نشست شانگهای در تاشکند؛ از تعارفات معمول تا نیازهای نوظهور

«الکساندر کنیازف» کارشناس سیاسی روس در یادداشتی که در اختیار خبرنگار خبرگزاری فارس در دوشنبه قرار داد، دیدگاه‌های خود در مورد نشست نخست وزیران سازمان همکاری های شانگهای در «تاشکند» و توسعه این سازمان را مطرح کرد.

در این یادداشت آمده است: دستور کار و ماهیت تصمیمات نشست نخست وزیران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای در شهر تاشکند بار دیگر فرایند اصلی توسعه این سازمان را که فاصله گرفتن از نقش سیاسی و ارجحیت دادن به همکاری‌های اقتصادی می‌باشد را تائید کرد.

مشخص است که مسائل سیاسی بیشتر نه در حوزه صلاحیت نخست وزیران، بلکه شورای سران کشورهای عضو سازمان است اما موضوعات همکاری‌های اقتصادی که در نشست‌های نخست وزیران مورد بحث قرار داده می‌شود به طور قابل توجهی با سطح مباحث سیاسی (که نمونه‌ای از آن در نشست سران کشورهای عضو سازمان در ماه ژوئن سال جاری میلادی در «بیشکک» به مشاهده رسید) در تناقض قرار می‌گیرد.

پیشنهاد بلاروس به عنوان کشور ناظر مبنی بر ایجاد مکانیسم دیدارهای منظم در رابطه با مسائل هسته‌ای و امنیت هسته‌ای، از جمله ابتکارات بسیار جالب این نشست بود که باید مورد پیگیری قرار گیرد.

در بیانیه نشست یادشده سران سازمان در «بیشکک» بر علاقه‌مندی کشورهای عضو نسبت به ادامه همکاری‌ها در زمینه کنترل تسلیحات و استفاده صلح آمیز از انرژی هسته‌ای تاکید شده است.

برای ایران این موضوع (از جمله در چارچوب سازمان همکاری‌های شانگهای) بسیار مهم می‌باشد، به ویژه اینکه «تهران» در روزهای نزدیک  قصد برداشتن گام چهارم جهت کاهش تعهدات برجام را دارد.

بنابراین پیشنهاد بلاروس در آینده می‌تواند به تحقق ایده ایجاد یک نهاد کنترل هسته‌ای جایگزین (در برابر آژانس انرژی هسته‌ای) در ترکیب سازمان همکاری‌های شانگهای مساعدت کند.

با توجه به سیاسی کاری‌های آژانس بین المللی انرژی اتمی (همچنین تمام ساختارهای سازمان ملل)، چنین نهادی می‌تواند در میان مدت برای کشورهای عضو سازمان مشکل تحریم‌های ضد ایرانی را حل کند.

نهاد کنترل هسته‌ای سازمان همکاری‌های شانگهای در بلندمدت می‌تواند موضوع تجدید نظر در پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای را که در حقیقت ناکارآمد و همچنین دارای کاستی‌های تبعیض آمیز زیادی می‌باشد، مطرح کند.

باید گفت که در نشست نخست وزیران در تاشکند پیشنهاد بلاروس مورد بحث و بررسی قرار نگرفت و این به معنای عدم تمایل کشورهای عضو نسبت به بررسی مسائل مهم و جدی بین المللی است.

بنابراین در سال‌های نزدیک در چارچوب سازمان همکاری‌های شانگهای پیشرفت‌های استراتژیک در این زمینه بعید به نظر می‌رسد.

این در حالی است که نخست وزیران کشورهای عضو نسبت به پروژه‌های مورد حمایت چین در زمینه‌های مالی، اقتصادی و حمل و نقل (که منطبق با پروژه «یک کمربند - یک جاده» می باشند) توجه نشان دادند البته تعدادی از پروژه‌های مورد نظر «پکن» نیز با یک سری از مشکلات مواجه می‌باشند.

به عنوان مثال هنوز موضوع ساخت راه آهن چین - قرقیزستان - ازبکستان حل نشده که حاکی از مشارکت جزئی ازبکستان در این پروژه چینی است که از طریق شبکه راه آهن قزاقستان دنبال می‌شود.

به نوبه خود، مطرح شدن بحث ایجاد بانک و صندوق سازمان همکاری‌های شانگهای (در بیشکک) از سوی قرقیزستان به این معنی است که بیشکک به دنبال رفع مشکلات خود با پکن (همزمان با نگاه به «مسکو») می‌باشد که طی سال‌های اخیر بروز کرده است.

در نشست تاشکند روسیه تنها شرکت کننده‌ای بود که نه تنها سعی در جلب سرمایه گذاری‌های مالی چین در پروژه‌های مورد نظر خود را داشت، بلکه همزمان از منافع اساسی خود نیز دفاع می‌کرد.

در متن بررسی موضوعات حوزه مالی که دارای اهمیت مهم سیاسی و ژئوپلیتیکی می‌باشد، روسیه همچنان به صورت ثابت بحث گسترش تسویه حساب‌های متقابل کشورها به ارزهای ملی را پیگیری می‌کند.

«دیمیتری مدودوف» نخست وزیر روسیه در نشستی به آمار و ارقام جالبی اشاره کرد که در صورت انتقال حوزه اقتصاد خارجی روس‌ها به ارز ملی دو جانبه می‌تواند به دست آید.

البته این یک ابتکار جدید نیست و قبلا بارها توسط روسیه، چین و قزاقستان مطرح شده ولی به نظر می‌رسد تا کنون مورد حمایت جدی سایر اعضای سازمان شانگهای (ازبکستان، تاجیکستان، قرقیزستان، پاکستان و هند) قرار نگرفته است.

این به آن معناست که بیشتر کشورهای عضو می‌خواهند از اختلافات موجود در سطح سیاست‌های جهانی (بین روسیه و آمریکا؛ چین و آمریکا) فاصله گیرند.

موضع کشورهای ناظر در نیز جالب توجه می‌باشد، به نظر می‌رسد که پس از عضویت هند و پاکستان، علاقه ایران و مغولستان نسبت به این سازمان کاهش یافته است.

نشست تاشکند نیز این واقعیت را تائید کرد، اگرچه هیچ فعالیت قابل توجهی از سوی اعضای جدید (هند و پاکستان) نیز مشاهده نشد.

طبق معمول دیدارهای دوجانبه که در حاشیه چنین نشست‌هایی برگزار می‌شوند، مهم تر از خود نشست‌ها می‌باشند.

در تاشکند نیز تعداد زیادی دیدار دوجانبه انجام و مسائل مختلف همکاری‌ها مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

به عبارت دیگر برگزاری نشست‌های مقامات سازمان همکاری‌های شانگهای فرصتی برای گفت‌وگوها بین کشورهای عضو اصلی و ناظر در مسائل مورد علاقه می‌باشد که این ویژگی سازمان به تدریج در حال نمایان تر شدن است.

انتهای پیام/ح