وقتی چینی‌ها با مجوز شیلات برای غارت دریای جنوب آمدند+تیزر

خبرگزاری فارس ـ گروه سینما و تئاتر ـ حمید محمدی محمدی: مستند دریابست در فضایی محلی و با روایتی بومی آغاز می‌شود. حتی راوی با لهجه محلی خود قرار است به مخاطب از مشکلات یک منطقه بگوید و بدون مقدمه‌ای که مرسوم مستندهاست بیان خود را آغاز می‌کند. اهمیت موضوع مستند به اندازه‌ای است که فرصت و لزومی برای مقدمه‌چینی در آن وجود ندارد. صیادی کشتی‌های چینی در دریای جنوب و بیکاری صیادان جنوبی مدت زیادی مورد بحث رسانه‌ها بود و همین پیش‌زمینه اطلاعاتی به صراحت بیانی مستند می‌افزاید. این صراحت در بیان محلی‌ها، وقتی که مستقیم به سراغ مسئول دولتی مربوطه می‌روند و شیلات را خطاب قرار می‌دهند، مشخص است.

مجادله بر سر کشتی‌های چینی یک مجادله ملی است و مستند هم در ابتدایی‌ترین سکانس‌های اکتشافی به سراغ بیان اصلی دغدغه خود می‌رود و روایت داستان‌گویی در پیش ندارد. در واقع می‌توانست با تعیین یک شخصیت و روایت ماجرا در کنار شخصیت اصلی قصه را روایت کند اما مستند به صورت موضوع  محور پیش می‌رود و یک موضوع را در مرکز قرار داده و تمام اتفاقات در کنار این موضوع شکل می‌گیرد، از اعتراضات صیادان تا حمایت‌های امام جمعه.

تناقض آنچه از جانب مسئولان درباره کشتی‌های چینی گفته می‌شود و آنچه در فضای واقعی اتفاق می‌افتد به روایت صیادان مشهود است. تنها مقامی که حرف صیادان را می‌زند، امام جمعه جاسک است. وام‌هایی که به صورت خرد برای توسعه خرده صنعت‌ها پرداخت شده و زد و بندهای کلان در سطح بالا ادامه زیست اقتصادی صیادان را به خطر انداخته و به صورت کلی خاموش کرده‌است. مظلومیت صیادان بومی در سکانس به سکانس مستند مشهود است.

گزیده‌ای از مستند «دریابست»

روایت حضور کشتی‌های چینی در دریای جنوب روایتی نیست که با مصاحبه و اطهارنظر مسئولان قابل درک و تأیید و تکذیب باشد، بلکه باید در عمق زندگی بومیان شهرهایی مانند جاسک تأثیرات حضور آنها را جستجو کرد، در نگاه بی‌فروغ صیادی که تمام آرزویش میزان ماهی صید شده‌اش از دریاست و به صورت سنتی قرن‌هاست که از دریا کسب روزی می‌کند، در نهایت یک توافق پشت پرده تمام این زیست سنتی را بر هم می‌ریزد.

تک خبرنگار تحقیقی جاسک هم با تعصبی که به شهر و همشهری‌های خود دارد به‌دنبال ریشه موضوع می‌گردد و به خاندان «چن» در چین می‌رسد، اما خبری از توافقات داخلی انگار ندارد. اینکه چه کسی راه «تورهای ترال» را به کشور باز کرده‌است. اما حالا لازم است مخاطب عام بداند «تور ترال» چیست و چه بلایی می‌تواند بر سر دریا و جانداران دریا بیاورد. حتی در مصاحبه با بومیان جنوب هم می‌توان به ناهنجاری اینگونه صید پی برد. صیادان بومی حواسشان به دریا هست، دریا را خانه خود می‌دانند و می‌فهمند اگر با دریا درست رفتار نکنند دریا هم آنچه را که می‌خواهند به آنها نخواهد داد اما جلوی چشم خود می‌بینند صیادان چینی مانند مهمانانی ناخوانده وارد خانه انها شده‌اند و جلوی چشمشان دریایشان را زخمی می‌کنند. این موضوع در کنار مضرات اقتصادی بار روانی سنگینی هم دارد و نوعی توهین محسوب می‌شود.

وقتی پاسخی از کسی دریافت نمی‌شود صیادان خود دست به کار می‌شوند. از اعتراضات مدنی گرفته تا مواجهه با مسئولان ذی‌ربط، اما بالاخره شخصی از استانداری وارد عمل می‌شود و فرماندار جاسک هم با جریان مواجهه با کشتی‌های چینی همراه می‌شود اما مسئولان شیلات همچنان مقاومت می‌کنند و کارشان تکذیب است.

مستند تنها به روایت این ماجرا محدود نمی‌شود و تبعات این تصمیمات را هم بیان می‌کند، بیکاری جوانان و روی آوردن آنها به قاچاق و مواد مخدر.  اما انگار تبعات این حضور کشتی‌های چینی در بین جوانان جاسک بیش از این حرف‌هاست و با پیشروی مستند کار به زندان‌های کشورهای اطراف، اعدام و حبس ابد می‌کشد و حالا چشمان بی‌فروغ خانواده این جوانان بیکار است که به دریا خیره شده.

سازنده مستند درباره مشارکت و حمایت نهادها برای ساخت از مشکلاتش با رسانه سخن گفته و اینکه هزینه ساخت را به صورت شخصی پرداخت کرده که خود از دغدغه او خبر می‌دهد و در نهایت با ارائه آن به سازمان اوج، مورد حمایت قرار گرفت. اکنون نامه‌ای مشتمل بر ۲۲ بند از دفتر رییس جمهور به استانداری‌ها ارسال شده ‌است که به موجب آن، کشتی‌های چینی موظف به رعایت و اجرای این موارد بیست و دوگانه هستند تا پس از آن بتوانند فعالیت صید خود را از سر بگیرند. در این مسیر مسئولان مختلف کشور اعم از فرماندار جاسک و امام جمعه شهرستان به کمک‌ صیادان بومی آمدند.

بالاخره در اواسط مستند از مسئولان شیلات هم خبری می‌شود، اما با این حضور به اعماق بیشتری از این فاجعه پی می‌بریم و تأسف مخاطب به جایی می‌رسد که برداشتش از آنچه به وقوع پیوسته بیشتر شبیه به خیانت عده‌ای به کشور می‌شود. به جز مواجهه با مسائل اقتصادی احساس حقارت هم چاشنی مشکلات می‌شود. پای شیلات وسط است و مدیران آن. مستند تلاش دارد از هر قشری نماینده‌ای را انتخاب کند تا روایتگر ماجرا از زبان آنها باشد، اما از گروه مخالف کمتر نماینده‌ای دیده می‌شود. شاید این مخالفان علاقه‌ای به مصاحبه و حضور در مستند ندارند.

اکتشاف و رسیدن به حساسیت‌های مستند با رسیدن به انتهای آن بیشتر می‌شود و دسترسی به اطلاعات دقیق‌تر ممکن می‌شود و تاسف اصلی وقتی است که می‌بینیم تمام این خیانت‌ها ریشه داخلی دارند و تاسف بیشتر اینکه حتی یارانه سوخت از ایران هم دریافت می‌کنند. آنجا که برای صیادان داخلی «دریابست» داده می‌شود، کشتی‌های چینی در حال صیدند و در نهایت قربانی صیادان بومی جنوب هستند. سعید جلیلی هم برای بررسی موضوع به جنوب می‌آید. اما به گفته کارگردان این مستند، مشکلات همچنان پابرجاست.

انتهای پیام/