انتشار سند راهنمای اجرای آزمون‌های غیر حضوری وزارت علوم

به گزارش گروه علمی و دانشگاهی خبرگزاری فارس به نقل از وزارت علوم، در حال حاضر و با توجه به وقفه در آموزشهای حضوری در پی شیوه بیماری کووید- ۱۹ ، یکی از دغدغه های مهم دانشگاههای کشور در فضای آموزش های الکترونیکی موجود، بحث برگزاری آزمون و روشهای اجرایی مرتبط با آن است. دو مساله مهم در برگزاری آزمونهای غیرحضوری، تناسب کافی آزمون با ارزشیابی اهداف درس و میزان اعتبار آزمون است. هدف اصلی برگزاری آزمون، سنجش پیشرفت تحصیلی دانشجو در راستای رسیدن به اهداف درس، به طور خاص و دوره تحصیلی به طور عام است. پس هم راستایی آزمون و اهداف مورد نظر، اهمیت خواهد داشت. به طور مسلم در فضای موجود حاکم بر آموزش عالی در جهان، ضمن توجه به اهداف باید در همه روشهای ممکن تأمل و توجه کرد و مطلوب ترین حالت آن است که متناسب با شرایط و اهداف، ترکیبی از روشها را انتخاب کرد. به طور خلاصه هدف، اطمینان از دریافت اطلاعات و مهارتهای نهایی یک درس توسط دانشجو می باشد. اما آیا حتی در

شرایط دوره های حضوری با برگزاری یک یا دو امتحان کتبی این هدف، حاصل می شود؟ استفاده از ترکیبی از روشهای ارزشیابی، ترجیحاً به صورت مستمر یا چند مرحله ای اطمینان نظام دانشگاهی را در خصوص یادگیری دانشجو افزایش می دهد. روشهای متنوع و موثری برای برگزاری آزمونهای پایان نیمسال تحصیلی دانشگاهها در سال تحصیلی ۱۳۹۹ – ۱۳۹۸ وجود دارد که برخی از آنها با روشهای سنتی مرسوم تفاوتهایی دارند ۱٫ در این سند به اختصار توضیحاتی درباره روشهای اجرای آزمون ارایه شده است.

روشهای پیشنهادی اجرای امتحانات پایان نیمسال جاری

۱- آزمونهای حضوری. برگزاری آزمون حضوری با رعایت فاصله ها و دستورالعمل های ارسال شده پیشین در نیمسال جاری امکانپذیر است. اما این گزینه در شرایط بحران کرونا برای همه دانشگاهها و همه دانشجویان یک دانشگاه تقریباً غیرممکن و همچنین غیرضروری به نظر می رسد. از این رو مطلوب آن است که برنامه ریزی در برگزاری آزمونها برپایه روشهای غیرحضوری باشد و صرفاً برای برخی دانشگاهها بسته به شرایط و امکانات، از آزمونهای حضوری بهره برد.

۲- آزمون برخط غیر همزمان-بدون نظارت. استفاده از ابزارهای آزمون برخط به صورت غیر همزمان یا بدون نظارت مستقیم بر اجرا دومین روش امکانپذیر برگزاری آزمون است. این نوع آزمونها در محیطهای سامانه های آموزش الکترونیکی مثل مودل که اغلب دانشگاهها با آن آشنا هستند قابل اجراست. البته در گوگل یا سایر بسترها هم ممکن است ابزارهایی در دسترس باشند، اما توصیه اکید توجه جدی به ظرفیتهای مودل در راستای برگزاری آزمون است.

۳- روش آزمون برخط همزمان-دارای نظارت. در این روش، آزمون برخط به صورت همزمان و با حضور مراقبتی تصویری آزمون گیرنده انجام می شود. برای هر کدام از این روشها توضیحات تکمیلی و نیز فیلمهای آموزشی تهیه شده است که لینک آنها روی صفحه اختصاصی آموزشهای الکترونیکی بر وبگاه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به شرح زیر است:

وبینارها
امتحانات و فرایندهای ارزشیابی و بحث کاهش احتمال تقلب در روشهای بر خط (فاطمی- صفوی) (۱۳۹۹/۰۳/۱۲) 
گارگاه آموزشی صفوی با موضوع امتحانات دانشگاه بوعلی سینا همدان (۱۳۹۹/۰۲/۱۴) 
کارگاه دانش افزایی کاهانی (بحث آزمون در مودل) دانشگاه الزهرا (۱۳۹۹/۰۲/۲۷) 

امتحانات و ارزیابی:
فیلم آموزشی: شیوه گرفتن آزمون بصورت تستی (QUIZ CONNECT) در ادوبی کانکت 
فیلم آموزشی: سناریو آزمون و ارزیابی تشریحی در ادوبی کانکت
فیلم آموزشی: آزمون الکترونیکی همزمان با نظارت دوربین و نوشتن تشریحی معمول روی کاغذ
فیلم آموزشی: اجرای آزمون در محیط مودل برای آشنایی دانشجویان و استادان

از این رو برای آشنایی بیشتر و درک بهتر اکیداً توصیه می شود به طور کامل به آنها مراجعه شود.

باید توجه داشت که با توجه به جهان شمولی بیماری کووید- ۱۹ ، استفاده از تجربیات جهانی می تواند سودمند باشد. روشهای پیش گفته در اکثر دانشگاههای جهان به کار گرفته شده اند. به عنوان مثال بسیاری از کشورهای اروپایی )انگلستان، سوئد، نروژ و هلند و… (به ارسال تکلیف برای دانشجوها و تخصیص زمان کافی چند روزه به آنها اکتفا می کنند و برخی پس از دریافت پاسخ دانشجو به صورت تصادفی با تعدادی از آنها تماس گرفته و سوالاتی از آنها برای سنجش صحت عملکردشان می پرسند.

برای اطمینان از صحت و اعتبار نتیجه آزمون، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
نخست توجه کنید که در روشهای آموزش حضوری نیز این پرسشهای جدی وجود دارد، که آیا برگزاری یک امتحان یا دو امتحان در طول ترم تحصیلی برای تشخیص و ارزشیابی اهداف درس کفایت میکند؟ آیا امکان تقلب در آزمونهای حضوری وجود ندارد؟
پاسخ خیلی سریع و واضح اغلب متخصصان به دو سوال موجود آن است که یک یا دو امتحان چند ساعته برای یک طول نیمسال تحصیلی ۴ ماهه به طور منطقی نشانگر کاملاً خوبی از پیشرفت تحصیلی و رسیدن به اهداف دوره لزوماً نیست. لذا اگر ارزیابی نهایی ترکیبی از روشها )شفاهی، کتبی، تمرین و پروژه یا تکلیفهای مفهومی و … (و به صورت مستمر در طول تحصیل باشد، اعتبار فرآیند ارزشیابی بسیار بالاتر خواهد بود. دوم آنکه علیرغم وجود مراقب های حضوری، بعضا دیده می شود و شنیده می شود که در بسیاری از آزمونها در مراکز علمی مختلف تقلب هایی صورت گرفته که تنها بخشی از آنها کشف می شود. بنابراین در اینجا بر دو هدف باید تاکید کرد. یکی آنکه منطقی تر و متعددتر ارزیابی کنیم و دوم که احتمال تقلب را به پایین ترین سطوح ممکن کاهش دهیم. حال باید دید آیا با روشهای پیشنهادی بند قبلی در مورد آزمونهای برخط، این دو هدف می تواند مانند امتحانات و یا حتی بهتر از امتحانات حضوری حاصل شوند.

در رابطه با آزمونهای غیرحضوری، به طور خلاصه باید گفت می توان با اجرای مواردی چون محدود کردن زمان نمایش هر سوال، تصادفی کردن شماره سوالات برای دانشجویان مختلف، مفهومی کردن سوالات و مواردی از این قبیل احتمال تقلب در امتحان را به شدت کاهش داد. البته اینها اغلب با تاکید بر سوالهای چند گزینه ای است اما در مورد سوالات تشریحی هم تا حدودی قابل اجرا و اثر بخش است. توضیحات لازم در مورد این ها به طور مفصل در کارگاههای آموزشی لینکهای زیر بیان شده است.

در مورد آزمونهای برخط با نظارت تصویری همزمان هم چند روش بیان شده که در آنها هم علاوه بر رعایت موارد فوق می توان با نظارت تصویری دقت بیشتری به خرج داد و احتمال تقلب را کاهش داد. اما هیچ روشی ضامن عدم تقلب نیست.
البته بحث داشتن دسترسی به اینترنت یا حداقل یک گوشی تلفن مناسب ضروری است و اگر فرضاً بطور عمدی یا به صورت غیر عمد قطعی ارتباط صورت پذیرفت، گزینه تکرار در زمان دیگر یا در مکانی دیگر برای دانشجو م یتواند فراهم باشد (البته نه به صورتی که ترغیب کننده تکرار این موارد باشد).

گزینه هایی که می توان برای برگزاری آزمونهای غیرحضوری به کار گرفت به شرح زیر است:

۱- استفاده از سامانه مدیریت آموزشی مودل (Moodle)
در مورد این گزینه، دانشگاه می تواند بستری را برای برگزاری آزمون های پایان ترم فراهم نموده تا امکان استفاده از انواع سؤال های زیر در هر آزمون وجود داشته باشد:
– سؤالات چند گزینه ای
– سؤالات تشریحی که دانشجو پاسخ را تایپ می کند.
– سؤالات تشریحی که دانشجو سؤالات را روی برگ کاغذ پاسخ می دهد و سپس عکس آن را در پاسخ ارسال می کند.
– سؤالاتی که دانشجو در پاسخ صدای خود را ضبط کرده و ارسال می کند.
– سؤالاتی که پاسخ بله و خیر یا درست و اشتباه دارند.

۲- استفاده از افزونه Quiz Connect در ادوبی کانکت. با استفاده از این گزینه می توان سؤالات چند گزینه ای طراحی و در محیط ادوبی کانکت آزمون را برگزار کرد. لازم به ذکر است که در این مورد سؤالات باید حتماً به انگلیسی نوشته شوند و امکان فارسی نویسی وجود ندارد.

۳- استفاده از محیط معمول صوتی، تصویری و متنی Adobe Connect و برگزاری آزمون به صورت کتبی، شفاهی و یا ترکیبی. این گزینه با توجه به اینکه امکان مشاهده دانشجویان از طریق وب کم و مکالمه رو در رو با آنها میسر می باشد کامل ترین گزینه برگزاری آزمون است و امکان تخلفات به حداقل می رسد. در این روش استاد و دانشجویان در همان کلاس ادوبی کانکت) یا محیط های مشابه آن (خود در زمان آزمون وارد شده و آزمون برگزار می شود. در صورتی که تعداد دانشجویان هم زیاد باشد استاد می تواند کلاس را به دو یا چند گروه تقسیم و در دو یا چند کلاس مجازی مجزا آزمون را برگزار نماید تا دچار مشکلات کمبود پهنای باند و تعداد زیاد دانشجویان در یک کلاس نباشد و مدیریت کلاس هم ساده تر باشد. نمونه هایی از برگزاری این نمونه آزمون و آموزشهای لازم از وبگاه معاونت آموزشی و لینکهای ذکر شده قابل دریافت است.

۴- استفاده از سایر روشهای ممکن همچون برگزاری آزمون شفاهی از طریق ادوبی کانکت یا محیط های مشابه آن. در این روش استاد و دانشجویان در کلاس مجازی حضور پیدا می کنند و استاد سؤالات را ارایه می نماید و دانشجویان بلافاصله و به صورت چهره به چهره به صورت شفاهی به سؤالات پاسخ می دهند.

البته بدیهی است که در گزینه هایی که امکان مشاهده و مکالمه رو دررو با دانشجو میسر نیست، کنترل کامل بر رفتار دانشجویان وجود ندارد و نمیتوان با اطمینان صد درصد سلامت برگزاری آزمونها را تأیید کرد اما روشهایی برای به حداقل رساندن خطا ممکن است. از جمله این راه کارها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

۱- فرآیند آزمون به گونهای است که با شروع آزمون توسط دانشجو در هر لحظه امکان دیدن فقط یک سؤال وجود دارد و در صورت پاسخ دادن و یا رد کردن سؤال، سؤال بعدی نمایش داده خواهد شد.
۲- امکان برگشت به عقب هم در آزمون برای دانشجو وجود ندارد تا اینکه نتواند جوابهای قبلی خود را به دیگران اعلام و یا تغییر دهد.
۳- زمان آزمون هم محدود در نظر گرفته خواهد شد و هنگامی که این زمان به پایان برسد کل پاسخها به صورت خودکار ارسال خواهد شد.
۴- هر دانشجو فقط یکبار مجاز به شرکت در آزمون است.
۵- یک سؤال با پاسخ شفاهی در نظر گرفته خواهد شد که دانشجو در آن فقط باید خودش را معرفی کند تا اینکه مطمین شویم خودش در آزمون شرکت کرده و مشخصات خود را برای شخص دیگری برای شرکت در آزمون ارسال نکرده باشد.
۶- ترتیب سؤالات آزمون برای هر دانشجو متفاوت از بقیه خواهد بود.
۷- در مورد سؤالات چند گزینه ای، چینش گزینه ها هم برای دانشجویان تغییر خواهد کرد.
۸- هر دانشجو فقط یکبار می تواند به سیستم وارد شود و با یک نام کاربری امکان چندین ورود موازی وجود ندارد.

نکات قابل توجه در خصوص برگزاری آزمونهای برخط عبارتند از:

بهترین نوع سؤال برای برگزاری این آزمونها سؤالات چند گزینه ای یا پاسخ کوتاه است.
بهتر است تعداد بیشتری سؤال نسبت به تعداد سؤالات آزمون تهیه شده تا در انتخاب تصادفی سؤالات احتمال شبیه شدن سؤالات کم و امکان تقلب کمتر شود.
با توجه به اینکه در زمان برگزاری آزمون برخط استرس و فشار بر دانشجو زیاد است، زمان مورد نیاز برای آزمون نیز باید طوری تنظیم شود که دانشجو موفق به پاسخ دادن کل سؤالات شود و همچنین زمان زیادی هم برای برقراری ارتباط با دیگر دانشجویان نداشته باشد.

در پایان تأکید می شود که شایسته است با توجه به اهمیت ایجاد اعتماد در فضای فعالیتهای غیرحضوری، دانشگاهها با هرگونه تخلف یا سوءاستفاده از شرایط کنونی در برگزاری آزمونها برخورد قانونی حداکثری داشته باشند.

انتهای پیام/