خبرگزاری فارس - سعیده اسدیان: هفتم اسفند ماه سال جاری خبرگزاری فارس، گزارشی را با عنوان «اتاق فرار از کجا به کجا؟/ چند درصد از اتاق های فرار در ایران فعالیت زیرزمینی دارند؟» روی خروجی خود قرار دارد.
گزارشی که در آن به وضعیت اتاق های فرار در ایران اشاره و قرار شد تا در یک آسیب شناسی تخصصی مشخص شود که آمار دقیق اتاق های فرار در ایران چند مورد است؟ محتوای این اتاق ها از کجا تأمین می شود و چقدر از محتواها داخلی و چقدر کپی نمونه های غربی است؟ با اتاق فرارهای غیراستاندارد چگونه برخورد می شود و در این زمینه وزارت ورزش و جوانان تا چه میزان به تعهدات خود پایبند بوده است؟
در همین راستا با مسیح خدابخشیان به گفت‌وگو نشستیم تا وی به عنوان نماینده انجمن بازی‌های فکری ایران که بر اساس مصوبات، قوانین و مقررات ابلاغی از وزارت ورزش و جوانان، یکی از انجمن‌های زیرمجموعه فدراسیون ورزش‌های همگانی و متولی توسعه فرهنگ بازی‌های فکری در میان اقشار مختلف جامعه خصوصاً خانواده‌ها است، پاسخگوی سوالات مطروحه باشد.
آنچه می‌خوانید مشروح گفت‌وگوی ما با رئیس کمیته اتاق فرار است:
فارس: در ابتدا بگویید آیا تعریف مشخصی در مورد تفریح وجود دارد؟
خدابخشیان: قطعاً بله، هر عمل جامعه‌پسند و ارزشمندی که به صورت انفرادی یا گروهی در اوقات فراغت انجام می‌گیرد و شادی و نشاط را به همراه دارد و حتی در موارد مطلوب باعث تقویت ارزش‌های جامعه و ایجاد مهارت‌های فکری و فیزیکی در افراد می‌شود، می‌تواند تعریف درست تفریح باشد.
ما در دین اسلام هم شاهد این هستیم که به موضوع تفریح پرداخته شده و حتی پیامبر گرامی اسلام(ص) گفته‌اند که «به تفریح و بازی بپردازید چرا که من دوست ندارم در دین شما سختگیری دیده شود»، همچنین حضرت علی(ع) هم در حکمت 390 نهج‌البلاغه می‌فرمایند «مؤمن را سه ساعت است، ساعتی را که در آن با خدا مناجات می‌کند، ساعتی را که در آن برای هزینه زندگی‌اش می‌کوشد و ساعتی را که در آن از لذت حلال و زیبا بهره می‌برد»، به همین جهت موضوع تفریح سالم با روح دین و ارزش‌های جامعه سازگار است و می‌توان از آن به عنوان غذای روان یاد کرد.
فارس: ایده ساخت اتاق فرار در ایران از کجا آمد؟
خدابخشیان: در سال‌های اخیر به دلایل متعددی همچون گسترش کنسول‌های بازی‌های الکترونیک و همه‌گیری فناوری‌های نوین رایانه‌ای و موبایلی، تعریف تفریح در بین جوانان ایرانی تغییر کرده و می‌توانیم ادعا کنیم که برخی تفریحات رایج امروز عوارض جسمی و روانی غیرقابل بازگشتی برای استفاده‌کنندگان از آن دارد و به مجرایی برای نفوذ فرهنگی تبدیل شده است.
من به عنوان هم-بنیانگذار مجموعه اسکیپ روم سال 93 با بازی اتاق فرار آشنا شدم، آن زمان این بازی تازه در اروپا رونق گرفته بود و شهر پراگ که الان 500 اتاق فرار دارد، 2 اتاق برای این بازی داشت. آن زمان ایده این بازی را برای ایران مطرح و موضوع را پیگیری کردیم و جهت دریافت مجوز راه‌اندازی اتاق فرار در ایران اقداماتی آغاز شد.
فارس: آیا تحصیلات شما مرتبط با بازی بود؟
خدابخشیان: خیر، من فوق‌لیسانس مهندسی مکانیک دارم، اما از آنجایی که به بازی‌های کامپیوتری علاقه داشتم و خودم هم بازی اتاق فرار را تجربه کرده بودم، دیدم که این بازی در اروپا یک کسب و کار کوچک است که می‌توان آن را در ایران انجام داد.
به موازات ما، مجموعه‌های دیگری راه‌اندازی اتاق فرار را پیگیری کردند اما اولین چیزی که از همان ابتدا برای ما مهم بود، بحث مجوز و انجام کار به صورت قانونی بود که در همین راستا به اداره‌کل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان رفتیم، اما متأسفانه این پیگیری‌ها بی‌فایده بود. تا اینکه بعد از مدتی با انجمن اوقات فراغت و آقایان رامبد جوان و هومن رازدار آشنا شدیم.
فارس: پس اولین اتاق فرار در کنار خانه اوقات فراغت راه‌اندازی شد؟
خدابخشیان: آن زمان انجمن اوقات فراغت تفاهم‌نامه‌ای را با شهرداری منطقه 12 به امضا رسانده بود که براساس آن کلیت عمارت دبیرالملک را گرفته بودند و ما هم به عنوان یک هویت حقوقی مستقل، زیرزمین این عمارت را تبدیل به اتاق فراغت (فرار) کردیم و قرار است تا فروردین 1400 در آنجا فعالیت کنیم.
کار ما در آنجا با بازی «نجارت شهر» آغاز شد و به موازات ما، مجموعه دیگری هم فعالیت خود را آغاز کرد، بازی نجات شهر در رابطه با یک عملیات تروریستی در تهران بود و بازیکنان، مأمورانی بودند که باید در این بازی شهر را نجات می‌دادند.
فارس: چقدر طول کشید تا اتاق فرار در ایران شناخته شود؟
خدابخشیان: اصلی‌ترین موضوع در تبلیغ بازی‌هایی مثل اتاق فرار، خود مردم هستند که آن را تجربه کرده و به دیگران معرفی می‌کنند. البته آن زمان هم آقای جوان از این بازی در قالب معرفی عمارت دبیرالملک و خانه اوقات فراغت فیلمی منتشر کرد، ضمن اینکه به صورت مجزا در شبکه های مجازی هم تبلیغاتی داشتیم. چند ماه بعد خود ما دو بازی دیگر افتتاح کردیم، تا اینکه در بهار سال 96 گام دوم برداشته شد و یک مجموعه در بام تهران و یک مجموعه در برج میلاد افتتاح شد.
فارس: از چه سالی اتاق فرارها در ایران رونق بیشتری گرفت؟
خدابخشیان: از سال 97 رشد اتاق فرارها در تهران و شهرهای دیگر بیشتر شد و حتی ما با سازمان فرهنگی - هنری شهرداری وقت تهران جهت گرفتن مجوز هم صحبت کردیم. کار تا یک جایی خوب پیش رفت، اما به دلیل یکسری جابجایی‌ها در آن مجموعه متأسفانه فرد جدیدی که آمد نتوانست کار ما را جلو ببرد و قضیه مجوز کنسل شد.
فارس: چه شد که اتاق فرارها زیرمجموعه انجمن بازی‌های فکری ایران قرار گرفتند؟
خدابخشیان: سال 96 از طریق یکی از دوستان شنیدم که انجمن بازی‌های فکری فدراسیون ورزش‌های همگانی که مدتی هم فعالیت چندانی نداشت، با حضور آقایان بهادران و دستگردی به عنوان دبیر و رئیس انجمن، وضعیت خوبی پیدا کرده و اقدامات خوبی در آنجا در حال انجام است.
صحبت‌هایی را انجام دادیم و در جلسه‌ای لزوم اضافه شدن کمیته اتاق فرار مطرح و در نهایت راه‌اندازی کمیته اتاق فرار تصویب شد. در شهریورماه سال 96 من به عنوان سرپرست کمیته اتاق فرار تعیین شدم و بعد از آن بحث آئین‌نامه تأسیس باشگاه بازی‌های فکری و اتاق فرار مطرح شد که آن را در وزارت ورزش پیگیری کردیم. فروردین ماه سال 97 از طریق فدراسیون وزارت ورزش، آئین‌نامه را ارسال کردیم، اما آنجا درگیر یکسری بوروکراسی‌های اداری شد. خب به هر حال این فعالیت جدید بود و زمان می‌برد تا مورد بررسی قرار گیرد. بیش از یک‌سال طول کشید تا در نهایت خردادماه امسال دستورالعمل تأسیس باشگاه‌های فکری و اتاق فرار ابلاغ شد.
بر اساس این آئین نامه اگر کسی بخواهد اقدام به راه‌اندازی باشگاه بازی‌های فکری و اتاق فرار کند، باید برای اخذ مجوز با مدارک مورد نیاز همچون فرم درخواست، با ذکر رشته‌های ورزشی مورد درخواست و کروکی محل باشگاه، کپی برابر با اصل کلیه صفحات سند مالکیت یا اجاره‌نامه رسمی 2 ساله، تأئیدیه هیأت ورزشی رشته‌های مورد تقاضا (کمیته بازی‌های فکری هیأت ورزش‌های همگانی) و ... به اداره ورزش و جوانان حوزه یا شهرستان محل تأسیس باشگاه خود مراجعه کند.
در صورت کامل بودن مدارک و فرم‌ها، شرایط محل افراد متقاضی توسط کارشناسان مربوطه بررسی می‌شود و پس از ارائه استعلام‌های مورد نیاز از نیروی انتظامی، اداره بهداشت و حراست، پرونده متقاضی در کمیسیون ماده 5 مطرح و در صورت احراز شرایط، مجوز مربوطه صادر می‌شود. البته ما یکسری شرایط تکمیلی دیگر را هم به این آئین‌نامه اضافه کردیم؛ برای مثال، حداقل سن جهت حضور در باشگاه بازی اتاق فرار 14 سال به بالا است و این مورد در بازی‌هایی با محتوای خاص، حداقل 17 سال است.
میکروفن باید در اتاق موجود و امکان شنیده شدن بازیکنان وجود داشته باشد و کلیه فضای اتاق از طریق دوربین مداربسته دیده شود و حافظه جانبی هم جهت ثبت تصاویر موجود باشد. استعمال دخانیات در محل بازی، فضای اپراتوری و به صورت کلی، فضای بسته که منجر به خطر آتش‌سوزی می‌شود ممنوع است، ضمن اینکه شئونات اسلامی باید رعایت شده و اتاق فرار با شرایط فرهنگی - اجتماعی و خانوادگی جامعه همخوانی داشته باشد.
همچنین استفاده از علائم مذهبی اسلامی و اسامی یا القاب پیامبر و ائمه و همچنین مصادیق مغایر با عفت عمومی، برهنگی و الفاظ رکیک طبق این آئین‌نامه ممنوع است.
فارس: پس چرا هنوزبعضی اتاق‌های فرار در ایران بدون مجوز فعالیت می‌کنند؟
خدابخشیان: مسئله اصلی که اتفاق افتاده این است که یکسری افراد جهت گرفتن مجوز اقدام کردند و اداره ورزش و اماکن هم برای بازدید آمده بودند، اما در مرحله آخر که باید پرونده برای اداره ورزش می‌رفت، یک مقدار سر بحث خانوادگی بودن این بازی مشکل وجود داشت که پلیس اماکن رضایت نداد. به واسطه این اتفاق، عملاً کسی به سمت گرفتن مجوز نمی‌رود و زمانی هم که مجوزی نباشد، بازرسی‌ها و نظارت‌ها کم‌رنگ می‌شود.
این در حالی است که ما فارغ از بحث آئین‌نامه، از طرف انجمن بازی‌های فکری، استانداردهایی را برای صاحبان اتاق فرار فرستادیم که باید رعایت کنند. حتی ما آنها را تهدید کردیم که در صورت عدم رعایت موارد ذکر شده از سوی انجمن بازِ‌های فکری ایران، موضوع به پلیس اماکن اطلاع داده می‌شود تا اتاق متخلف پلمب شود، اما تا زمانی که چیزی به رسمیت شناخته نشود، حرف از نظارت غلط است.
متأسفانه تا این لحظه پلیس، بازی اتاق فرار را به عنوان یک فعالیت تفریحی - فرهنگی سالم و خانوادگی نپذیرفته، هر چند که در آخرین صحبت‌هایی که ما با آنها داشتیم، قرار شد با رویکرد مثبت مجدداً موضوع را مورد بررسی قرار دهند.
فارس: یعنی الان تمامی موارد اعلامی از سوی انجمن بازی‌های فکری در اتاق‌های فرار رعایت می‌شود؟
خدابخشیان: الان کلیه تصاویر توسط دوربین مداربسته رصد شده و ضبط می‌شود. همچنین میکروفن ضبط صدا وجود دارد، بازی اتاق فرار یک فعالیت فکری - معمایی است و اگر بحث مجوز حل شود، خیلی اتفاق‌های مثبتی را در این زمینه شاهد خواهیم بود و آن موقت می‌توانیم کنترل کیفی هم داشته باشیم. تا زمانی که بحث مجوز حل نشود، حتی از وزارت ورزش و جوانان هم نمی‌توانیم توقع زیادی داشته باشیم.
هر چند که ما الان یکسری نکات ایمنی و محتوایی را به صاحبان اتاق فرارها تذکر دادیم، اما در نهایت آنها از ما حرف‌شنوی ندارند و تا اخطار می‌دهیم، می‌گویند مگر شما مجوز دارید؟ ما نهایتاً می‌توانیم به آنها بگوییم که کپسول آتش‌نشانی بگذارند، اما نمی‌توانیم بگوییم که چرا محتوای بازی‌هایتان خوب نیست؟ در واقع یکسری از مجموعه‌ها هستند که به صورت ناخواسته مجبور هستند که بدون مجوز فعالیت کنند، چون یا باید مجوز ورود آقایان را بگیرند که در آن صورت دیگر خانواده‌ای به آنجا سر نمی‌زند و یا اینکه باید به طور کلی پلمب شوند.
فارس: یعنی شما با فعالیت زیرزمینی 80 درصد از اتاق‌های فرار ایران موافق نیستید؟
خدابخشیان: کلمه زیرزمینی بار منفی دارد، بهتر است بگوییم یک عده راه اندازی کرده اند و منتظرهستند تا مشکلات حل شود، ما افتخار می‌کنیم که اولین آئین‌نامه مربوط به بازی‌های خانوادگی را تصویب کردیم، اتاق‌های فرار باید خانوادگی باشد و اگر راه درست باشد، مجموعه هم راه درست را طی می‌کند، اما الان هیچ مسیر مشخصی وجود ندارد.
فارس: رسمی شدن اتاق‌های فرار چه امتیازاتی دارد؟
خدابخشیان: امتیازات این اتفاق خیلی زیاد است. الان بحث‌های مالیاتی بلاتکلیف است و حتی اتاق‌های فرار تابلو ندارند. اگر بحث مجوزها درست شود، درصد قابل توجهی از مجموعه‌ها به سمت دریافت مجوز می‌روند، چون در این صورت می‌توانند اتاق را بیمه کنند. در هر صورت برخورد قهری در اینجا جواب نمی‌دهد.
ما فکر می‌کردیم وقتی آئین‌نامه تصویب شده، همه چیز به درستی طی می‌شود. با مسئول تأئید صلاحیت اماکن هم گفت‌وگو کردیم و چندین فیلم از صفر تا صد چند اتاق فرار را در تهران به آنها نشان دادیم، حتی من پیشنهاد دادم که خودشان بیایند و این بازی را تجربه کنند، اما هنوز در این زمینه پاسخی نگرفته‌ایم.
فارس: محتوای بازی‌های اتاق فرار از کجا تأمین می‌شود؟
خدابخشیان: معمولاً کم پیش می‌آید که محتواها مربوط به فیلم یا کتاب خاصی باشد چرا که آن موقع توقع مخاطب بالا می‌رود ک باید محیطی مثل فیلم را تجربه کنند و خود این موضوع را امکانات ایران چندان تطابق ندارد.
ما در قالب مفاهیم محیط‌زیستی و آموزشی کارهای خیلی زیادی انجام دادیم و اکثر موضوعات بازی‌های ما ایرانی است، مثل بازی نجات شهر یا تهران 1346، حتی ما از طرف موزه دفاع مقدس پیشنهاد دادیم که اتاق فرار با موضوع جنگ بسازیم که در دست بررسی است.
60 درصد اتاق فرارها توسط افرادی راه‌اندازی می‌شود که خودشان این بازی را تجربه کرده‌اند. در واقع محتوا چیزی نیست که کسی به دنبال کپی آن باشد و اکثریت سناریوها را خود افراد می‌سازند.
فارس: اتاق فرار با سافاری وحشت چه تفاوتی دارد؟
خدابخشیان: در اتاق‌های فرار با ژانر ترسناک، بحث معما با کارگروه سر جای خودش است و در عین حال افکت‌هایی برای تزریق هیجان پخش می‌شود و بیشترین طرفدار ژانر وحشت را هم مصر، روسیه، ایران و کشورهای حاشیه خلیج فارس دارند، اما ذات سافاری وحشت صرفاً ترساندن است، چرا که می‌بینند راه‌اندازی معمای جذاب کار سختی است، به همین جهت یک موضوع پیش‌پا افتاده با یک دکوراسیون پیش‌پا افتاده‌تر را انتخاب می‌کنند و با استفاده از بازیگر و عروسک در سافاری مخاطب را می‌ترسانند.
فارس: آیا اتاق فرار استاندارد جهانی دارد؟
خدابخشیان: ما در این حوزه خیلی استاندارد جهانی نداریم و حتی در سافاری وحشت هم این موضوع وجود ندارد. در اروپای غربی بحث مالیات و بیمه خیلی مطرح است و در صورتی که کلیه استانداردهای برقی و بیمه‌ای رعایت شود سافاری را بیمه می‌کنند. اما باید این نکته را بگویم که اتاق‌های فرار در ایران اتفاقا خیلی قوی‌تر از سایر کشورها هستند و حتی در حوزه معمایی و پازلی ما از برخی کشورها جلوتر هستیم.
یک مقدار در بحث دکوراسیون بازی‌ها و فضاسازی مشکل داریم که آن هم به خاطر افزایش قیمت کالاهاست که باعث می‌شود ساخت یک دکوراسیون قوی هزینه زیادی در پی داشته باشد.
فارس: هزینه ساخت برای یک اتاق فرار چقدر است؟
خدابخشیان: حداقل هزینه برای یک اتاق فرار با تم امروز 50 تا 60 میلیون است که این رقم گاهی در اتاق‌های فرار خیلی حرفه‌ای با امکانات ویژه به 150 تا 200 میلیون تومان هم می‌رسد.
فارس: آیا نظارت بر محتوا صرفاً به مجوز مربوط می‌شود؟
خدابخشیان: قطعاً همینطور است، اما شما یک نکته‌ای را هم باید درنظر بگیرید و آن برخی از سایت‌هایی است که بدون نظارت و صرفاً در ازای دریافت پول اقدام به تبلیغات می‌کنند و تخفیف‌های زیادی را روی خدمات تفریحی و سرگرمی می‌گذارند. این سایت‌های فروش گروهی به بدتر شدن وضعیت اماکن تفریحی که اتاق فرارها هم شامل آن می‌شود، کمک می‌کنند.
در گذشته و زمانی که سایت‌های تخفیف گروهی به تازگی راه‌اندازی شده بود، یک نماینده از طرف رستوران، باشگاه تفریحی یا هر جایی که قرار بود تخفیفی روی آن اعمال شود، در مورد کار خود توضیح می‌داد و قرارداد حضوری بسته می‌شد، اما الان نمونه‌های زیادی از اتاق فرارهایی داریم که به صورت تلفنی تماس می‌گیرند و می‌گویند ما می‌خواهیم از امکانات تخفیفی برخوردار شویم، سایت مربوطه حتی آنجا را بازدید نمی‌کند، فقط برگه قرارداد را واتساپ می‌کند، پول را می‌گیرد و تبلیغات آغاز می‌شود.
محل فروش بیش از 80 درصد مجموعه‌ها همین سایت‌های تفریحی هستند که اگر نظارت می‌کردند و بدون تأئیدیه فنی تبلیغ نمی‌کردند، وضعیت اینگونه نبود. من نمی‌دانم آیا این دوستان نمی‌ترسند که اگر یک اتفاقی در یکی از مجموعه‌های معرفی شده از سمت آنها بیفتد باید پاسخگو باشند؟
این اتفاقات باعث می‌شود اصلاً تعریف اتاق فرار به هم بریزد و مجموعه‌ها حتی خود را ملزم به رعایت حداقل‌ها هم نکنند. در واقع تنها سایت های تخفیفی فروش گروهی اعتبار کاذب را به مجموعه‌هایی می‌دهد که تأییدیه فنی ندارند. مثلاً ما برای یک بازی تعیین کرده‌ایم که پذیرش زیر 17 سال ممنوع است، اما می‌بینیم که بچه‌های کوچک هم برای بازی‌های ممنوع پذیرش می‌شوند.
فارس: پیج‌های نقد و بررسی اتاق‌های فرار در ایران را چطور ارزیابی می‌کنید؟
خدابخشیان: معمولاً در فضای مجازی بعد از مدتی یک عده بلاگر پیدا می‌شوند که راجع به مباحثی مثل غذا، پوشاک، بازی و... نظر می‌دهند و حتی الان هم بیش از 20 پیج برای نقد اتاق فرار وجود دارد. اما برخلاف کشورهای دیگر که رزومه فرد مشخص است و مثلاً می‌گوید من طراح پازل یک شرکت کامپیوتری هستم و مخاطب می‌داند که آن فرد با دید تخصصی موضوع را نقد می‌کند، در ایران چنین هویتی وجود ندارد و شما نمی‌دانید صاحب پیج چه کاره است و با چه معیاری اقدام به دادن امتیاز می‌کند.
بلاگرهای آزاد باید نظر خود را بدهند، اما بحث اینجاست که خواننده نقد باید بداند کسی که یک اتاق فرار را تجزیه و تحلیل می‌کند آیا متخصص است یا یک فرد معمولی؟
یکی از برنامه بلندمدت ما بحث همین تحقیق و توسعه نقد سازنده است. باز هم به همان بحث رسمیت پیدا کردن کار برمی‌گردیم که باعث می‌شود نظارت‌ها بیشتر شود و محتواهای فرهنگی را شاهد باشیم. ضمن اینکه این کار اشتغالزایی بالایی دارد و علاوه بر اینکه بسیاری از مهندسان الکترونیک و طراحان صحنه به صورت غیرمستقیم در این کار فعالیت دارند، به صورت مستقیم هم 3-5 نفر برای هر اتاق فرار و 50 تا 60 نفر در مجموعه های بزرگ اتاق فرار مثل اسکیپ روم های شناخته شده که اکثراً هم رنج سنی جوان دارند، کار می‌کنند.
انتهای پیام/
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
