به گزارش خبرگزاری فارس از شیراز، کورش کمالی سروستانی شامگاه دوشنبه در سلسله نشست‌های سعدی شناسی، با تشریح نگاه خداباوری سعدی و با اشاره به نگاه‌های متفاوت به خدا از قرن چهارم هجری قمری به بعد در میان عرفا، فلاسفه و متکلمین اظهار داشت: با توجه به تقسیم‌بندی اندیشمندان می‌توان 2 دیدگاه «دین‌داری معیشت اندیش» و «دین‌داری معرفت اندیش» را مطرح کرد.
وی در تشریح انواع دین داری مذکور افزود: دین‌داری معیشت اندیش بر مبنای تقلید و کاسب‌کارانه است که مبتنی بر حساب گری است و قهر و ترس بر آن سلطه دارد لذا عشق و عاشقی در آن کم‌رنگ است اما دین‌داری معرفت اندیش، ریشه در پژوهش، تحقیق، عشق، راز و دین‌داری خالصانه دارد.
این پژوهشگر ادبی ادامه داد: رویکردها در این 2 نوع دین‌داری طبیعتاً متفاوت است؛ در دین‌داری معرفت اندیش آگاهی، عشق و یافتن معشوق اصل است و انسان‌ها در آن با تقلید و تکرار به ایمان نرسیده‌اند، درصورتی‌که در دین‌داری معیشت اندیش بیش از آنکه عقل حکم کند، عاطفه حکم می‌کند و به همین دلیل در آن صفات جلالیه خداوند همچون قهاریت و جباریت بیشتر از صفات جمالیه و رحمت و بخشش وی موج می‌زند.
وی همچنین گفت: برخورد متفاوت انسان ها با خداوند، موجب به وجود آمدن خداهای متکثری می شود و به همین خاطر است که در گوشه ای از دنیا گاهی به نام خدا همدیگر را می کشند و در گوشه دیگری به نام او به یکدیگر مهر می ورزند و مشخص نیست کدام خداوند و کدام روایت صحت بیشتری دارد.
کمالی سروستانی خاطرنشان کرد: در دین‌داری معیشت اندیش، رابطه انسان با خدا، رابطه عاشق و معشوقی نیست بلکه کارفرمایی و کارگزاری است و به همین خاطر است که در این نوع باور، محدودیت‌ها و سخت‌گیری خداوند بیشتر جلوه می‌کند اما در دین‌داری معرفت اندیش، خدا را در چهارچوب خدا می‌شناسند و ترس از خدا به خاطر جهنم نیست.
وی با بیان اینکه در دین‌داری معیشت اندیش، همه‌چیز سیاه‌وسفید نشان داده می‌شود، یادآور شد: حاصل این 2 نگاه، رویکردهای متفاوت در دین را در بستر خوف‌ورجا شکل می‌دهد؛ برای نمونه غزالی و دیگر هم‌کیشانش خوف را نتیجه بندگی می‌دانند؛ البته وی خوف معتدل را برمی‌گزیند.
مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس افزود: سعدی بااینکه تحت تأثیر غزالی است اما از اندیشه وی فراتر می‌رود و نمی‌توان وی را یک اشعری صرف دانست و باید گفت ترجیح سعدی قطعاً با «رجا» است.
کمالی سروستانی خاطرنشان کرد: سعدی هوشمندانه خوف را در مناسبت‌های اجتماعی به رسمیت می‌شناسد نه در رابطه انسان با خدا بلکه در سخن گفتن با حاکمان؛ یعنی از آن‌ها می‌خواهد که ظلم نکنند، از خدا بترسند و عدالت ایجاد کنند.
وی ادامه داد: سعدی با نگرش عاشقانه به هستی، وجودش سرشار از امید و رجا است و معتقد است که خوف نباید زندگی زیبای انسانی را تحت تأثیر قرار دهد لذا این‌گونه می‌سراید:
دل‌های دوستان تو خون می‌شود زخوف
باز از کمال لطف تو دل می‌دهد رجا
کمالی سروستانی ادامه داد: برای سعدی، لطف و بخشایش خداوند مهم است و به انسان‌ها نیز توصیه بخشندگی می‌کند و معتقد است این خداوند را با عشق، مکاشفه و مراقبه می‌توان شناخت.
این پژوهشگر ادبی با بیان اینکه سعدی به نمادهای زیبای خداوند در هستی باور دارد و به همین دلیل عاشقانه می‌سراید، خاطرنشان کرد: در خداباوری سعدی، رضایت و خشنودی خداوند کفایت می‌کند و وی در 2 مورد این دیدگاه خداباوری را ارائه کرده؛ یکی در دیباچه بوستان و دیگری در دیباچه گلستان.
وی افزود: در ابیاتی که سعدی در این دیباچه‌ها به‌کاربرده، تعداد صفات جلالیه و قهرآمیز کم و صفات جمالیه و مهرآمیز بسیار است که درمجموع نشان می‌دهد خداباوری سعدی بیشتر از خوف به رجا متکی است.
یادآور می شود «خوف» و «رجا» 2اصطلاح خاص عرفانی است که در آن بنده علاوه بر ترس از پروردگار و عقوبت وی، به رحمت و لطف وی نیز امیدوار است.
انتهای پیام/76018
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
