به گزارش خبرگزاری فارس از شهرستان ساری، در سال‌های اخیر روستاها از لحاظ مختلف مورد توجه قرار گرفته است که اهمیت برنامه‌ریزی روستایی بیش از گذشته احساس می‌شود در این زمینه خبرگزاری فارس گفت‌وگویی با افشین ابوطالبی کارشناس حوزه محیط زیست در ارتباط با برنامه‌ریزی روستایی ترتیب داده که در ادامه با هم می‌خوانیم؛
*فارس: در برنامه‌ریزی روستایی به چه مسائلی پرداخته می‌شود؟
در برنامه‌ریزی روستایی به مسائل و مشکلات روستاها مانند تولید و عرضه محصولات کشاورزی و دسترسی روستاها به خدمات اجتماعی مثل کلینیک، حمام، مسکن استاندارد و غیره پرداخته می‌شود.
تمرکززدایی و توزیع مناسب جمعیت در کشور، کاهش مهاجرت روستائیان به شهرها تخصیص منابع و امکانات بر اساس اولویت نیازهای جامعه روستایی، توزیع مناسب خدمات در سرزمین، رشد کشاورزی، حمایت از تولیدات روستایی، عمران روستایی، محرومیت زدایی و موضوعاتی از این گونه، مسائلی هستند که از دیرباز در سازمان‌های برنامه‌ریزی و اجرایی کشور ایران مطرح بوده اند، بویژه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی که به سبب ماهیت و اهداف آن، روستاها در مرکز توجه نظام قرار گرفتند، به سرعت نهادهایی چون جهاد سازندگی، هیأت‌های هفت نفره واگذاری زمین، بنیاد مسکن، نهضت سوادآموزی و کمیته امداد امام خمینی (ره) در کنار دستگاه‌های رسمی اجرایی کشور تشکیل شدند این نهادها به‌صورت گسترده‌ای تشکیلات و فعالیت‌های خود را در روستاها گسترش دادند و خدمات ارزنده‌ای ارائه کردند.
برنامه‌ریزی مراکز روستایی نظریه جدیدی به شمار نمی‌رود، بلکه شیوه‌ای است که از تمام مدل‌های شناخته شده توسعه استفاده می‌کند.
برنامه‌ریزی روستایی به‌عنوان یک مدل عقلایی در راستای توسعه روستایی انجام می‌شود و هدف آن در محدوده یک بخش خلاصه نمی‌شود، بلکه مواردی مثل بهبود بهره‌وری، افزایش اشتغال، تأمین حداقل غذا، مسکن، آموزش و بهداشت را شامل می‌شود.
*فارس: آیا خدماتی که طی سال‌های اخیر در روستاها صورت گرفته مطلوب بوده و توانسته شاخص‌های توسعه را در روستاها ارتقا دهد؟
هرچند خدمات گسترده‌ای از سوی دولت و نهادهای انقلابی در روستاها ارائه شده و پیشرفت‌های چشمگیری نیز به دست آمده، هنوز فاصله واقعیت‌های موجود و اهداف پیش‌بینی شده بسیار است، لذا مسائل و مشکلات فراوانی در جامعه روستایی وجود دارد.
*فارس: در ارتباط با مشکلات جامعه روستایی به طور خاص توضیحی دهید؟
مهاجرت روستائیان به شهرها، تغییر بافت جمعیت به نفع شهرها و تمرکز جمعیت در شهرهای بزرگ، تخلیه تدریجی تعدادی از روستاها و افزایش تعداد روستاهای خالی از سکنه، گسترش بیکاری پنهان و آشکار در روستاها، نبود توازن در توزیع خدمات در روستاها، همراه با انبوه نیاز به خدمات، نبود گسترش فعالیت‌های اقتصادی و فرصت‌های شغلی مولد، عدم دسترسی به خدمات اساسی استاندارد مثل آب سالم و مسکن مناسب و تخریب و تباهی محیط زیست و از بین رفتن تعادل‌های لازم برای تداوم زندگی
این مشکلات و مسائل فراوان دیگر در زمینه تولید و بهره‌برداری از منابع آب و خاک و همچنین نبود الگوی مناسب برای مدیریت روستاها و مشارکت مردم و کمبود آگاهی و آموزش‌های عمومی از مشکلاتی به شمار می‌روند که جامعه روستایی با آن روبه‌رو است، بنابراین بدون ریشه یابی و تحلیل شرایط، گسترش فعالیت‌ها و خدمات ناهمگون ونامتوازن و مانند گذشته تأثیر زیادی نخواهد داشت و مشکلی را حل نخواهد کرد.
*فارس: امور مربوط به روستاها را در چه مواردی تقسیم‌بندی کرد؟
نخست فعالیت‌های مربوط به کشاورزی، به طور کلی شامل زراعت، باغداری، صنایع دستی، دامداری، دامپزشکی، صید و شکار، جنگل و مرتع است که در حال حاضر در محدوده فعالیت‌های وزارت جهاد کشاورزی قرار دارند؛ این بُعد از مدیریت روستاها در زمینه‌های مسائل کشاورزی است ، ادغام خدمات کشاورزی حداقل در سطح روستا لازم است و استفاده از نمایندگان روستائیان برای اجرای هر چه بهتر خدمات نیز اجتناب‌ناپذیر است.
موضوع بعدی فعالیت سیاسی و اجتماعی روستا شامل برگزاری انتخابات، حفظ نظم و انتظام روستا، مسائل مربوط به ثبت وقایع چهارگانه و مسائل دیگر، برعهده بخشداری‌ها و دهداری‌ها است، این امور را نیز می‌توان با تعیین یک فرد از روستائیان با انتخاب مستقیم به عنوان دهیار، دهبان، یا مسؤول عمرانده و با صدور حکمی از سوی بخشدار انجام داد؛ این فرد در ارتباط با بخشدار می‌تواند مجری نظارت دولت در روستا باشد و اطلاعات لازم و ضروری را با مقامات سیاسی و انتظامی گزارش کند، حتی در نقش ضابط دستگاه‌های انتظامی و قضایی در روستا انجام وظیفه کند.
مورد سوم، امور عمرانی، خدماتی و بهسازی روستاها مانند احداث و یا تعریض معابر و پل‌ها پاکیزگی معابر و جوی و جدول‌ها، دیوارچینی انهار و لایروبی آنها، حمل پسماندها اجرای طرح‌های هادی و کاربری زمین، احداث، نگهداری و مدیریت مدارس، درمانگاه‌ها، شبکه آب لوله کشی، تلفن خانه، غسال خانه و اموری از این گونه که دستگاه‌های مختلف و متعددی در گیر آن هستند، این وظایف جنبه عمومی دارند و از خدمات مورد نیاز ساکنان روستا به شمار می‌روند؛ در روستاها با کار کردهای مختلف و اهمیت ویژه، اصولاً بُعد سیاسی و یا کشاورزی حاکم می‌شود و اهالی روستا قادر می‌شوند از طریق شورا یا کمیته عمران روستا و انتخاب یک فرد به عنوان مسؤول عمران روستا مسؤولیت اجرا و نگهداری این گونه خدمات و تأسیسات را در روستا بر عهده بگیرند.
مورد چهارم، امور مربوط به اختلافات و دعاوی حقوقی بین روستائیان و یا بین زوجین، این امور معمولاً از گذشته دور توسط ریش‌سفیدان، روحانیون و افراد مورد اعتماد جوامع محلی در روستاها حل و فصل می‌شده و امکان ساماندهی مجدد از سوی قوه قضائیه به صورت شورای حل اختلاف را دارد.
کلاً توسعه روستایی در شرایطی انجام می‌شود که تسهیلات و خدماتی که سبب تولید می‌شوند، در مراکز روستایی متمرکز شوند و برنامه‌ریزی مراکز روستایی، در سطح ملی آغاز می‌شود، آنگاه یک قالب منطقه‌ای به خود می‌گیرد و سپس به‌صورت سلسله مراتبی از مراکز بخش، شهرک محلی به روستا منتقل می‌شود.
*فارس: تاثیر نگرش منطقه‌ای در برنامه‌ریزی توسعه روستایی چه میزان است؟
برنامه‌ریزی بخش یکی از مشکلات اصلی توسعه روستایی است، وظایف موازی و متداخل دستگاه‌های مختلف از یک سو و بر زمین ماندن بعضی دیگر از امور از سوی دیگر، روستاها را با مشکلات زیادی روبه‌رو کرده است.
هماهنگ ساختن کار وزارت‌خانه‌های مختلف مثل راه و شهرسازی، بهداشت و درمان، آموزش و پرورش، نیرو، جهاد کشاورزی و غیره در سطح روستاها و یا حتی بخش و شهرستان تاکنون عملاً دشوار و با مشکلات متعددی روبرو بوده است.
هر چند در سازمان برنامه و بودجه و وزارت راه و شهرسازی به طور نسبتاً گسترده‌ای به مقوله برنامه‌ریزی اقتصادی و اجتماعی و برنامه‌ریزی کالبدی منطقه‌ای توجه شده است. با وجود اینکه اثرات واقعی این طرح‌ها تاکنون ارزیابی شده‌اند، لذا می‌توان امیدوار بود که با گسترش این دیدگاه در کشور، موفقیت‌هایی کسب شود، زیرا در سایر کشورها و اجرای این طرح‌ها، پس از برخی اصلاحات و توجه به سطوح مختلف برنامه‌ریزی، همراه با فراهم کردن دیگر ملزومات و شرایط اجراء موفقیت‌های قابل توجهی به دست آورده‌اند.
*فارس: اهداف عمده‌ای که طرح‌های کالبدی منطقه‌ای در روستاها می‌توانند به دنبال داشته باشد را می‌توانید ذکر کنید؟
تهیه الگوی توزیع و استقرار جمعیت در منطقه، تهیه الگوی سطح بندی خدمات و توزیع متناسب و متوازن آنها در منطقه، تعیین کاربری اراضی و توزیع فعالیت‌ها در منطقه و پیش‌بینی مخاطرات سوانح طبیعی در منطقه و تهیه طرح‌های ایمنی سرمایه‌های ملی و جان مردم در مقابل آنها ازجمله این اهداف است.
*فارس: وظایف و فعالیت‌های اصلی مجری طرح‌های توسعه مناطق روستایی شامل چه مواردی است؟
تهیه الگوی توزیع و استقرار جمعیت، توزیع و سطح‌بندی خدمات، توزیع فعالیت‌ها و تعیین کاربری اراضی، تهیه طرح ایمنی مناطق در مقابل سوانح، شناسایی نقاط مستعد توسعه و جمعیت‌پذیر روستایی، تهیه و اجرای طرح‌های هادی، تفصیلی و اجرایی مناطق روستایی، اجرای همه فعالیت‌های مربوط به عمران و خدمات روستایی، توزیع و واگذاری زمین در روستاها برای کاربری‌های مسکونی و خدماتی، تهیه و اجرای طرح‌های بهسازی مسکن روستایی و بافت‌های فرسوده با هدف افزایش بهداشت، آسایش و عمر مفید ساختمان و مقاومت در مقابل سوانح طبیعی، ترویج روش‌های فنی ساخت از طریق افزایش آگاهی‌های مردم و ارائه آموزش‌های عمومی، گسترش آموزش‌های فنی و حرفه‌ای در روستا، ارائه خدمات مالی و نظارت بر توزیع وام مسکن روستایی همراه با نظارت‌های فنی و ارائه راهنمایی‌های لازم، ارائه آموزش‌های لازم در مورد بهبود روش‌های بهره‌برداری از معادن مصالح ساختمانی و بهبود تکنیک‌های محلی و بومی تولید این مصالح، بسیج امکانات کمک‌رسانی به آسیب‌دیدگان از سوانح تحت امر مقامات محلی در مرحله نجات و امداد و اجرای طرح‌های اسکان موقت و بازسازی مسکن، اماکن عمومی و ابنیه فنی روستاهای آسیب‌دیده بر اثر سوانح جز این موارد است.
*فارس: در ارتباط با اهداف طرح هادی روستایی که در روستاهای استان در حال انجام است توضیح بفرمایید؟
از جمله برنامه‌هایی که در سطح ملی به مرحله انجام رسیده، تهیه طرح‌های هادی روستایی است طرح هادی روستایی، تجدید حیات و هدایت روستا با لحاظ ابعاد اجتماعی، اقتصادی، و فیزیکی و با اهدافی از جمله ایجاد زمینه توسعه و عمران روستاها با توجه به شرایط فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی، تأمین عادلانه امکانات از طریق ایجاد تسهیلات اجتماعی، تولیدی و رفاهی، هدایت وضعیت فیزیکی روستا و ایجاد تسهیلات لازم جهت بهبود مسکن روستائیان و خدمات زیست محیطی و عمومی است.
*فارس: طرح هادی روستایی شامل چند مرحله است و تهیه آن برعهده چه سازمانی است؟
طرح هادی روستایی شامل سه مرحله شامل شناخت و و ارزیابی وضع موجود، تعیین ضوابط و ارائه پیشنهادها در راستای اهداف فوق و تعیین محدوده برنامه مورد نیاز تهیه طرح هادی است که سازمان تهیه کننده طرح هادی روستایی، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی است.
*فارس: یکی از برنامه‌ریزی‌هایی در سطح هر منطقه در رابطه با کنترل توسعه شهرها و احیاء بهتر عملکرد روستاها پیشنهاد می‌شود، ایجاد شهرک‌های روستایی است، در این زمینه بیشتر توضیح می‌دهید؟
شهرک‌های روستایی نقاطی هستند که نه هنوز به صورت شهر در آمده‌اند و نه اینکه وضعیت روستایی دارند، در صورتی‌که بتوان کنترل توسعه چنین شهرک‌هایی که معمولاً روستاها در اطراف آنها قرار دارند، در حقیقت از گونه روستاهایی هستند که توسعه پیدا کرده‌اند و افزایش جمعیت یافته‌اند و در حال تبدیل هستند را به مرحله عمل درآورد و طرح توسعه، حدود جمعیت، نحوه عملکرد و وظایف آنها، ارتباط‌شان با روستاهای اطراف و شهر بزرگتر منطقه را برنامه‌ریزی کرد، از ایجاد شهرهایی که بدون برنامه توسعه پیدا می‌کنند و نقشه و نحوه گسترش ناموزون و نامتناسب دارند، جلوگیری می‌شود.
شهرک‌های روستایی قادر هستند در ارتباط با عملکرد روستایی منطقه (اعم از کشاورزی، دامپروری یا صنایع روستایی) دارای نقش باشند و همه گونه تسهیلات مورد نیاز یک شهر را به صورت کوچک تر در اختیار بگیرند، در شرایطی که نیازمندی‌های مبادلاتی یا خدماتی روستاها را در خود جای داده‌اند.
انتهای پیام/۸۶۰۳۴/ج/ی
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
