شب‌های یلدایی در مازندران

به گزارش خبرگزاری فارس از شهرستان ساری، یکی از مهم‌ترین شب‌های ایران باستان شب یلدا است که از دیرباز تا به امروز مورد توجه و اهمیت واقع شده است.

جشن‌ها و شب‌نشینی‌هایی که در این شب در اقصی نقاط کشور برگزار شده و شب یلدا ( شب چله) یک سنت دیرینه محسوب می‌شود که تا امروز نیز نه تنها از ارزش آن چیزی کم نشده بلکه جایگاه بسیار ویژه‌ای در نزد ایرانیان پیدا کرده است.

محمد جعفریان کفشگرکلایی کارشناس ارشد گردشگری مازندران در این‌باره در گفت‌وگو با فارس، اظهار کرد: چله و جشن‌هایی که در این شب برگزار می‌شود، یک سنت باستانی است.

وی افزود: مردم روزگاران دور و گذشته که کشاورزی، بنیان زندگی آنان را تشکیل می‌داد و در طول سال با سپری شدن فصل‌ها و تضادهای طبیعی روزگار می‌گذراندند، بر اثر تجربه و گذشت زمان توانستند کارها و فعالیت‌های خود را با گردش خورشید و تغییر فصول و بلندی و کوتاهی روز و شب و جهت و حرکت و قرار ستارگان تنظیم کنند.

کارشناس ارشد گردشگری مازندران با اشاره به اینکه (یلدا) برگرفته از واژه سریانی به معنای «زایش» و «تولد» است، بیان کرد: ابوریحان بیرونی از این جشن با نام «میلاد اکبر» نام برده و منظور از آن را «میلاد خورشید» دانسته‌است؛ چله، دو موقعیت گاه‌شمارانه در طول یک سال خورشیدی با کارکردهای فرهنگ عامه، یکی در آغاز تابستان (تیرماه) و دیگری در آغاز زمستان (دی ماه)، هریک متشکل از دو بخش بزرگ (چهل روز) و کوچک (بیست روز) است. 

جعفریان ادامه داد: واژه چلّه برگرفته از چهل و مخفف «چهله» و صرفاً نشان‌دهنده گذشت یک دوره زمانی معین (و نه الزاماً چهل روزه) است، مردم اعتقاد دارند که این شب یک شب خوب و شادی‌آور است و شگون ندارد که بی‌غذا باشند و به همین دلیل اعتقاد دارند که در این شب برنج پخت کنند، البته در برخی از مناطق پخت آش دوغ و آش ترشی هم متداول است.

وی تصریح کرد: آخرین شب پاییز را که طولانی‌ترین و تاریک‌ترین شب در طول سال است را تا سپیده دم بیدار می‌مانند و در کنار یکدیگر خود را سرگرم می‌دارند تا اندوه غیبت خورشید و تاریکی و سردی روحیه آنان را تضعیف نکند و با به روشنایی گراییدن آسمان به رخت خواب روند و بیاسایند.

این کارشناس ارشد گردشگری مازندران افزود: در آیین کهن، بنابر یک سنت دیرینه آیین مهر، شاهان ایرانی در روز اول دی ‌ماه تاج و تخت شاهی را بر زمین می‌گذاشتند و با جامه‌ای سپید به صحرا می ‌رفتند و بر فرشی سپید می‌نشستند، کاخ شاهی و همه برده‌ها و خدمتکاران در سطح شهر آزاد شده و به سان دیگران زندگی می‌کردند رئیس و مرئوس، پادشاه و  مردم  عادی همگی یکسان بودند،  البته درستی این امر تایید نشده و شاید افسانه‌ای بیش نباشد.

جعفریان اظهار کرد: در مازندران در این شب، باقی ‌مانده میوه‌هایی را که انبار کرده بودند به همراه خشکبار و تنقلات می‌خوردند و دور هم گرد هیزم افروخته می‌نشستند تا سپیده دم بشارت روشنایی دهد؛ زیرا به زعم آنان در این شب تاریکی و سیاهی در اوج خود است

وی ادامه داد: در گذشته در این شب از سوی خانواده داماد برای دخترانی که نامزد داشتند خرجی شب یلدا شامل خوراکی‌های مختلف و مرغ و ماهی بُرده می‌شد.

کارشناس ارشد گردشگری مازندران بیان کرد: خوردن انار، ماست، میوه، آجیل و تنقلاتی مثل گندم برشته، تخم بو داده هندوانه و کدو، کدو حلوایی پخته و مزه‌دار شده با دارچین و عسل و آجیل و میوه خشک که به همه آنها «شب چره» می‌گویند از جمله آداب و رسوم شب یلدا در مازندران و از اوجب واجبات است.

جعفریان با بیان اینکه در آیین و رسوم شب یلدا در مازندران به میوه‌های شب یلدا «کِنِس» می‌گویند، ادامه داد: در سفره شام شب یلدا حتما باید یکی از انواع پلو با برنج تدارک دیده شود چون به اعتقاد قدیمی‌ها خوردن برنج یا گندم در این شب شگون دارد و به سفره آنها در تمام روزهای سال برکت می‌دهد.

وی با اعلام اینکه یکی از مهم‌ترین آداب و رسوم شب یلدا در مازندران مثل سایر نقاط ایران «شب نشینی» است، گفت: قصه‌گویی و شعرخوانی و نی‌نوازی پیران و ریش سپیدان فامیل از دیگر سنت های قدیمی در روستاهای شرق مازندران است که همچنان در برخی روستاها متداول است و گرمی خاصی به این دورهمی می‌بخشد.

این کارشناس ارشد گردشگری مازندران اضافه کرد: دلجویی از خانواده‌های عزادار که پیش از شب یلدا عزیزی را از دست داده‌اند یکی دیگر از آداب و رسوم شب یلدا در مازندران است.

جعفریان اظهار کرد: علاوه بر این اگر دو خانواده قصد داشته باشند با هم وصلت کرده و دختر و پسرشان را عروس کنند یکی از خوش‌یمن‌ترین شب‌ها را برای گذاشتن قول و قرار عقد و عروسی چله شو یا همان شب یلدا می‌دانند.

وی یادآور شد: یک رسم دیگر این است که دختران جوان صورت خود را می‌پوشانند و به میان جمع می‌رود، اگر دیگران بتوانند فرد را تشخیص بدهند نشانه خوبی است و به قول معروف احتمالاً بخت آن دختر باز می‌شود.

کارشناس ارشد گردشگری مازندران افزود: از سوی دیگر اگر خانواده‌ای در آن سال برای پسرشان نامزد گرفته باشند به اصطلاح برای او خرجی می‌فرستند، این خرجی شامل موادی مثل مرغ، ماهی،  اردک یا بوقلمون در کنار تمام میوه‌ها، آجیل و شب‌چره‌های شب یلدا است.

جعفریان خاطرنشان کرد: در مازندران معمولاً رسم بر این است که اگر افراد فامیل برای شام دور هم جمع نشوند حتماً برای شب‌‌نشینی بعد از شام با هم از چند روز قبل قرار و مدار می‌گذارند و معمولاً همه افراد برای شب‌‌نشینی به خانه بزرگ‌تر فامیل می‌روند و تا پاسی از شب با خوردن خوراکی‌های مخصوص شب یلدا بیدار می‌مانند و گاهی هم برای سرگرمی با هم کشتی می‌گیرند یا مچ می‌اندازند، آوازهای قدیمی مازندرانی و منظومه‌های امیری و طبری می‌خوانند یا با اشعار حافظ فال می‌گیرند.

انتهای پیام/86034/ح