خبرگزاری فارس از تبریز- موسی کاظم‌زاده: در دهه‌ها، سال‌ها و روزهای اخیر برخی آثار تاریخی، فرهنگی و هنری استان آذربایجان‌شرقی و در راس آنها شهر تبریز مورد کم‌مهری برخی مسوولان و بهویژه دستگاه‌های ذی‌ربط و دست‌اندرکاران این بخش قرار گرفته است، نمونه بارز این امر عدم توجه به حریم ساخت و سازها و حفاری‌ها در اطراف بناهای چون ارگ علیشاه، مقبرةالشعرا، بـازار تبریـز، ربع‌رشیدی، مسجد کبود و بسیاری از آثار و خانه‌های تاریخی شهر اولین‌ها است.
با این وجود تخریب و بی‌مهری به آثار تاریخی در دوره‌های مختلف در تاریخ کشورمان سابقه دیرینه دارد که در استان آذربایجان‌شرقی نیز در ادوار مختلف و به ویژه در دهه‌های اخیر به دلیل بی‌توجهی برخی مسوولان و متولیان این حوزه، بخشی از آثار تاریخی و باستانی این استان و به خصوص شهر تبریز رو به نابودی و تخریب بوده است.
جالب‌تر آنکه در حال حاضر نزدیک به 800 خانه قدیمی و تاریخی در محدوده بافت قدیمی و فرسوده شهر تبریز است که بخش عمده این خانه‌های قدیمی همچون دیگر آثار تاریخی این شهر از جمله ارگ، بازار تبریز، مسجد کبود، ربع‌رشیدی و همچنین سایر بناهای تاریخی دیگر این استان به‌خاطر بی‌مهرهای که صورت می‌گیرد، رو به تخریب جدی است.
افزون بر آنچه گفته شد، بررسی‌ها نشان می‌دهد، خطه آذربایجان و در راس آنها شهر تبریز در بین استانها و شهرهای ایران در طول تاریخ کشورمان در دوره‌های مختلف زمانی از جمله در قرن اول هجری، دوران ایلخانیان، صفویه و قاجاریه و حتی بعد از این دوران به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص منطقه، بناها و آثار تاریخی و باستانی فراوانی در خود جای داده که متاسفانه در دهه‌های اخیر بعضی نامهربانی ها باعث شده این بناها و آثار تاریخی و ارزشمند جهان اسلام با وجود ثبت ملی و جهانی در یونسکو همچنان در مهجوریت باشند.
مجتمع علمی، فرهنگی و تاریخی معروف و عظیمی به نام ربع رشیدی از جمله یکی از آثار مهجور مانده این روزهای شهر اولین‌هاست که حدود 800 سال پیش به دستور خواجه رشیدالدین فضل‌الله همدانی، وزیر دانشمند و مدبر عصر مغول ساخته شد که در روزگار عصر خود، شهری کوچک ولی پیشرفته و تخصصی بود که در آن 30 هزار خانه و 24 کاروانسرا که شامل کتابخانه، مدرسه، مسجد، دارالایتام، حمام، مهمانسرا، بیمارستان، مدارس عالی و کارگاه‌های صنعتی وجود داشت، به‌طوریکه این مرکز عظیم دانشگاهی در دوران اوج حیات خویش، مورد مراجعه مستقیم و استفاده دانشمندان معروف جهان و از جمله پزشکان و محققان یونان، روم، مصر، چین و دیگر ممالک آن روز آسیا و اروپایی، قرار می‌گرفت.
فضل‌الله همدانی برای تامین هزینه‌های این مرکز املاک فراوانی را در نقاط مختلف جهان از جمله ایران و بخش‌هایی از عراق، افغانستان، گرجستان، ولایت روم، آذربایجان و سوریه وقف این مرکز کرد که از محل درآمد وقف آنها برای خدمات آموزشی و علمی استفاده می‌شد که امروزه فقط از این بنای تاریخی و ارزشمند جهان اسلام دوره ایلخانی تلی خاک و چند ستون باقی‌مانده است.
تخریب مجموعه بازار تبریز، بزرگترین بازار سرپوشیده جهان از جمله دیگر آثار تاریخی موجود در حوزه میراث فرهنگی این خطه است که در دهه‌ها و سال‌های اخیر به‌دلیل نداشتن زیرساخت‌های لازم بخشی از این مجموعه در اثر آتش‌سوزی تخریب و از بین می‌رود که نمونه بارز این امر آتش‌سوزی اخیر امسال سرای ایکی قاپیلی بود که در آن بیش از 120 واحد تجاری آسیب وارد شد.
در هر حال به خاطر ضعف زیرساخت‌های لازم این بازار در سال‌های اخیر با چالش‌های متعددی روبه رو بوده، آتش‌سوزی از جمله یکی از مسائل و مشکلات چالش برانگیز بازار تبریز است.
بنابراین در این خصوص بسیاری از کارشناسان مصرف بیش از اندازه برق، اتصال برق، کیفیت پایین عایق‌های روکش کابل‌ها، وجود مواد با قابلیت اشتعال بالا در حجره‌ها و مغازه‌ها، عدم وجود سامانه هشدار اتوماتیک حریق و … را عمده‌ترین دلایل آتش‌سوزی سال‌های اخیر این بازار بوده است.
افزون بر آنچه گفته شد، بازار تبریز که قدمت آن به قرن چهارم هجری قمری می‌رسد، به‌عنوان یکی از زیباترین و بزرگترین بازارهای به هم پیوسته و گواهی زنده بر اصالت تجارت و معماری در مشرق زمین است.
مجموعــه بــازار تاریخــی تبریــز، در 25 شهریور 1354 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده و در مردادمــاه ســال 1389 خورشــیدی به عنــوان بزرگتریــن مجموعــه مســقف و به هم پیوســته جهــان در فهرســت میــراث جهانــی یونســکو بــه ثبــت رســیده اســت، از این رو نباید به خاطر برخی مسائل جزیی و ابتدایی بخشی از تخریب و از بین رود.
با این وجود مسجد کبود، فیروزه جهان اسلام، از دیگر شاهکارهای هنر و معماری دوران پس از اسلام ایران در شهر تبریز است که به دستور ابو مظفر جهانشاه قراقویونلو بنا شده است که به عقیده کارشناسان این حوزه در سال‌های اخیر به‌خاطر برخی اقدامات از جمله لوله‌کشی گاز در داخل مسجد، موجب تخریب برخی بخش‌های آن شده و مرمت و احیای آن با توجه به جایگاه اثر جهانی و مذهبی آن نبوده است.
نگفته نماند، مسجد کبود یا مسجد جهانشاه تبریز یکی از آثار ارزشمند معماری ایرانی به‌شمار می‌رود که به لحاظ شیوه معماری از سایر نمونه‌های معماری مسجد متمایز است.
قدمت این بنا نیز به قرن نهم هجری قمری بازمی‌گردد و تنوع و ظرافت کاشی‌کاری و انواع خطوط و نقش‌های به کار رفته در آن و نیز زیبائی و هماهنگی رنگ‌ها بهویژه رنگ لاجوردی کاشی‌کاری‌های معرق سبب شده است تا به فیروزه اسلام شهرت یابد.
از وضعیت چالش برانگیز برخی آثار تاریخی و فرهنگی که به آن اشاره شد که بگذریم، وضعیت فعلی مقبرةالشعرا هم رضایت‌بخش نبوده، به‌طوریکه این مکان آرامگاه بیش از ۴۱۰ شاعر، عارف و رجال نامی ایران و کشورهای منطقه در دهه‌ها و سال‌های اخیر به‌خاطر، عدم رعایت حریم ساخت و سازها، کار ساماندهی و گسترش محوطه این مکان گردشگری در وضعیت نابسامانی به سر می‌برد.
از سویی تبریز، به شهر خانه‌های تاریخی و قدیمی زیبای ایران نیز مشهور است، وجود 800 خانه تاریخی و قدیمی در شهر تبریز، به نوعی این شهر را به‌عنوان پایتخت و ویترین خانه‌های تاریخی در ایران تبدیل کرده که از جمله این خانه‌ها می‌توان به خانه حریری، پروین اعتصامی، استاد شهریار، امیر نظام گروسی، حیدرزاده، گنجه‌ای‌زاده، قدکی تبریز، بلورچیان، شربت اوغلی، سرخه‌ای، مشروطه، بهنام، ثقه‌الاسلام، صرافلار، علی مسیو، ختایی تبریز و... اشاره کرد.
بنابراین، نکته در خور تأمل در این زمینه اینکه، با توجه به مستندات موجود و اظهارات کارشناسان میراث فرهنگی و گردشگری، به‌خاطر وجود نزدیک به 800 خانه قدیمی و تاریخی در محدوده بافت قدیمی و فرسوده شهر تبریز، اکثر این خانه‌ها در حال حاضر در معرض تخریب جدی است به‌طوریکه بارها شده اصحاب رسانه، دوستداران و علاقمندان به آثار تاریخی و قدیمی با ارائه گزارش، تحلیل و خبر در مورد خرابی این آثار تاریخی و با ارزشمند کشورمان هشدار داده‌اند.
بنابراین در همین راستا دوستداران و فعالان این حوزه معتقد هستند که متاسفانه در این میان دستگاه‌های ذی‌ربط و مسوولان امر آن‌طور که باید و شاید کمتر به این مسایل توجه کرده اند، به‌طوریکه این روزها این بنای های تاریخی و باستانی هر روز بهتر از دیروز، از یاد و خاطره‌ها از بین می‌رود.
از این رو، نباید فراموش کرد که تبریز یکی از قدیمی‌ترین شهرهای ایران، از دیرباز برای اهل سیاحت و تجارت در اقصی نقاط جهان نام آشنای است و به بیان دیگر این شهر در گذشته و این روزها در بسیاری از عرصه‌ها جزو شهر اولین‌های ایران بوده که رنگین کمانی از این اولین‌ها را می‌توان به راه‌اندازی اولین چاپخانه، اولین خیابانی که در ایران دارای برق شد.
همچنین اولین تئاتر، اولین نشریه، اولین بلدیه، اولین پستخانه، اولین خط انتقال پست، کتابخانه عمومی، ایستگاه آتش‌نشانی، انجمن شهر، مرکز پلیس، حمل و نقل ریلی عمومی (با اسب) و... اشاره نمود.
بنابراین، سوالی که در این میان مطرح می‌شود، اینکه در حال حاضر متولیان امر، مدیران، مسوولان و دستگاه‌های ذی‌ربط در برنامه‌ریزی، تدوین و اجرای فعالیت‌های خویش، چه قدر و چگونه برای حفظ و احیای این خطه به تاریخ و فرهنگ گذشته شهر تبریز توجه می‌کنند که جای بسی تأمل و تفکر دارد.
در هر صورت مسوولان و دست‌اندرکاران حفظ و احیای میراث فرهنگی کشورمان و در این میان فعالان استان باید بیش از این‌ها به فکر حفظ، احیای و هویت بخشیدن به تاریخ و فرهنگی این خطه داشته باشند، چرا که حیف است؟ این آثار تاریخی و فرهنگی کشورمان، با این همه ظرفیت‌هایی که از آنها نام برده می‌شود؛ ذره ذره به خاک تبدیل شوند و در آینده فقط حسرت کارهای نکرده خویش را داشته باشیم و این آثار فقط در قاب فیلم‌ها و عکس‌ها در خاطره‌هایمان باقی بمانند.
انتهای پیام/ 60023/س/ر
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
