گروه شهری خبرگزاری فارس - سید اسد رجبی: خیابان مصطفی خمینی را که تا انتها بروید به میدان مولوی سابق یا چهارراه مولوی فعلی می‌رسید یعنی تقاطع خیابانی به همین نام با خیابان مصطفی خمینی.
اگر چهارراه فعلی را کمتر از دویست متر به سمت پایین بروید یعنی داخل خیابان صاحب جمع بشوید؛ پایین تر از کوچه حاتمی و روبروی خیابان اردستانی راه باریکی را می بینید که شما را به سمت یکی از ورودی های کاروانسرای خانات راهنمایی می‌کند.
کاروانسرای خانات
این کاروانسرا با مساحت حدود ۱۰۰۰۰ متر مربع و ۵۴ حجره کوچک با دری به ارتفاع پنج متر از چوب روسی و ۴۰ گل میخ ساخته شده است.
معماری آن به شیوه آجرکاری است و دارای دو بخش حیاط و راهروی ورودی است. این کاروانسرا در تاریخ یک مهر ۱۳۸۲ به شماره ۱۰۴۱۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
ورودی کاروانسرای خانات
این کاروانسرا به علت آتش‌سوزی سال ۱۳۵۷ بلااستفاده بود تا اینکه در نهایت در اسفند سال ۱۳۸۸ جهت برپایی جشن نوروزی از سوی سازمان میراث فرهنگی مرمت و بازسازی شده و به روی مردم بازگشایی مجدد شد.
میدان امین السلطان کجاست
پیشخوان کاروانسرای خانات میدانی قدیمی بوده است که مربوط به دوران پهلوی اول بوده و به نام میدان امین السلطان شناسایی می شده است.
این میدان در ضلع شمال غربی به بازارچه امین السلطان می‌رسیده است که سر خروجی بازار واقع در خیابان مولوی بوده است.
از سوی دیگر در ضلع جنوب شرقی میدان هم یکی از ورودی های رستوران خانات و تکه جنوبی بازار امین السلطان واقع شده است.
به این ترتیب می‌توان دریافت که میدان امین السلطان در گذشته بازار امین السلطان را به دو بخش شمال غربی و جنوب شرقی تقسیم می‌کرده است و در جنوب شرقی ترین قسمت خود یکی از ورودی های کاروانسرای خانات را در بر گرفته است.
در تصویر بالا چهارضلعی بزرگ محدوده میدان امین السلطان در حدود 6 دهه گذشته است.
در این تصویر مستطیل A و مستطیل B دو زائده ای است که در دو سمت خیابان صاحب جمع ایجاد شده و باعث بلعیده شدن میدان شده است.
ایجاد زوائدی که میدان را بلعیده است
براساس آنچه امروز در این منطقه قابل رؤیت است می توان فهمید که بعد از سال 1345 که خیابان‌کشی‌ها در تهران گسترش پیدا کرده است خیابان صاحب جمع از وسط میدانگاه امین السلطان عبور کرده است.
پس از آن ساختمانی در بخش شرقی خیابان صاحب جمع با عرضی کمتر از 4 متر ساخته می شود که نیمه شرقی میدانگاه را به دو بخش تبدیل می کند.
به این ترتیب در کاروانسرای خانات به پشت ساختمان جدید الاحداث می افتد و از این رو دیگر میدان امین السلطان از دسترس خارج می شود.
به موازات این اقدام در بخش غربی میدان امین السلطان یک بازارچه با سقف سبک و غرفه های بدون حفاظ خاص در این این بخش تشکیل می شود که به این ترتیب از میدان امین السلطان چیزی با قی نمی ماند.
افزایش میدان‌گاه‌های شهر تهران
یکی از اهداف پیروز حناچی شهردار تهران توسعه میدان گاه‌ها بوده و با اشاره به اینکه میدانگاه های (پلازا) پایتخت افزایش می یابد از افتتاح پلازای جدید خبر داده بود.
وی ساخت میدان گاه‌ها را برای استفاده هر چه بیشتر مردم از این فضاها مهم ارزیابی کرده و گفت: این اقدام مفید است و تصمیم داریم در سایر مناطق شهر نیز آن را اجرا کنیم.
حناچی گفت: ایجاد میدانگاهها در واقع توسعه قلمرو عمومی شهر به نفع شهروندان است و در تمامی کلانشهرهای دنیا انجام می شود.
شهردار تهران با دفاع از ایجاد فضاهای عمومی در شهر خاطرنشان کرده بود ایجاد میدانگاه در پایتخت بهتر از ساخت و سازهایی است که تمام شهروندان از آن منتفع نمی شوند.
همه تغییرات کاروانسرای خانات
در میانه بازدید از میدانگاه سابق امین السلطان که حالا با تعدادی غرفه اصطلاحا خورده شده و اثری از آن به جا نمانده است با شکوفی یکی از اعضای کمیته معماری شورای اسلامی شهر تهران مواجه می شوم و فرصتی دست می‌دهد تا از وی سوال و جواب بپرسم
با او در خصوص میدان گاه سابق و حدود چهار ضلعی آن صحبت می‌کنم که می‌گوید: کاروانسرای خانات چندین سال قبل بازسازی شد اما در حال حاضر بهره برداری اشتباه باعث شده تا این فضا از کاربری خودش فاصله بگیرد.
وی می‌گوید: بستر این کاروانسرا برای استفاده افراد پیاده بازسازی شده است و قرار بوده تا محلی برای پیاده راه باشد اما امروز شاهد حضور خودروها در این محوطه هستیم.
این کارشناس حوزه معماری و شهرسازی می‌گوید: امروز بستر این فضا از بین رفته است و به گونه‌ای تبدیل به یک پارکینگ ماشین‌ها شده است.
شکوفی ادامه می‌دهد: امروز همچنین شاهد این هستیم که نمای بازسازی شده این کاروانسرا با پارچه ها و برزنت‌های مغازه داران پوشانده شده است. یعنی در اینجا نه از آن کف سازی انجام گرفته بهره مند می شوید و نه از آن مرمتی که در دیواره های آن انجام گرفته است.
میدان امین السلطان ساخته دوره ناصرالدین شاه
شکوفی ادامه می‌دهد: این محوطه ای که ما در آن قرار داریم میدان امین السلطان است که در زمان ناصرالدین شاه ایجاد شده است و بدنه میدان در چهار سوی آن مشخص است.
وی در حالی که به دیواره‌های باز مانده از میدان نگاه می‌کند می‌گوید: میدان در دو طرف خیابان صاحب جمع کشیده شده است اما بعدا در طرح توسعه شهری خیابانی از میانه میدان عبور داده می شود.
بخشی از سازه های موقتی احادث شده که باعث از بین رفتن میدان شده است
شکوفی می گوید: در مرز بدنه خیابان صاحب جمع دو تا ساختمان سازی شده است و میدان خورده شده است که اگر بخواهیم این میدان گاه مجدد احیا شود باید این الحاقاتی که بعدا ایجاد شده است برداشته شود و این عرصه به خیابان صاحب جمع بچسبد.
این کارشناس حوزه معماری و شهرسازی درخصوص اهمیت این میدانگاه ادامه می‌دهد: این میدان گاه از آن جهت مهم است که هم به گذر امین السلطان راه دارد و هم به کاروانسرای خانات.
یکی دیگر از ساختمان های ایجاد شده در بستر میدان سابق/ عرض این ساختمان کمتر از 5 متر است
قرار نیست خیابان صاحب جمع بسته شود
وی در پاسخ به این سوال که تکلیف خیابان صاحب جمع چه می شود به هر تقدیر این خیابان بار ترافیکی خیابان مصطفی خمینی را به میدان شوش می‌رساند، می گوید: ایده ما این نیست که این خیابانها و محورهای ترافیکی قطع شود. این محورها ادامه دارد و در حقیقت عرصه ای که توسط برخی ساخت و سازها مغفول مانده را به شهر و مردم باز میگردانیم.
شکوفی در پاسخ به سوال دیگر خبرنگار فارس مبنی بر اینکه یعنی مردم با میدان‌گاهی مثل میدان حسن آباد قرار است مواجه شوند می گوید: بله به نوعی مثل حسن آباد است.
این کارشناس حوزه معماری و شهرسازی درباره اینکه بحث تملک ها هزینه دارد یا خیر می گوید: غیر از یکی از ساختمان ها که عرض کمی دارد بقیه مستحدثات مستحدثات اصلی نبوده و غرفه سازی هایی است که اصولا سند و مدرکی ندارد. اینها سازه های سبکی است که برای حذف آن سختی خاصی نداریم.
حیاط کاروانسرای خانات پس از بازسازی
ارتباط کاروانسرا و میدان امین السلطان
علی اعطا سخنگوی شورای اسلامی شهر تهران هم که برای بازدید از این پروژه به میدانگاه امین السلطان آمده است، در پاسخ به سوال خبرنگار فارس درخصوص ارتباط کاروانسرا و میدانگاه قبلی پاسخ می‌دهد: اگر میدان امین السلطان به سمت احیایش حرکت کنیم می شود امیدوار باشیم که این کار بر روی کاروانسرا نیز تاثیر گذاشته و نسبت به ساماندهی آن اقدام کنیم.
وی می گوید: ارتباط کاروانسرا با امین السلطان هم نکته جالبی است زیرا میدان یک میدان تاریخی بوده است که بعد از خیابان کشی‌ها از هویت اصلی خودش فاصله می گیرد.
سخنگوی شورای اسلامی شهر تهران ادامه می‌دهد: میدان امروز دفرمه شده است و این را می شود در عکس‌های هوایی سال 1300 و عکس هوایی سال 1345 به وضوح دید. اگر میدان در فازهای مختلف ساماندهی شود برای مثال از شرق ساماندهی را انجام بدهیم و میدان به شهر باز گردد و یکی از عرصه های عمومی شهر بشود کار بزرگی انجام شده است.
اگر شهرداری توانست این غرفه ها را پاکسازی کند
اما برای اجرای هر طرح و تصمیم شهری باید از مردمی که در آن نقطه هستند و از اجرای طرح‌ها منتفع یا متضرر می‌شوند پرس و جو کرده و حداقل آنها را اقناع کرد.
به سراغ یکی از کسبه ای که به گفته مسؤولان غرفه‌ای در این سال‌ها ساخته و باعث خورده شدن میدان شده است رفتم تا از وی پرس و جو کنم که نظرش در این باره چیست.
بنکداری دارد و نخود و لوبیا می فروشد و می‌گوید: «شما کارمند شهرداری هستی؟» به او توضیح می دهم که خبرنگارم و نسبتی با کارمندان شهرداری ندارم.
نگاه غضبناکی می‌کند و خیلی خلاصه می‌گوید: اگر شهرداری توانست این غرفه ها را خراب کند و ما را آواره کند.
با دست پاچگی و نگرانی می گویم: اگر این طرح به تصویب برسد شهرداری باید ساخت و سازهای غیر مجاز را از بین ببرد می گوید: همان که گفتم. اگر شهرداری توانست ما را از غرفه های مان بیرون بیاندازد.
مگر به دستور شهرداری کسب و کار می کنیم که حالا به حرفش تعطیل کنیم؟
به سراغ یکی دیگر از غرفه داران در آن سمت خیابان صاحب جمع می روم از او می پرسم غرفه ات سند و مدرکی دارد؟ می گوید مفتشی یا مأمور مالیات؟
برگه‌هایم را نشانش می‌دهم تا باور کند که خبرنگارم و بعد می گویم: شهرداری قرار است طرحی برای این میدانگاه بیاورد که اگر موافقت شود باید غرفه تان را خراب کنید.
سرش را بالا می‌آرود و نگاهی می کند و می گوید: مگر به دستور و حرف شهرداری اینجا کسب و کارمان را راه انداختیم که حالا با حرف و نظر شهرداری هم کارمان را جمع کنیم؟
از زیر بار جواب سوال اولم طفره می رود و ادامه می‌دهد: همه اینجا شبیه هم هستند یا همه سند و مدرک دارند یا ندارند ولی شهرداری نمی تواند دستور بدهد.
100 میلیارد تومان برای 10 میدانگاه در نظر گرفته شده است
پس از گفت‌وگو با غرفه داران باز هم به سراغ سخنگوی شورای اسلامی شهر تهران رفتم و به او گفت: مردم از این کار ناراضی خواهند بود و باید به این نکته فکر کرد که چگونه قرار است آنها را راضی کنید.
اعطا پاسخ می‌دهد: سیاست کلی ما در خصوص میدان امین السلطان دو مسیر موازی است یکی احیای یک میدان تاریخی در یک منطقه تاریخی از شهر تهران که در راستای ارتقای هویت شهری است.
وی ادامه می‌دهد: دیگری توسعه عرصه ها و فضاهای عمومی شهر است که مدتهاست در شورای شهر تهران به ان پرداخته شده است و به همین مناسبت در بودجه سال 99 در ردیف های توسعه میدان گاه یکی از مواضع همین میدان امین السلطان.
سخنگوی شورای اسلامی شهر تهران همزمان که در حیاط کاروانسرا راه می‌رود توضیح می‌دهد که برای توسعه و احیای میدانگاهها حدود 100 میلیارد تومان در نظر گرفته شده است که بنا داریم ده میدان گاه را احیای کنیم به این ترتیب برای هر میدانگاه حدود 10 میلیارد تومان در نظر گرفته خواهد شد.
به جز بحث تملک هزینه دیگری نداریم
وی ادامه می‌دهد: ایده میدانگاه پیاده به آن شکلی که دنبال کردیم احداث و ایجاد نیست بلکه شناسایی فضاهای دارای ظرفیت است و این میدان از گذشته ظرفیت خودش را داشته است.
اعطا می‌افزاید: بنابراین کار در میدان گاه‌ها از جنس ساماندهی است و بخشی از ساماندهی حذف زوائد است و برای مثال در این حوزه باید زوائد باید حذف شود و آن بودجه در نظر گرفته شده برای رفع همین زوائد است. غیر از بحث تملک باقی کار بحث ایجاد نظم و ساماندهی در میدان گاه‌هاست.
کار سخت شهرداری تهران
هر چند غرفه های دور و اطراف میدان امین السلطان غیر قانونی ساخته شده و از مالکیت خاصی برای کسبه متصور نیستیم اما به طور قطع راضی کردن این کسبه و تخلیه میدان گاه کار سختی برای شهرداری تهران محسوب می شود.
انتهای پیام/
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
