به گزارش خبرگزاری فارس از تبریز، آثار و شواهد به دست آمده از شهرستان مراغه نشان می‌دهد که شهر مراغه از قدمت تاریخی زیادی برخوردار است.
وجود قلعه بسیار بزرگ قزلار قلعه‌سی در جوار شهر، قدمت آن را به دوره ماناها می‌رساند همچنین مطالعات انجام شده توسط مورخان نشان می‌دهد که این شهر در دوران اسلامی به خصوص قرن هفتم ه.ق دوران درخشان خود را گذرانده است.
در واقع، وجود آثار تاریخی فراوان در شهر مراغه به نوعی معرف هویت تاریخی و فرهنگی این شهر است، مثلا وجود رصدخانه خواجه نصیرالدین طوسی در قرن هفتم هجری قمری نشان می‌دهد که در این شهر علم نجوم چه جایگاه رفیعی داشته است و دانشمندانی از اقصی نقاط دنیا در این شهر گردهم آمده بودند و به مطالعه نجوم می‌پرداختند.
معبد مهر ورجوی، گنبد سرخ مراغه، مقبره اوحدی،گنبد غفاریه، مقبره آقالار، گوی برج، گنبد کبود (مقبره مادر هلاکوخان)، غار هامپوئیل، گویجه قلعه، گنبد مدور، کلیسای هوانس، گنبد کبود، قلعه و غار قیز قلعه سی، مساجد مراغه،کاروانسراها و خانه‌های قدیمی، موزه‌های مراغه،گویجه قلعه، حمام صفوی، تپه‌های باستانی مراغه، موزه سنگ‌نگاره‌ها، مقبره اوحدی و ... از جمله آثار تاریخی و باستانی شهرستان مراغه است که در ادامه این گزارش به معرفی برخی از این آثار پرداخته می‌شود.
* رصدخانه مراغه
رصدخانه مراغه نخستین بنای عصر ایلخانی است، که یک سال پس از انتخاب مراغه به عنوان پایتخت هلاکوخان در سال 657 هجری قمری به وسیله خواجه نصیرالدین طوسی ساخته شد. احداث این رصد خانه حدود 12 سال طول کشیده است.
این رصدخانه نخستین بنای عصر ایلخانی است که یک سال پس از انتخاب مراغه به عنوان پایتخت هلاکوخان ساخته شده؛ احداث این رصدخانه حدود 12 سال طول کشیده است.
خواجه نصیر با گردآوری دانشمندان مختلف از اقصی نقاط جهان و نجات آنان از یورش‌های مغول و نیز با گردآوری کتابخانه عظیم، این محل را به بزرگترین مرکز علمی جهان در آن دوره مبدل ساخت.
این مکان تا سال‌ها الگوی ساخت رصدخانه‌های بزرگی بوده است. الغ بیک براساس طرح این رصدخانه، رصدخانه‌ای را در سمر قند بنیان نهاد همچنین فومن جی، منجم چینی نیز با الهام از این مجموعه رصدخانه‌ای را درچین ایجاد کرد.
* معبد مهر
نیایشگاه مهری یا «معبد مهر»؛ از جمله یکی دیگر از جاذبه‌های کم‌نظیر این شهرستان و آذربایجان‌شرقی است که در روستای ورجوی در حدود 6 کیلومتری جنوب مراغه قرار دارد.
معبد مهر ورجوی یکی از چهار معبد مهری شناخته شده کشور و یکی از قدیمی‌ترین آثار معماری استان به شمار می‌رود. این بنا پس از اسلام و در عصر ایلخانیان به عنوان خانقاه مورد استفاده قرار گرفته و صحن اصلی آن با کتیبه‌هایی از آیات قرآنی به خط زیبای ثلث تزئین شده است.
طبق تحقیقات و بررسی‌هایی که در این محل صورت گرفته است مشخص شده که در گذشته یکی از علمای مشهور و با تقوای مراغه به نام آخوند ملا معصوم مراغه‌ای، در این معبد دفن شده است. قبر وی در زیر یک صندوق چوبی که بر روی آن پارچه سیاهی انداخته‌‌اند و اهالی محل به آن قبر امامزاده معصوم می‌گویند، می‌باشد. هم‌اکنون زنانی برای عبادت با نذور فراوان به این معبد روی می‌آورند.
معبد مهر، گویا استوانه‌ای است که تاریخ در درون آن دوران داشته و اکنون با زبان بی‌زبانی روایتگر نخستین سکونت‌گاه‌هایی است که در فلات ایران شکل گرفته‌اند. این معبد هم اکنون به دلیل ساخت و سازهای انجام گرفته در اطراف آن و نیز نفوذ آب‌های سطحی به داخل آن در حال تخریب است.
* قلعه و غار قیزلار قلعه‌سی
قیزلار قلعه‌سی (قلعة دختران)، از مهم‌ترین آثار تاریخی و طبیعی شهرستان مراغه است. این قلعه و غار در20 کیلومتری جنوب غربی مراغه و در سمت جنوبی دره بسیار عمیق کوه‌های گوی‌داغ ( کوه کبود ) واقع شده است. ارتفاع کلی غار و قلعه نسبت به دره عمیق مقابل حدود 18 هزار تخمین‌زده شده است. در ارتفاعات پشت قلعه باقیمانده یک دیوار خشتی به چشم می‌خورد که از بقایای قلعة قدیمی است.
کارشناسان از بررسی آثار فرهنگی و بقایای معماری، نوع حجاری و کنده‌کاری‌های باقیمانده آن را به دوره مانناواه رارتو نسبت می‌دهند، این قلعه در دوران اسلامی نیز از اهمیت زیادی برخوردار بوده و از ویژگی‌های بارز آن استفاده از حصیر در کف‌سازی بوده است.
بنا به عقیده برخی محققان همچنین این قلعه احتمالا رویین دژ بوده است و به گفته مینورسکی در دوره سلسله احمدیلیان توسط زنان اداره می‌شده است.
* گنبد غفاریه
گنبد غفاریه در شمال‌غربی شهر مراغه و در کنار رودخانه صوفی‌چای قرار گرفته‌است. این گنبد در زمان حکومت ایلخانیان و توسط سلطان ابوسعید بهادرخان در فاصله بین سال‌های 725 و 728 هجری قمری ساخته شده است.
وجه تسمیه بنا براساس آنچه که از متون تاریخی برمی‌آید چنین است که عارفی به‌نام «نظام‌الدین احمد بن حسین‌الغفاری» در زمان فرمانروایی «سلطان یعقوب بن حسن‌بیگ آق‌قویونلو» هنگام مراجعت از حج، عمارتی در نزدیکی این بنا احداث و املاک و باغی جهت مصارف آن وقف کرد، به همین جهت این عمارت و بناهای وابسته همچنین برج مزبور به‌نام وی به «غفاریه» شهرت یافت.
تزئینات بنا نقوش زیبای هندسی و کتیبه‌هایی با خط ریحان است و تنوع رنگ کاشی‌ها، جلوه زیبایی به گنبد بخشیده است.
* برج مدور مراغه
برج مدور از بناهای ساخته‌شده در دوره سلجوقیان از جمله دیگر آثار زیبا و دیدنی در شهر مراغه است که در فاصله 10متری شمال گنبد کبود قرار گرفته است. بر روی کتیبه برج به خط کوفی تاریخ احداث بنا سال ۵۶۳ هجری است ولی درباره نام بانی و مدفن داخل آن هیچ‌گونه اطلاعی در دست نیست و مزاری کاملا ناشناخته است.
این برج گنبدی استوانه‌ای است که بر روی آزاره سنگی در دو طبقه بنا گردیده و از ویژگی‌های خاص این بنا علاوه بر آجرچینی زیبای ضلع بیرونی سر در و رودی است که با تزئینات تخمیری پرکاری زینت یافته و با تلفیق کاشی و آجر، نمای قابل توجهی پدید آمده است. قسمت داخلی برج نیز 12 ضلعی است و تزئینات گچی آن به مرور از بین رفته است.
سر در ورودی برج مدور دارای قاب و تاقی هلالی‌شکل بوده که درگاه را احاطه کرده و در بالا و زیر تاق هلالی، کتیبه‌ای به‌خط کوفی با نقوش پیچیده‌ای از آجر و کاشی‌های فیروزه‌ای به‌چشم می‌خورد.
ارزش بنا در این است که ترقی و تکامل نمای مینایی را طی دوران کوتاه میان تاریخ احداث این بنا و تاریخ ساخت گنبد سرخ نشان می‌دهد. این بنای آجری بر روی سکوی بلندی از سنگ که سردابی در میان دارد، قرار گرفته است.
* گنبد سرخ
گنبد سرخ یکی از قدیمی‌ترین بناهای دوره اسلامی در استان آذربایجان‌شرقی است که در قسمت جنوب غربی شهر مراغه قرار گرفته است. گنبد سرخ در سال ۵۴۲ هجری به‌دستور «عبدالعزیز بن محمود بن سعد یدیم» رئیس آذربایجان در دوره سلجوقیان و به وسیله«بنی‌بکر محمد بن بندان بن محسن معمار» ساخته شده است.
شیوه خاص معماری آجری و تزئینات هر یک از طاق‌نماها این اثر را کاملا برجسته کرده و برابر نظر اریک شرودر در کتاب صنایع ایران، تزئینات ستون‌های آجری نمای ورودی آن از شاهکارهای معماری آجری جهان است.
تلفیق کاشی و آجر در عصر سلجوقی برای اولین بار از این اثر آغاز شده و استفاده از کاشی به صورت محدود در نمای ورودی و در بالای سردر آن به شیوه هنرمندانه جلوه خاصی به این بنا بخشیده است.
به‌طور کلی گنبد سرخ بنایی مربع‌شکل است، متشکل از سردابه و اتاق اصلی که بر روی سکوی سنگی قرار دارد و به وسیله هفت ردیف پله می‌توان به آن دسترسی یافت. پنج پله در جلوی سکو واقع شده و پله ششم و هفتم جزو آستانه درگاه محسوب می‌شوند.
این گنبد دارای چهار ضلع بوده، کتیبه ضلع شمالی نشانگر اسم و القاب بانی گنبد و تاریخ احداث بنا است و کتیبه ضلع شرقی و جنوبی آن آیات قرآنی و ضلع غربی آن حاکی از نام سازنده بناست.
کارشناسان میراث فرهنگی معتقدند؛ این بنا قبل از رصدخانه مراغه برای تعیین ماه‌های سال و ساعات روز کاربرد داشته و سوراخ‌های ایجاد شده بر ضلع‌های این بنا نشانگر این امر است.
این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شماره ثبت ۱۳۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
* گنبد کبود (مقبره مادر هلاکوخان)
گنبد کبود (مقبره مادر هلاکوخان) را می‌توان یکی دیگر از آثار تاریخی زیبای این شهرستان برشمرد. این گنبد یا مقبره منسوب به مقبره مادر هلاکوخان از زیباترین بناهای اواخر دوره سلجوقی است. تاریخ احداث آن برابر بقایای کتیبه سردر ورودی بنا و نظر آندره گدار 593 هجری قمری است.
گنبد کبود بنایی 10 ضلعی بوده و در تزئینات تخمیری آن تلفیق کاشی فیروزه‌ای با آجر به صورت گره چینی اجرا شده است. از دیگر تزئینات آن اجرای مقرنس کاشی، قطار بندی و تزئینات استامپی در میان آجرها با نقش الله به خط کوفی در داخل سردابه بنا است همچنین کتیبه‌هایی با خط ثلث به صورت نواری در سرتاسر بنا و بالای هر یک از طاق‌نماها جلوه خاصی به بنا بخشیده است.
*گزارش از: موسی کاظم زاده
انتهای پیام/ 60023/ 40/س
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
