اخبار فارس من افکار سنجی دانشکده انتشارات توانا فارس نوجوان

هنر و رسانه  /  موسیقی و هنرهای تجسمی

قصه مبارزه موسیقی با بیماری‌های واگیردار/ از کشمکش با طاعون تا کرونا

سرود و آواز خواندن مردم در بالکن‌ها در این روزهای قرنطینه کرونا بخشی از سنت کهن استفاده از موسیقی برای مبارزه با ترس از «مرگ سیاه» در قرن هفتم پیش از میلاد بوده است.

قصه مبارزه موسیقی با بیماری‌های واگیردار/ از کشمکش با طاعون تا کرونا

خبرگزاری فارس ـ گروه موسیقی ـ علیرضا سپهوند: بیماری همواره در کمین است. مادامی که مردم در خانه‌هاشان پشت درهای قفل شده پنهان شده‌اند، به ندرت صدای قدم عابری در سنگفرش‌ خیابان‌های شهر میلان شنیده می‌شود. قرنطینه ای دقیق اجرا می شود، تمام داد و ستدها، تجارت و زندگی عمومی تعطیل می شود.

شیوع طاعون در امپراتوری بیزانس یا روم شرقی و امپراتوری ساسانی که در سال های ۵۴۱ یا ۵۴۲ پس از میلاد مسیح آغاز شد تا دو قرن ادامه یافت. این بیماری همه گیر در این مدت جان دست‌کم ۲۵ میلیون نفر را در گرفت. این رقم معادل ۱۳ تا ۲۶ درصد جمعیت جهان در آن زمان بود. تخمین زده می شود که طاعون ژوستینین که در زمان اوج شیوع خود روزانه جان پنج هزار نفر را می گرفت، جمعیت قاره اروپا را ظرف تنها یک سال به نصف کاهش داد. 

شیوع دوباره طاعون که این بار به طاعون سیاه یا «مرگ سیاه» مشهور شد از سال ۱۳۳۴ میلادی آغاز شد. این بیماری همه گیر که در اروپا، آفریقا و آسیا شیوع یافت بین ۷۵ تا ۲۰۰ میلیون کشته بر جای گذاشت. موش ها نقش مهمی در انتقال این بیماری و شیوع آن داشتند. 

همین دو مورد نشان می دهد که ویروس ها دشمنان اجدادی ما انسان ها هستند. از آن زمان همه علم و دانش و هنر بشری به خدمت گرفته شد تا از شر این هیولای نادیدنی رهایی یابند. در این بین موسیقی هم نقش برجسته خود را ایفا می کرد.

نه، این شهر میلانِ دوران تعطیلی پاندمی کرونای سال ۲۰۲۰ نیست. تابستان سال ۱۵۷۶ میلادی است و طاعون سیاهِ «سنت چارلز» بخش اعظم شمال ایتالیا را به نابودی درنوردیده است

 

سرود و آواز خواندن مردم در بالکن‌ها در این روزهای قرنطینه کرونا بخشی از سنت کهن استفاده از موسیقی برای مبارزه با ترس از «مرگ سیاه» در قرن هفتم پیش از میلاد بوده است.

اینجا میلان است. از ترس از ویروس مسری، همه اجتماعات مذهبی ممنوع شده است. اما وقتی ایمان آنها به میان می آید و موسیقی آنها، هیچ چیز نمی تواند جلودار مردم شود. آنها پس از فراخوانی برای «رفتن به کلیسا و مناجات»، اقدامی جمعی برای ایستادگی از جنس موسیقی را آغاز می کنند. پنجره ها باز می شوند، درها گشوده می شوند و هزاران مرد، زن و کودک با قرار گرفتن در بالکن ها شروع به آواز خواندن می کند.

نه، این شهر میلانِ دوران تعطیلی پاندمی کرونای سال ۲۰۲۰ نیست. تابستان سال ۱۵۷۶ میلادی است و طاعون سیاهِ «سنت چارلز» بخش اعظم شمال ایتالیا را به نابودی درنوردیده است.

یکی از تاریخ نویسان چنین گزارش کرده: آنگاه که تمام ساکنین این شهر پرجمعیت که اندکی کمتر از ۳۰۰ هزار نفر هستند، هماهنگ و یکپارچه آواز سر می دهند،  صحنه بس دیدنی است. آن چنان صحنه ای بود گویی میلان به سان خودِ اورشلیم بهشتی ست.

سرود و آواز خواندن مردم در بالکن‌ها در این روزهای قرنطینه کرونا بخشی از سنت کهن استفاده از موسیقی برای مبارزه با ترس از «مرگ سیاه» در قرن هفتم پیش از میلاد بوده است

 

در گشت و گذاری در شهر میلان یکی مشتاقانه می گوید: فکرش را بکن بجز آواز چیزی شنیده نمی شود. دیگری با دیدن این صحنه عظیم آواز خوانی آرزو کرد که این محنت طولانی تر شود. بیماری همه جا را درنوردیده، مردم در ایتالیا، اسپانیا و در دیگر نقاط این پهنه گسترده، از موسیقی برای همدلی در مقیاسی واقعا چشمگیر بهره برده اند. در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی فیلم هایی از کنسرت های بالکن که در آن نوازندگان در قرنطینه برای سایر ساکنان اطراف اجرا می کنند، همه گیر می شود، و جلوه هایی از موسیقی دوران کلاسیک نسون دورما، والری، تداعی می شود و حتی اجرایی روح افزا از لوئیز کاپالدی.

از زمان  باستان در مصر، یونان و بابل، برای هزاران سال موسیقی وسیله ای معتبر برای التیام روح و جسم و گشایش جمعی ناشی از بیماری ها بوده است

شهروندی میلانی با ترومپت اجرایی روح انگیز از قطعه «O Mia Bela Madunina»، سرود روحانی شهر را که بر بالای «ایل دومو» به مریم مقدس تقدیم شد، را در طنین تند طاعون سیاه سنت چارلز به اجرا درمی آورد. در بریتانیا نیز در این روزها همگان با هم از دورن خانه هایشان برای کادر درمانی به هر چیزی را به صدا درمی آورند. اینجا اما فرقی ندارد که شما موزیسین باشید یانه چراکه بر قابلمه، گلدان و دست زدن و فریاد را همگان دانند.

چنین حرکاتی از سرِ اجتماعی بودن، حسی از تسلی را که همگان به غایت بدان نیازمندند، ارزانی می دارد. اما در دورنمای گسترده تر تاریخ، اگر ما بدین شیوه موسیقی نمی نواختیم ناهنجاری و خلاف قاعده تلقی می شد. از زمان  باستان در مصر، یونان و بابل، برای هزاران سال موسیقی وسیله ای معتبر برای التیام روح و جسم و گشایش جمعی ناشی از بیماری ها بوده است. 

هنگامی که در قرن هفتم قبل از میلاد مسیح، طاعون اسپارت را به ناگهان دربرگرفت، رهبران شهر از «تالتوس» شاعر خواستند که سرودهایی بسراید، و «ترپاندر»، یکی دیگر از شاعران یونان باستان، هنگام طاعون در «لسبوس» فراخوانده شد. حتی فیثاغورس، خالق قضیه ریاضی مورد علاقه همه کودکان مدرسه‌ای نیز، از موسیقی به عنوان یک وسیله درمانی استفاده می‌کرد و حتی برای آرام کردن جوانان مست ولگرد، چنگ می نواخت.

در ایتالیای قرون وسطایی، موسیقی از آواز خواندن پشت پنجره نیز فراتر رفت. پیش از آگاهی از شیوع گسترده بیماری مسری طاعون، وجود بیماران طاعونی صحنه ای عادی بود. تمام شهر‌ها شاهد راهپیمایی، آواز خوانی و دعا در زیر نماد‌های مقدس محلی با مناجات «سوال ـ جوابی» به منظور تشویق مشارکت بیشتر بودند. «رمی چیو»، «موزیکولوگ(موسیقی شناس) دانشگاه لویولا، می‌گوید شعار «ووهان جیائو!» یا همان «قوی بمان ووهان» بی شباهت به همان رسوم دیرینه نیست. رسومی که در ماه ژانویه در شهر ووهان چین شروع شد و پس از همه گیری، به ترانه‌های میهنی محلی در بالکن‌های ایتالیا تبدیل شد.

فیثاغورس، خالق قضیه ریاضی مورد علاقه همه کودکان مدرسه‌ای نیز، از موسیقی به عنوان یک وسیله درمانی استفاده می‌کرد و حتی برای آرام کردن جوانان مست ولگرد، چنگ می نواخت

 

مذهب در ایتالیای قرون وسطی نقش بسیار ملموس تری ایفا می کرد

چیو می‌گوید توانایی موسیقی برای غلبه بر نفس، ابزاری بسیار قدرتمند در شرایط قرنطینه است. وقتی موسیقی خلق می کنید، خودتان، ذهنتان و بدنتان را مطیع می‌کنید. وقتی شما موسیقی را به صورت جمعی می‌سازید، یا حتی با یک موسقی پاپ در کنار همسایگان خود آواز می‌خوانید و حرکات جمعی انجام می دهید، به طور همزمان مشارکت کرده و خود را مطیع هدف بزرگترِ گروه می سازید. فناوری می‌تواند این ارتباط را از طریق توییت یا پست فیس بوک گسترش دهد و آنچه که رخ داده و می توانست تنها به یک پاراگراف کوچک یا خاطره ای فراموش شده ختم شود، را به اشتراک گذاشته و الهام بخش همبستگی جهانی شود.

از زمان یونان باستان، با توجه به اهمیت ارتباط ذهن و بدن یا جسم و روح، ادعا شده که حفظ روحیه مثبت می‌تواند تأثیر مفیدی بر درمان بیماری‌های جسمی داشته باشد

 

مذهب در ایتالیای قرون وسطی نقش بسیار ملموس تری ایفا می کرد. گرچه اهمیت دین از کشوری به کشور دیگر و شهری به شهر دیگر متفاوت است، اما لوئیس کاپالدی معتقد است در ایتالیای امروزی مذهب می‌تواند واکنش اجتماعی بسیار شاخصی در گروه‌های محلی به همراه داشته باشد اما موسیقی غیرمذهبی ممکن است با موانع کمتری در سیاست هویت جمعی ما در ایتالیا مواجه شود. برای مثال اگر شما به فلان خواننده علاقمند باشید فرقی نمی کند کاتولیک، یهودی و یا پروتستان باشید.

بعلاوه در جوّ اروپای قرون وسطی، متعصبان مذهبی به رفتار افراطی معروف بودند. البته مذهب در دوره طاعون به شدت گسترش یافت. از یک سو ضربات روحی ناشی از طاعون باعث افزایش ایمان و تقوا در اروپا گردید و از سویی دیگر گروههایی از روحانیون مسیحی با عنوان «flagellants» یا «ریاضت کشان» که دسته مذهبیون مسیحی بودند، انسان را مقصر اصلی این بلا می دانستند و بر این عقیده بودند برای رهایی از آن باید خود را آزار و شکنجه کرد و به نوعی «مازوخیسم» خشن از دل همین دوران زائیده شد. «flagellants» یا «ریاضت کشان» بر پشت خود شلاق می زدند و خود را در غل و زنجیر کرده بودند و ساعت ها خود را شکنجه می کردند به نحوی که هرآنکه از کنارشان رد می شد وحشتی سرتا پایش را در بر می گرفت. اینجا دوباره موسیقی به عنوان نیرویی محرّک به میان آمد.

پستی بلندی های اجتماعی آغاز و پایان موسیقی نیست. کنسرت های بالکن که در واکنش به بحران کرونا انجام می شوند تنها یکی از گستره ابزار موسیقی است که ما در مواقع خاص از آن بهره می بریم. در این شرایط، جلوه های مجازی چون «پاپ پاندمی» و تک آهنگ «بونو»Bono با مضمون کرونا به وجود آمده اند، اما نقش موسیقی می تواند بسیار اساسی تر باشد. تا زمانی که از هر نوع موسیقی برای بازگرداندن تعادل و کاهش درد و رنج خود استفاده کنیم، پا جای پای گذشتگان و اعقاب خود نهاده ایم.

هنگامی که طاعون به انگلیس وارد شد بی دلیل نبود که «هِنری هشتم» نوازنده ساز اُرگ خود را به عنوان یکی از ۵ مردی که با او قرنطینه می‌شد انتخاب کرد

 

از زمان یونان باستان، با توجه به اهمیت ارتباط ذهن و بدن یا جسم و روح، ادعا شده که حفظ روحیه مثبت می‌تواند تأثیر مفیدی بر درمان بیماری‌های جسمی داشته باشد.

در دوران رنسانس، بیماران ترغیب می‌شدند تا با دوستانشان آهنگسازی و مطالعه کرده، با آن ها شوخی کنند و بخندند، و همچنین موسیقی بنوازند، زیرا انرژی حاصل از آن به طرز مطلوب به سمت بهبودی آن‌ها منتهی می شد. در آن زمان اعتقاد بر این بود که جوهره و ماده اصلی اثیری و روحانی، بلوک های سازنده فطرت و خلقت نوع بشر را تشکیل می دهد.

در واقع، هنگامی که طاعون به انگلیس وارد شد بی دلیل نبود که «هِنری هشتم» نوازنده ساز اُرگ خود را به عنوان یکی از ۵ مردی که با او قرنطینه می‌شد انتخاب کرد. «دیکامرون» اثر «بوکاچیو» که در قرن چهاردهم حدود سالهای ۱۳۴۸ تا ۱۳۵۸ میلادی نوشته شده و امروزه با عنوان داستانی تاریخی از آن یاد می شود، به روایت ۱۰ تن از جوانان آریستوکرات(اشراف زاده) می پردازد که در اوج بیماری مرگ سیاه ۱۰ روز به شادی و پایکوبی و موسیقی پرداختند و از طاعون کشنده جان سالم به در بردند. همانطور که دکتر «کریس مکلین»، استاد سابق موزیکولوگ(موسیقی شناس) در دانشگاه مرسر و کارشناس و محقق تاریخ موسیقی در دوران طاعون، در یک پست وبلاگ نوشت: «گیوم دو ماشو»(Guillaume de Machaut) آهنگساز و کشیش قرن چهاردهم به شدت از مرگ سیاه ناراحت بود اما هیچ یک از موسیقی های وی به آن اشاره نکردند. چرا؟  او نوشت: موسیقی علمیست که خود آدمی را به خندیدن، شادی، خواندن و تحرک وا می دارد. فرقی نمی کند مالیخولیا باشد یا نه، یا فردی به افسردگی و مالیخولیا مبتلا باشد، موسیقی درمانگر و روح بخش است. 

امروزه بحث تاثیر طنزپردازی بر بیماری شاید وهمی به نظر برسد اما دلیل نمی شود که اثربخشی موسیقی را انکار کنیم. چیو می گوید: همانطور که پزشکان رنسانس ادعا کردند، موسیقی ثابت می کند که پادزهر واقعیِ ترس است. موسیقی درمانی برای بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی، سرطان، ام اس(مالتیپل اسکلروسیس«اسکلِروزهای چندگانه») و سایر افراد و حتی بیماران متصل به دستگاه ونتیلاتور(دستگاه تنفس مصنوعی) می تواند در کاهش اضطراب، افسردگی و گاهی علائم جدی بیماری تاثیر چشمگیری داشته باشد.

 

«مکلین» در این خصوص می‌نویسد: موسیقی در زمان همه گیری بیماری یک تفریح لاکچری نبود بلکه ضرورتی برآمده از شرایط موجود بوده و هست. حالا که به فناوری، علم و هویت جهانی مجهز شده ایم، ارزش و ضرورت موسیقی می تواند از هر زمان دیگری برجسته تر باشد.

انتهای پیام/

این مطلب را برای صفحه اول پیشنهاد کنید
نظرات
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط خبرگزاری فارس در وب سایت منتشر خواهد شد پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد
Captcha
لطفا پیام خود را وارد نمایید.
پیام شما با موفقیت ثبت گردید.
لطفا کد اعتبارسنجی را صحیح وارد نمایید.
مشکلی پیش آمده است. لطفا دوباره تلاش نمایید.

پر بازدید ها

    پر بحث ترین ها

      بیشترین اشتراک

        اخبار گردشگری globe
        اخبار کسب و کار تریبون
        همراه اول