پیر شدیم رفت!

به گزارش گروه دیگر رسانه‌های خبرگزاری فارس، وقت اداری دیروز که تمام شد جمعیت ایران 83 میلیون و 504هزار و 57 نفر بود. این عدد البته ثابت نیست، هیچ وقت ثابت نبوده و امروز که بازهم ادارات باز شوند و موالید در سراسر کشور ثبت شوند این عدد بزرگ و بزرگ‌تر می‌شود. با این‌که جمعیت ایران هرسال دارد بزرگ‌تر از سال قبل می‌شود ولی جمعیت‌شناسان نگران جمعیت‌اند، نگران پیر شدنش، این‌که تعداد عصا به دست‌ها و عینک‌ته‌استکانی‌بزن‌ها و آدم‌هایی که زمینگیر و بیمار، نیازمند کمک دیگرانند روز به روز بیشتر شود و آن‌وقت ناچار باشیم با چراغ گرد شهر بگردیم و جوان پیدا کنیم. البته تا آن روزِ هولناک تخمین زده‌اند که چند دهه مانده ولی اگر با همین فرمان و روی همین خطی که هستیم برویم ترکیب جمعیتی کشورمان جوگندمی خواهد بود . البته با غلبه تارهای سفید بر رشته‌های سیاه. آمارهای مربوط به ازدواج‌ها و طلاق‌ها و ولادت‌ها را که مرور می‌کنیم چندان چنگی به دل نمی‌زنند و هرچه به عقب برمی‌گردیم و گذشته را با امروز مقایسه می‌کنیم عددها دارند کوچک‌تر می‌شوند تا جایی که اکنون می‌توانیم بنویسیم مردم سال 99 ایران به پشت سرشان که نگاه می‌کنند، می‌بینند که سال به سال دارند کمتر ازدواج می‌کنند و کمتر تصمیم به بچه‌دار شدن می‌گیرند و در نتیجه آماری را می‌سازند که بحث امروز ماست؛ بحث پا به سن گذاشتن مادران و پدران هنگام تولد نخستین فرزندشان و شکل‌گرفتن یک اختلاف سنی معنی‌دار در مثلث مادر، پدر و فرزند.

۱.۱۹۶.۱۳۴؛ این آمار مربوط به ولادت‌های ثبت‌شده در کشورمان در سال 98 است؛ یک‌میلیون و 196هزار و 134 تولد که در 365 روز سال ثبت شده‌است. سهم هر روز سال 98 از این تولدها به طور میانگین 3277 مورد بوده است.
پارسال طی 12ماه سال 616 هزار و 486 نوزاد پسر در کشور به دنیا آمد که سهم هر روز 1689 تولد بود درحالی‌که دخترهایی که در سال 98 به دنیا آمده‌اند 579هزار و 638 نفر بودند که برای هر روز به طور میانگین می‌شود 1588 دختر نورسیده.

۲؛ تعداد استان‌هایی که درسال 98 کمی برخلاف میانگین کشوری رفتار کرده اند و فرزندآوری شان در سنین بالاتری اتفاق افتاده این عدد یک رقمی است. آمارهای سازمان ثبت احوال کشور نشان می‌دهد دو استان تهران و اصفهان در سالی که گذشت مادرانی با میانگین سنی30  سال داشته‌اند و میانگین سنی شان هنگام ثبت تولد نوزادشان یک سال بیشتر از میانگین کشوری بوده است.   سال گذشته میانگین سنی مادران 29 سال بوده، ولی این میانگین در استان های سیستان و بلوچستان 8/25سال، گلستان 6/27 سال، اردبیل 2/28 سال و در خراسان شمالی 3/29 بوده است. این استان‌ها همان نقاطی هستند که معمولا ازدواج‌ها در آنها زودتر رخ می‌دهد و طبیعی است که زنان نیز در آنها زودتر صاحب فرزند شوند.


۸؛ افزایش میانگین سنی مادران چیزی نیست که مختص امروز و دیروز باشد بلکه پدیده‌ای به بزرگی این عدد است. دست‌کم هشت سال است که به طور متوالی میانگین سنی مادران کشور درحال افزایش است و سن زنان سال به سال درحال فاصله گرفتن با نوزادانشان است. در سال 90 این میانگین سنی 4/24 سال بود که در سال 91 به 5/27 سال رسید . این میانگین برای سال 92، 7/27 سال
و برای سال 93 ، 28 سال بود که در سال 94 به 4/28 سال افزایش یافت. در سال 95 میانگین سنی مادرانی که تازه صاحب فرزند می‌شدند به 7/28 سال رسید و پس از آن این عدد بزرگ و بزرگ تر شد تا در سال 98 تا 29 سال کش آمد.


۹۸؛ این تاریخی‌ترین سال در 50 سال گذشته است نه به خاطر همه اتفاقات تلخی که در سال 98 رخ داد بلکه به سبب کمترین میزان تولدهایی که در آن ثبت شد. سال 98، یک میلیون و 196 هزار و 135 نوزاد در کشورمان پا به جهان هستی گذاشتند، درحالی که این رقم در سال قبل از آن یک میلیون و
366 هزار و 491 نفر بود. به این ترتیب میزان موالید در سال 97 نیز نسبت به سال 96 کمتر شد چون آمار سال 96 یک میلیون و 487 هزار و 861 مورد است.
 این روند کاهشی گریبان سال 96 را نیز نسبت به سال 95 گرفته و تولدهای سال 96، تقریبا 41 هزار مورد کاهش یافته است.  کاهش تولدها البته پس از بررسی روند کاهشی ازدواج‌ها از سالی به سال دیگر قابل فهم می‌شود. در سال 97، 608 هزار و 416 نفر
در کشور ازدواج کرده‌اند که این رقم در سال 96، 608 هزار و 850 ازدواج بوده است که نسبت به سال 94 فاصله معنی‌داری داشته است. پنج سال پیش در عرض 365 روز سال،‌700 هزار و 275 زوج پای سفره عقد نشستند.

۲۹؛ میانگین سنی مادران در سال 98 این عدد دورقمی است، میانگین سنی زنانی که توانسته‌اند در جای‌جای کشور فرزند زنده به دنیا بیاورند، مادر شوند و سن‌شان لابه‌لای آمارها بیاید. این میانگین در سال 97، 29سال و یک‌ماه بود. گرچه یک‌ماه زیاد به چشم نمی‌آید و چندان قابل تفسیر نیست ولی به هر حال آمارها می‌گوید زنانی که در سال 97 مادرشده اند به طور میانگین یک‌ماه از مادران سال 98 بزرگ‌تر بوده‌اند.  جالب این‌که بیشترین ولادت‌های سال 97 نیز متعلق به مادران ۲۸ ساله بود که  ۸۳هزار و ۵۴۹ فرزند به دنیا آورده‌اند و رکورد صاحب فرزند شدن را به نام خود ثبت کرده‌اند.

۱۰۲؛ رتبه‌مان در جهان فعلا این رقم است، یعنی تا سال 98 خورشیدی و درست هنگامی که پایگاه اطلاعاتی ورد‌پاپیولیشن داشت جمعیت جهان و آینده کشورها را سبک و سنگین می‌کرد. رتبه 102 جهان از نظر جمعیت فعلا برای ما یک حاشیه امن است ولی اگر همراه اطلاعات این پایگاه به 30 سال بعد برویم و خودمان را در سه دهه آینده برانداز کنیم حتما نگران می‌شویم.  ورد‌پاپیولیشن تخمین زده است که تا 30 سال آینده یعنی در سال 2050 میلادی که مصادف است با سال 1428 خودمان، 30 درصد جمعیت ایران سالخورده می‌شود و نام کشورمان به‌عنوان یکی از پیرترین کشورهای جهان برده خواهد شد.

اکنون که ما ترسی به دل نداریم جمعیت کشورمان هنوز جوان است و فقط 6 درصد کل ایرانی‌ها سالخورده قلمداد می‌شوند اما اگر تا 30 سال آینده این سالخوردگی جمعیت پنج برابر بیشتر شود، چه کسی است که تضمین دهد ما نمی‌شویم ژاپن، ایتالیا، پرتغال و آلمان یا حتی فنلاند و بلغارستان و یونان امروزی که موی کشورشان زیر سایه سالمندان‌شان سپید شده است. زنان و مردان ایرانی طبق آمارهای رسمی سال به سال کمتر ازدواج می‌کنند و سال به سال دیرتر بچه‌دار می‌شوند.

پس در‌ واقع نسبت به گذشته فرصت کمتری برای فرزندآوری دارند که این مهم‌ترین توضیح برای روند پیر شدن جمعیت است.  برای توضیح شکل‌گیری جمعیت سالخورده باید از «پنجره جمعیتی» حرف زد. این یک اصطلاح در جمعیت‌شناسی است که وقتی باز است یعنی تعداد جمعیت جوان و میانسال کشور که نیروی کار کشورند، در وضعیت خوبی قرار دارد ولی وقتی بسته
می‌شود معنی‌اش کم شدن زاد و ولدها، کاهش شدید جمعیت جوان و حرکت جمعیت به سمت پیری است.

۴۰۴؛ این یک میانگین سنی است، البته به ماه. به سالش می‌شود 33 سال و هشت ماه و به ماهش می‌شود 404 که گویای میانگین سنی مردانی است که سال 97 برای نخستین بار طعم پدر شدن را چشیده اند.  بیشترین ولادت‌های این سال متعلق به مادران ۲۸ ساله و مربوط به پدران ۳۲ ساله بوده که 8/9 درصد از ولادت‌ها نیز زمانی اتفاق افتاده که این زنان و مردان جوان یا یک سال از ازدواجشان گذشته بود یا کمتر از یک سال.
سال قبل از آن نیز یعنی سال 96 هم میانگین سنی پدر و مادرها عدد بزرگی بوده است؛ برای زنان29 سال و برای مردان 5/33 سال. در واقع سه سال قبل کسانی که مادر و پدر شدند، سال های اوج جوانی را مدتی بود که پشت سر گذاشته بودند و بیشترین زایمان‌ها توسط زنان 28 ساله انجام شده بود. مردانی هم که در این سال پدر شدند به طور متوسط 31 ساله بودند که در واقع 30 بهار و سه دهه از عمرشان گذشته بود.





۹۵؛ این سالی است که آخرین سرشماری نفوس و مسکن کشور درآن انجام شده و هنوز آمارهای استخراج شده از آن مبنای آماردهی است. در این سال 4/74 درصد از زنان کشور مادر بوده‌اند که جمعیت‌شان نسبت به سال 95 ، 4/4 درصد رشد کرد. میانگین سنی مادرانی که فرزند زنده به‌دنیا آورده‌اند در این سال 5/41 سال بوده و حدود 15 درصد از مادران در سال 95، 30 تا 34 سال بوده‌اند. این درحالی است که درصد مادران 30 تا 39 ساله 7/27 درصد از کل مادران کشور را تشکیل می‌داده است.

در سال 95 میزان باروری کل در کشور که تعداد فرزند به‌ازای هر مادر را نشان می‌دهد 1/2  درصد بوده یعنی سهم هر مادر به‌طور میانگین یک‌دهم بیش از دو فرزند. در این سال بیشترین میزان باروری نیز متعلق به زنان گروه سنی 25 تا 29 سال بوده ‌به‌طوری که آمارها نشان می‌دهد هر هزار زن ایرانی در این گروه سنی 114 فرزند به دنیا آورده‌اند.
در سال 95 همچنین میانگین سنی مادران در زمان ثبت تولد نوزادان 7/28 سال بوده که نسبت به سال 91،‌ 1/1 سال افزایش یافته است. در این سال میانگین سنی زنانی که مادر شده‌اند در شهرها 29 سال و در روستاها 28 سال ثبت شده است.

24 تا 25 سالگی؛ بهترین سن باروری
با افزایش سن، ما یک سری از خطرات را برای خانم‌ها متصور هستیم. اولین و مهم‌ترین این خطرات این است که آمارها نشان می‌دهد بیشترین و بهترین میزان باروری خانم‌ها بین 24 تا 25 سالگی است و هرچه زمان می‌گذرد، این میزان باروری پایین می‌آید. یعنی اگر قرار باشد احتمال باروری در خانمی 25 ساله در اوج خودش باشد، وقتی به 35 سالگی می‌رسد دیگر آن‌قدر توان باروری ندارد. یکی از علت‌های این اتفاق این است که هرچه می‌گذرد، ذخیره تخمدان خانم‌ها پایین می‌آید.

واقعیت این است که وقتی سن از 30 می‌گذرد، یعنی یک خانم وارد دهه چهارم زندگی‌اش می‌شود و دهه چهارم با دید علمی، یعنی با سقوط ذخیره تخمدان مواجه هستیم.برای همین یکی از توصیه‌های ما به خانم‌ها این است که بارداری اول تا جای ممکن، قبل از 30 سالگی اتفاق بیفتد.

یکی دیگر از مسائلی که سن بالا گریبانگیر خانم‌هاست، آندومتریوز است. با افزایش سن، شیوع آندومتریوز را بیشتر می‌بینیم که عوارضی مانند چسبندگی داخل لگن و مشکلات ناباروری را ایجاد می‌کند. در واقع یک زوج وقتی باروری را به تاخیر می‌اندازند، ممکن است احتمال عفونت، آندومتریوز، چسبندگی و انسداد را بالا ببرند.

علاوه بر آن، هرچه افزایش سن در بارداری داشته باشیم، البته نه با خط مرزی 30 سال، بلکه در این یک مورد خاص با مرز 35 سال و بالاتر از آن، ممکن است با عوارضی مثل فشار خون و دیابت بارداری روبه‌رو شویم که هردو مشکلات بزرگی برای مادر ایجاد می‌کند و می‌تواند برای جان مادر خطرناک باشد. هرچقدر سن بارداری بالاتر برود، یعنی از 30 سال به بالا و در بدتر از آن، 35 سالگی به بعد، احتمال بعضی از نابهنجاری‌های کروموزومی جنین مثل سندروم داون بالاتر می‌رود. البته در نظر داشته باشیم که سن آقایان هم در این فاصله بالاتر می‌رود و بعضی از نابهنجاری‌های جنینی با افزایش سن آقایان هم مرتبط است.

فرزند و مادر غریبه با هم
اختلاف سنی، موضوعی است که باید هم درباره ازدواج و هم موضوع بچه‌دار شدن به آن توجه داشته باشیم. در واقع نه باید آنقدر زود اقدام به فرزندآوری کنیم که به بلوغ فکری نرسیده باشیم و هنوز آن مسؤولیت‌پذیری لازم را برای نگهداری بچه نداشته باشیم و نه این‌که بگذاریم زمان بگذرد و سن‌مان بالا برود. بهترین حالت، حد وسط است که مادر روحیه بهتر، کودک درون سرزنده‌تر‌ و صبر و تحمل بیشتری دارد و در حالت عادی، بهتر می‌تواند با فرزندش برخورد کند و وقت بیشتر و باکیفیت‌تری برای او بگذارد. واقعیت این است که اختلاف سنی زیاد مادر با فرزند و ایجاد این فاصله سنی، باعث بروز تفاوت ‌نسل‌ها می‌شود؛ واژه‌ای که این روزها به دفعات آن را می‌شنویم. در چنین موقعی، فرزند با موضوعاتی درگیر است که پدر و مادر آن را تجربه نکرده‌اند و از آن آگاهی ندارند، در صورتی که اگر این فاصله سنی وجود نداشته باشد، والد و فرزند، مسائل تقریبا مشترکی را تجربه کرده‌اند.

این موضوع باعث می‌شود که بچه‌ها از مادرهای‌شان فاصله بگیرند و آن ارتباط صمیمانه بین مادر و فرزندان شکل نگیرد. علاوه‌بر آن، بچه‌هایی که فاصله سنی نسبتا زیادی با پدر و مادرشان دارند، به مرور زمان پیری و ناتوانی آنها را می‌بینند، شاهد از دست رفتن انرژی گذشته آنها هستند و دائما نگران از دست دادن پدر و مادرشان هستند. این موضوع، اتفاقی است که بعد از سن نوجوانی و در آستانه جوانی، خیلی می‌تواند روی روحیه فرزندان تاثیر بگذارد و آنها را اذیت کند. اما نباید فراموش کنیم که چیزی که در این میان خیلی مهم است، نوع تعامل والدین با فرزندان است که به ویژگی‌های شخصیتی پدر و مادر برمی‌گردد.

پیری جمعیت پابه‌پای پیری مادران

هرچه میانگین سن اولین بارداری خانم‌ها بالاتر برود، طول دوران باروری آنها افزایش پیدا می‌کند. در نتیجه این اتفاق نیز تعداد دفعات باردار شدن زنان به طور میانگین کمتر می‌شود و در پی آن جمعیت جوان کشور نیز در بلندمدت کاهش می‌یابد. بنابراین پیری امروز مادران، پیری جمعیت ایران در آینده‌ای نه‌چندان دور را به همراه خواهد داشت. حال در این شرایط، وقتی ما به دنبال رشد نرخ فرزندآوری مردم و جلوگیری از پیری جمعیت در آینده هستیم، باید تمام هم و غم خود را روی پایین آوردن سن ازدواج بگذاریم تا خانم‌ها بتوانند زودتر باردار شوند و خانواده‌ها فرصت بیشتری برای افزایش تعداد فرزندان خود داشته باشند.
در این میان، مهم‌ترین اتفاقی که می‌تواند تاثیر به‌سزایی در کاهش سن ازدواج جوانان داشته باشد، رشد حمایت‌های اقتصادی دولت از زوج‌های جوان و فراهم کردن بسترهای اجتماعی و فرهنگی لازم برای ازدواج است.

البته در کشور ما از سال 84 قانون تسهیل ازدواج جوانان تصویب شده است، قانونی که هرکدام از مواد آن می‌تواند یکی از پیش‌نیازهای ازدواج جوانان اعم از اشتغال، مسکن و... را تامین کند. اما متاسفانه بسیاری از بندهای این قانون در طول زمان به فراموشی سپرده شده و اجرای آن هنوز روی زمین مانده است.

همچنین در طرح تعالی جمعیت و خانواده نیز که سال‌هاست در دستور کار مجلس قرار دارد نیز راهکارهای مناسبی برای تامین بسترهای لازم برای ازدواج جوانان پیش‌بینی شده، اما همچنان بعد از حدود هشت سال این طرح در پیچ‌وخم بهارستان گیر کرده است.
نکته دیگر اینجاست که براساس آمار اعلام‌شده سازمان ثبت احوال کشور، میانگین سن اولین بارداری نه فقط در استان‌های برخودار مثل تهران و اصفهان، بلکه در استان‌های کم‌برخوردار مثل گلستان و سیستان و بلوچستان نیز بالاتر رفته است. بر این اساس می‌توان پیش‌بینی کرد که در سال‌های آینده نرخ باروری حتی در استان‌های محروم کشور نیز بیش از پیش کاهش پیدا کند. همان‌طور که نرخ باروری در استان سیستان و بلوچستان در سال‌های اخیر از 9 به زیر 5/3 رسیده است. مساله‌ای که نشان می‌دهد نگرانی از وقوع بحران جمعتی فقط مختص کلانشهرها نیست و حتی در شهرها و روستاهای کوچک‌تر نیز با کاهش شدید نرخ رشد جمعیت در سال‌های آینده مواجه خواهیم شد.
همه این مسائل نشان می‌دهد افزایش سن اولین بارداری موضوعی خطرناک است که باید هرچه زودتر برای جلوگیری از آن به طور اساسی برنامه‌ریزی شود.

منبع: روزنامه جام‌جم

انتهای پیام/