بسیج مردمی در فضای مجازی باید جلوی انتشار اخبار جعلی و منفی را بگیرد

گروه هنر و رسانه: زینب رازدشت – با شیوع بیماری کرونا، عده ای از مردم در صفحات شخصی مجازی شان اقدام به انتشار اخبار منفی می پردازند، تا جایی که این اخبار سبب رعب و وحشت در میان مردم می شود.

همچنین گروهی از افراد در آن سوی مرزها به دلیل عناد با نظام جمهوری اسلامی ایران، اخبار اشتباه و گاها اغراق آمیز منتشر می کنند و باز هم انتشار چنین اخبار اغراق آمیز وحشت جمعی را در جامعه ایجاد می کند.

امیدعلی مسعودی عضو هیأت علمی دانشگاه سوره معتقد است که ضرورتی ندارد عموم مردم به انتشار اخبارمنفی و یا آمار و ارقام مربوط به کرونا بپردازند بلکه بهتر است به جای انتشار چنین اخباری به انتشار خبرهای مسرت بخش بپردازند.

فارس: گاهی در میان خبرها شاهد اخباری هستیم که امنیت روانی مخاطبان به هم می خورد. در این میان نقش رسانه ها در انتشار اخبار مربوط به کرونا چیست؟

مسعودی: بهداشت و حفظ جان افراد، موضوع مهمی است که در جامعه مطرح می شود. گاهی قصد داریم در جنگ نظامی از سقوط کشورمان دفاع کنیم. در این زمان مرزها را پشت سر می گذاریم و دشمن هم مشخص است و ما می توانیم دشمن را ارزیابی کنیم و به آرایش نیروها بپردازیم، اما امروز در وضعیتی به سر می بریم که ویروس کرونا به عنوان یک بحث جهانی مطرح می شود. شیوع این بیماری از چین شروع شده است که البته می توانست از هر کشوری آغاز شود. به مرور این ویروس همه مرزها را پشت سر گذاشت و حالا به سراغ جان انسان ها آمده است.

کرونا را جهانی ببینیم

امروز این ویروس با جان انسان ها سرکار دارد و تنها یک کشور، یک منطقه و حتی یک ملت خاص را مورد نظر ندارد، بلکه کل جهان را درگیر کرده است.

در برخورد با این پدیده جهانی، سه نوع رسانه داریم؛ اولین رسانه مربوط به رسانه های ملی و داخلی است که مهم ترین آن صداوسیما(رادیو و تلویزیون)، مطبوعات و خبرگزاری است. شبکه های مجازی دومین گروه از رسانه ها هستند که مربوط به شبکه های اجتماعی، تلگرام و واتس آپ است. از آنجا که این روزها مردم درمنزل هستند و آنلاین با دیگران در ارتباط هستند، آنجا نوعی اطلاع رسانی داریم که اخبار مربوط به کرونا منتشر می شود.

نوع سوم از رسانه ها، مربوط به رسانه هایی هستند که یک پدیده بهداشتی را تبدیل به موضوع سیاسی کرده اند، یعنی مسأله ای که مربوط به بهداشت جهانی است را به منطقه ایران ربط می دهند و سعی می کنند تا اخبار منفی را برجسته کنند و از این راه بتوانند به اهداف سیاسی شان دست یابند که براندازی نظام جمهوری اسلامی، مهم ترین اهداف شان است. ما باید از این رسانه ها بپرسیم که خطر انداختن جان انسان ها تا چه اندازه ارزش دارد که آنها می خواهند از این راه نفع سیاسی شان را ببرند.

البته گاهی هم شاهد عکس ماجرا هستیم، یعنی در داخل کشور برخی از افراد فکر می کنند که مسائل بهداشتی خارج از اعتقادات دینی است و شاهد انحرافاتی هستیم. برای مثال بدون توجه به دستورات مسئولان درباره مقابله با شیوع بیماری کرونا هستند و یا با رفتن به بقاع متبرکه حرکاتی انجام می دهند که دور از شأن شیعیان است. البته بعدها مشخص شد که این افراد آبشخورشان، اسلام لندنی است، اما به هرحال ما باید حواس مان بسیار جمع باشد.

همدلی و همبستگی یکی از پیام های کرونا بود

این سه نوع رسانه باید از این اقدامات بپرهیزند تا بتوانیم بر این ویروسی که به جان همه افتاده و جان همه انسان ها را به خطر انداخته را شکست دهیم. البته ویروس کرونا این پیام را دارد که انسان ها باید هوای هم را داشته باشند و همبستگی اجتماعی باید برقرار شود درغیراین صورت جان تعداد بسیاری از انسان ها گرفته می شود.

فارس: یعنی همان رعایت بهداشت فردی و ترویج این موضوع در فضای مجازی؟

مسعودی: بله کاملا درست است، هر فردی باید بر این تصور باشد که بایستی ارتباطات بهداشتی را رعایت کند تا زمانی که بتوانیم بر این ویروس غلبه کنیم. ما باید این موضوع را مورد توجه قرار دهیم که سلامت من در گرو سلامت دیگران است و اگر من سالم هستم، باید رعایت کنم تا این ویروس از فرد بیمار به من منتقل نشود و اگر من بیمار هستم باید سریعا قرنطینه شوم تا مانع از شیوع این ویروس باشم.

رسانه ها باید در این راستا کار کنند و یک سری از آموزش ها را ارائه دهند. در این میان یک سری از مخاطبان نگرانی هایی دارند که به دلیل عدم اخلاق رسانه ای کاربران در انتشار اخبار مربوط به بیماری کرونا است.

ترویج کنندگان کرونا در فضای مجازی به خودشان آسیب وارد می کنند

متأسفانه در فضای مجازی کاربران داخلی و خارجی دو دسته شده اند، گروهی که بیمارهراسی را ترویج می کنند و دائما این موضوعات را منتشر می کند که بیماری کرونا جان آدم را می گیرد و مسئولان هم در این رابطه هیچ کاری نمی کنند و دسته دوم کاربرانی هستند که ویروس کرونا را به تمسخر می گیرند و آن را به طنز می کشند.

هر دو گروه در این راستا به خودشان آسیب وارد می کنند، چون این بیماری موضوعی نیست که بگوییم با قشری از مردم کاری ندارد بلکه جان همه انسان ها(مسلمان، غیرمسلمان، فقیر، ثروتمند) را گرفته است و کروه زمین در خطر است. برخورد سیاسی در بیماری کرونا جایگاهی ندارد و معتقدم باید برخورد دینی انجام شود؛ در دین اسلام به خطر انداختن جان یک نفر معادل ضرر رساندن به همه انسان های روی کره زمین بوده و این موضوع از دستورات قرآن است.

خوشبختانه صداوسیما در این مدت اقدامات خوبی را انجام داده است و من از صداوسیما، پزشکان، پرستاران، بهیاران، مددکاران مردمی بی نهایت سپاسگزارم که با اطلاع رسانی درست به خوبی این بیماری را برای مردم معرفی کردند و راه های مقابله با آن را هم آموزش دهند.

البته مراقبت های مورد نظر برای مقابله با کرونا چندان سخت نیست و با رعایت بهداشت فردی می توانیم بر این بیماری غلبه کنیم. از آنجا که کرونا یک ویروس است نه میکروب، سرعت انتقالش بسیار است و باید بدن مصون باشد که نیازمند واکسن هستیم که امیدواریم واکسن این بیماری تولید شود.

کرونا به جهانیان یادآوری کرد باید تهدیدها را به فرصت تبدیل کنیم

 البته شیوع این بیماری پیام مهمی برای ما و جهان داشت مبنی براینکه در عرصه های جهانی باید همبستگی بین انسان ها ایجاد شود. متأسفانه انسان ها تحت تأثیر شرایط سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مقداری از هم فاصله گرفته بودند و همین فاصله تهدید بزرگی به شمار می رود. همچنین  کرونا به ما و جهان تذکر داد که باید این تهدیدها را تبدیل به فرصت کنیم.

با توجه به شناختی که از سرمایه ملی و روحیه جمعی دارم، از این مقطع عبور خواهیم کرد چراکه ما بهترین پزشکان و مردم را داریم وهمه آنها بهترین سرمایه هستند که با توکل بر خدا و به واسطه آنها بر این ویروس غلبه خواهیم کرد.

فارس: امیدآفرینی تا چه اندازه در مهار این بحران می تواند مؤثر باشد؟

مسعودی: رسانه ها باید به ایجاد امید و نشاط در میان مردم بپردازند؛ چرا که این بیماری هراسی را در بین مردم ایجاد کرده است. در عین حال هم باید خود بیماری را جدی بگیریم وبا استفاده از شیوه های ساده همچون رعایت بهداشت فردی بتوانیم از شیوع آن ممانعت کنیم. رسانه ها باید کاری کنند که مردم از این بیماری نترسند. باید این تهدید را تبدیل به فرصت کنیم. همین که مدام گفته می شود که بیماران و میانسالان قربانی ویروس کرونا می شوند؛ خوب نیست. چون این قشر از افراد با تکرار مداوم این گزاره روحیه خود را از دست میدهند. بنابراین باید به این دو گروه قوت قلب بدهیم و از آنها به خوبی محافظت کنیم تا به زودی از این بحران عبور کنیم؛ در نهایت رسانه ها می توانند این نقش مهم را ایفا کنند.

فارس: گاهی اوقات شاهد انتشار اخبار مختلف از سوی مردم در صفحات شخصی مجازی شان هستیم. این اقدام تا چه اندازه می تواند ضرورت داشته باشد؟

مسعودی: بخشی از این اقدام تبلیغات پرپاگاندا و تبلیات سیاسی است، یعنی کسانی که مخالف دولت و حکومت هستند، سعی می کنند اخبار دروغ را در صفحات شخصی شان منتشر کنند، اما آنها نمی دانند که با این مخالفت شان به نوعی با جان انسان ها بازی می کنند.

نقش سواد رسانه ای که ما امروز مطرح می کنیم، بیشتر برای مردم است، مردمی که به فضای مجازی مراجعه می کنند، آنجایی که همه اخبار راست و دروغ با یکدیگر آمیخته شده است.

دروازه بانی خبر یکی از بخش های مهم سواد رسانه ای است

یکی از بخش های مهم سواد رسانه ای، دروازه بانی خبر است؛ کسانی که وارد این برنامه ها، شبکه های اجتماعی، انیستاگرام وتوئیتر می شوند، در ذهن داشته باشند که خودشان باید دروازه بانی کنند. این نوع فیلترهایی که کاربران خودشان انجام می دهند، بسیار ارزشمندتر از فیلترهای دولتی است و ما از آن استقبال می کنیم.

سواد رسانه ای به ما می گوید تا فیلترهایی برای مصرف اطلاعات بگذاریم. فیلترینگ نیازمند سواد رسانه ای است. همانطور که یک خبرگزاری به هنگام انتشار دروازه بانی می کند یعنی حتما ارزش های خبری و منابع خبری برایش مهم است. ما هم باید به عنوان عنوان کاربر، مصرف رسانه ای مان را براساس سواد رسانه ای مان تعیین کنیم.
 

همانطور که وارد مغازه می شویم و براساس سوادمان میوه خوبی را انتخاب می کنیم، در فضای رسانه ای هم باید آرایش رسانه ای را بشناسیم و با دوست و دشمن آشنا باشیم تا بدانیم محتوای تولید شده تا چه اندازه می تواند به نجات جان انسان ها کمک کند و آیا با انتشار آمار فوتی لحظه به لحظه می توانیم به نجات جان انسان ها بپردازیم یا خیر؟ تعداد افرادی که فوت شده اند، چه تأثیری می تواند داشته باشد و آیا بهتر نیست که تعداد آماربهبودیافتگان را منتشر کنیم و یا از زحمات و تلاش های شبانه روزی پزشکان، پرستاران و بهیاران بگوییم تا به نوعی خبر امیدآفرینی به جای اخبار یأس منتشر کنیم.

این ها اگر ایرانی هستند، قطعا در خط دشمن هستند؛ در غیر این صورت باید بدانند که این پدیده جهانی است و حتی سازمان بهداشت جهانی به همه کشورها کمک می کند و برایش مهم نیست که آن کشور ایران، عراق و حتی آمریکا باشد چون می داند که جان انسان ها در خطر است و اگر کسی در جبهه مقابل باشد، به دلیل ارتباطات جهانی، این بیماری سرایت خواهد کرد.

بنابراین سواد رسانه خیلی نقش تعیین کننده ای دارد برای آنچه که نوشته و یا گفته می شود، در جهت اهداف بشری است؟ امروز دیگر مسأله مرز، اعتقادات، حزب، دسته، گروه و حکومت نیست بلکه مسأله جان همه انسان هاست. ما باید برای حفظ کره زمین، اختلافات را کنار بگذاریم و دست به دست هم بدهیم تا بتوانیم فضای خوبی را ایجاد کنیم و در نهایت این بیماری آسیب جانی کمتری بر جای بگذارد.

فارس: سخن آخر شما با مردم و رسانه ها در شرایط کنونی چیست؟

مسعودی: معتقدم رسانه ها باید زمینه ای را فراهم کنند تا مردم دسترسی آزادانه ای به اطلاعات داشته باشند. همچنین اطلاع رسانی به موقع و سریع می تواند در این زمینه کمک کننده باشد.

رسانه ها باید اخبار مثبت را برجسته کنند، به هرحال اخبار منفی وجود دارد و متأسفانه این بیماری جان بسیاری از هموطنان مان را گرفته است و برایش هم فرقی نمی کند که این بیمار از طبقه پایین جامعه است یا طبقه بالای جامعه. به هرحال باید این بیماری جدی گرفته شود و اطلاع رسانی دقیقی صورت بگیرد.

رسانه ها باید در این شرایط به تغییر سبک زندگی مردم کمک کنند. برای مثال به کمک وزارت بهداشت و متخصصان باید برای شهرهایی که آلوده نیستند دستورالعمل هایی برای شان تهیه کرد تا دچار این بیماری نشوند و شهرهایی که آلوده شده اند هم باید به نکات مسئولان توجه کنند و به رعایت نکات بهداشتی بپردازند.

 همچنین بسیج مردمی باید تشکیل شود و ما تجربه این موضوع را در هشت سال دفاع مقدس داشتیم و امروز باید در حوزه مراقبت های بهداشتی این بسیج را ایجاد کنیم.

 از آن طرف مخاطبان و مردم هم باید حتما به منابع رسمی مراجعه کنند و کسانی که از سواد رسانه ای بالایی برخوردار نیستند و آسیب پذیرهستند، دروازه بانی و گزینش اخبار را به متخصصان بسپارند تا به سراغ اخبار کذب و دروغ نروند.

در تولید اخبار از مردم و کاربرانی که در شبکه های اجتماعی حضور دارند باید سعی کنند آنچه که می گویند و منتشر می کنند، دروازه بانی و فیلترشده باشد و این فیلترینگ مهم تر از فیلترینگ دولت است. ما در این رویداد یاد گرفته ایم که فیلترینگ مخاطب مانع از خبار جعلی برای انتشار می شود.

انتهای پیام/