوبش، جوانه‌ها را در پارچه‌ای تمیز ریخته و آن را می‌پیچند و شیره آن را درآورده و در دیگ ریخته و مانند پلو آن را دم کرده و در این زمان بادام نیز به آن اضافه می‌کنند، بعد از دم کشیدن سمنو آماده شده توزیع و تناول می‌کنند.
کریمی می‌افزاید: اما پختن سمنو با مراحل فوق در شهر آشتیان دارای سنن و رسوم خاصی است، بر اساس عقیده عامه مردم، پخت سمنو به احترام حضرت زهرای مرضیه صورت می‌گیرد. بنا بر اعتقاد دیرینه مردم آشتیان امام حسن و امام حسین(ع)، فرزندان حضرت زهرا(س)، دچار بیماری و کسالت شده و ایشان نذر می‌فرمایند که خوب شوند و به میمنت بهبود آنان سمنو تهیه شو،؛ بر این اساس مردم آشتیان نذر می‌کنند حاجاتشان برآورده شود و به میمنت آن و به احترام حضرت زهرا(س) و حسنین(ع) سمنو پخت کرده و در بین مردم توزیع کنند، معمولاً این آئین از اسفند ماه تا آخر اردیبهشت برگزار می‌شود.
وی بیان می‌کند: اجرای مراسم پخت سمنو و ادای نذر با دعوت از میهمانان و قرایت قرآن و ادعیه به ویژه دعای ظهور امام زمان (عج) و نیز حدیث کساء همراه است، بر اساس اعتقادات مردم آشتیان هنگام عمل آوردن ریشه، انسان ناپاک نباید حتی چشمش به ریشه و دیگ پخت سمنو بیفتد؛ زیرا اعتقاد دارند سمنو ترش شده و سر می‌رود.
معاون میراث فرهنگی اداره کل صنایع دستی، گردشگری و میراث فرهنگی استان مرکزی اظهار می‌کند: در شب پخت سمنو دوستان، آشنایان و اقشار مختلف مردم شهر برای کمک و تبرک به پای دیگ سمنو می‌روند غالباً نیز دست خالی نبوده و شیرینی و نذورات را به همراه خود به خانه صاحب نذر می‌برند، قند و نبات و بادام از جمله نذورارتی است که بر سر دیگ سمنو برده می‌شود.
کریمی می‌افزاید: علاوه بر برگزاری مناسک مذهبی به لحاظ اجتماعی نیز مراسم سمنو پزان موجبات دید و بازدید و صله رحم را نیز فراهم کرده است، این مراسم همچنین شور و نشاط اجتماعی را موجب شده و در حال حاضر به یکی از جاذبه‌های فرهنگی این شهر بدل شده است، به طوری که افراد از تهران، اراک، اصفهان و قم برای شرکت در آن به آشتیان می‌روند.
به گفته وی در سال‌های اخیر به همت سازمان‌های خیریه و مردم نهاد مراسم عمومی سمنو پزان با پخت حدود 7 تن سمنو در 20 دیگ برگزار می‌شود و در کنار آن محصولات فرهنگی، هنرهای و غذاهای سنتی آشتیان عرضه می‌شود.
انتهای پیام/
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
