به گزارش خبرگزاری فارس از قم، اول ذیقعده مصادف با سالروز ولادت باسعادت حضرت فاطمه معصومه(س) و آغاز دهه کرامت، فرصتی است تا به ابعاد شخصیتی و جایگاه این بانوی بزرگوار تاریخ اسلام پرداخته و الگوهای شخصیتی، معرفتی ایشان را خصوصا برای بانوان جامعه معرفی کنیم. امروزه یکی از افتخارات ایران اسلامی این است که قم به واسطه حضور بانوی کرامت در این شهر، به بزرگ ترین پایگاه نشر و ترویج تشیّع در جهان تبدیل شده است. ما ایرانیان هنوز وجود این گوهر ناب و نواده پیامبر صلی الله علیه و آله را چنان که بایسته و شایسته است، نشناخته ایم با کسب معرفت و شناخت بیشتر نسبت به آن حضرت، خواهیم توانست از وجود این گنج گران بهای الهی بیش از پیش بهره ببریم؛ چنان که امام رضا علیه السلام در حق آن بانوی بزرگوار فرمود: «مَن زارها عارفا بِحقِّها فلهُ الجنَّةُ.» هر کس او را زیارت کند در حالی که عارف به حق او باشد، بهشت از آنِ اوست.
به همین منظور حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر محمدباقر پورامینی، عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، به مناسبت فرارسیدن سالروز میلاد باسعادت حضرت معصومه(س) به برخی از سؤالاتی که پیرامون شخصیت آن حضرت و شهر قم مطرح است، پاسخ گفتند.
با توجه به نقش اجتماعی خاندان نبوت در هدایت و رشد جامعه‌ی بشری، حضرت معصومه(س) در این رسالت تاریخی چه جایگاهی دارند؟
وقتی زندگی اجتماعی را با شاخصی الهی بسنجیم، مردم و جامعه بخشی از زندگی ما می‌شوند و توجه به مردم و دغدغه سعادت و رشد آنان، بخش جدایی‌ناپذیر یک زندگی تلقی می‌شود؛ ازاین‌رو به نقش هدایت‌گری امام می‌توان اشاره کرد. با این نگاه، امام امین خدا در میان مخلوقاتش، حجّت خدا بر بندگانش، دعوتکننده به‌سوی خدا و دفاع کننده از دستورات خدا است.
حضرت معصومه(س) در خاندان امامت رشد یافت و شاهد حرکت الهی پدر بود و ارتباطات و هدایت‌گری امام را در وضع اسفبار عصر عباسی به نظاره می‌نشست؛ وضعیت غمباری که رنج‌ها و زندانی شدن‌های مکرر و شهادت پدر را به دنبال داشت.
حضرت معصومه(س) نزدیک به دو دهه امامت برادر عزیز خود، امام رضا علیه‌السلام را نیز درک کرد. قرارگیری در این دو مقطع تاریخی، برای محققان زاویه تحلیلی را فراهم می‌کند که حیات ایشان را از این منظر مطالعه و بررسی نمایند.
احادیث نقل‌شده از حضرت معصومه(س)، سفر مبارکشان به ایران و حتی خاک‌سپاری ایشان در شهر قم را از این منظر می‌توان نگریست؛ این حیات با برکت منحصر به حیات دنیوی ایشان نبود بلکه تاکنون به پهنای بیش از 1000 سال امتداد داشته و در هدایت‌گری جامعه در پرتو نشر فرهنگ امامت مؤثر واقع شده است.
به احادیث نقل‌شده از حضرت معصومه(س) اشاره کردید، دراین‌باره بیشتر توضیح دهید. در روایت منسوب به ایشان بر چه مباحثی تأکید شده است؟
متأسفانه احادیث نقل‌شده از ایشان بسیار اندک است؛ اما بامطالعه و اندیشیدن در متن این احادیث، یک سیر خاصی مشهود است. این سیر خاص به جامعه سازی دینی و محوریتِ امّت حول امام، منتهی می‌شود.
محبت نسبت به عترت پیامبر علیهم‌السلام، محور مهمی در نظام امامت است که در حدیث نقل‌شده از حضرت معصومه(س) نمایان است.
حضرت فاطمه بنت موسى بن جعفر علیهماالسلام به سند خود از حضرت فاطمه بنت رسول‌الله علیهماالسلام، چنین روایت می‌کند که پیامبر صلی‌الله علیه و آله فرمود: «ألا مَنْ ماتَ عَلى حُبِّ آل ِمُحَمَّد ماتَ شَهِیداً»؛ «آگاه باشید! هر کس بامحبت آل محمد بمیرد، شهید از دنیا رفته است.»
از دیگر موضوعاتی که در احادیث به یادگار مانده از ایشان مشهود است، تأکید بر جایگاه الهی امامت و انتصاب امام از سوی(ص) است؛ به‌خصوص روشنگری درباره امامت امیرالمؤمنین علیه‌السلام در این احادیث جایگاه ویژه‌ای دارد.
ایشان به همراه دو خواهر گرامی خود، زینب و ام‌کلثوم به سند خویش از فاطمه بنت رسول‌الله علیهماالسلام چنین روایت می‌کنند که فاطمه زهرا سلام‌الله علیها فرمود: «آیا فرمایش رسول خدا صلی‌الله علیه و آله را در روز غدیر خم فراموش کرده‌اید که فرمود: هر کس من مولاى اویم، على مولاى اوست؟ و (آیا فراموش کرده‌اید) دیگر فرمایش آن حضرت را که فرمود: تو براى من همانند هارون براى موسى هستى؟!»
چرا حضرت معصومه(س) به قم هجرت فرمودند و برای این مسئله چه تحلیل اجتماعی می‌توان ارائه کرد؟
سفر و حضور اجباری امام رضا علیه‌السلام در خراسان بزرگ سبب شد که ارادت و علاقه ایرانیان به خاندان پیامبر افزوده شود. به همین علت جمعی زیادی از منسوبان خاندان امامت و همچنین سادات عالی‌مقام راهی ایران شدند.
یکی از این مسافران عالی‌قدر،حضرت فاطمه معصومه سلام‌الله علیها است که با ورود به شهر ساوه بیمار شدند و دستور دادند که ایشان را به قم ببرند. دوره حضور 17 روزه ایشان در زمان حیات دنیوی ایشان در قم منشأ و مؤسس برکات اجتماعی و دینی متعدد شدند.
حضور حضرت معصومه(س) و سادات بعد از هجرت امام رضا علیه‌السلام نقش اساسی در پیوند ایرانیان به عترت گردید و به یُمن حضورشان کانون‌های تشیع تقویت گسترش یافت و در رشد و اعتلای جامعه ایرانی مؤثر بود؛ این بزرگواران در هر شهری که به دست ظالمان عباسی به شهادت رسیدند و یا به مرگ طبیعی درگذشتند، مزارشان همان تصرف معنوی حیاتشان را در هدایت مردم ایفا نمود. مزار کریمه‌ی اهل‌بیت حضرت معصومه(س) در قم جایگاه شاخص و ممتازی در این منظر دارد.
پس شهر قم با حضور حضرت معصومه(س) معنا پیدا کرد و در مقاطع مختلف شاهد اثربخشی این شهر در تحولات اجتماعی بوده‌ایم. به‌خصوص در شروع نهضت امام خمینی (ره)، این شهر کانون مدیریت نهضت ملت ایران بود.
بله؛ گرچه قم پیش از حضور حضرت معصومه (ع)کانون تشیع بود؛ ولی با حضور حضرت، تشیع تثبیت گردید و این شهر به‌عنوان آشیانه عترت و محور نشر معارف شیعه به‌شمار آمد. حضور سادات، اجتماع محدثان و همراهی مردم بر اهمیت این شهر افزود. شهر قم در طول بیش از 1000 سال مهد تشیع و دانش اهل‌بیت علیهم‌السلام بود.
همان‌گونه که اشاره کردید، حوزه علمیه این شهر و نهضت امام خمینی، محوری برای تحولات نیم‌قرن اخیر در ایران و جهان گردید؛ این برکات از حضور مؤثر حضرت معصومه علیهاالسلام و دعاها و توجهات ایشان سرچشمه می‌گیرد. اگر از تمدن سازی اسلامی و تحولات پرافتخار آتی یاد می‌کنیم؛ قم یکی از اضلاع معرفتی و هدایت‌گری این جامعه موعود خواهد بود.
در روزهای فراگیری بیماری کرونا، عده ایاقدام به قم هراسی کردند در حالی که روایات این شهر را محلی امن به‌وقت بلا عنوان کرده‌اند.
قم شهر علم و محبت به آل محمد علیهم‌السلام است و بیش از هزار سال مهد تشیع بوده و دل‌های بسیاری از مشتاقان را با خود گره‌زده است ولیکن هیچ متن و گفته‌ای حکایتگر ایمن بودن حتمی این شهر یا مکان‌های مقدس دیگر از حوادث تلخ و بیماری واگیر نیست. برای تبیین بیشتر به دو نکته ذیل توجه شود:
اول. «مکه مکرمه» بَلَد امین و حرم امن الهی است و هر کس داخل آن شود در امان خواهد بود: «إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکَّةَ مُبارَکاً وَ هُدىً لِلْعالَمِینَ. فِیهِ آیاتٌ بَیِّناتٌ مَقامُ إِبْراهِیمَ وَ مَنْ دَخَلَهُ کانَ آمِناً»؛ «نخستین خانهاى که براى مردم (و نیایش خداوند) قرار داده شد، در سرزمین مکه است که پربرکت و مایه هدایت جهانیان است. روشن است (ازجمله) مقام ابراهیم و هر کس داخل آن شود در امان خواهد بود».
امنیت شهر مکه چگونه است؛ آیا کهن‌ترین شهر مقدس، از امنیت تکوینی برخوردار است یا امنیت تشریعی؟
اصولاً امر الهی دو گونه است؛ هرگاه خداوند خواستار تحقق چیزی باشد، اگر آن را به‌صورت فرمان به بندگان خود اعلام کند تا مردم بااراده خویش آن را اجرا کنند، چنین امر الهی «تشریعی» است؛ مانند واجبات و محرماتی که بندگان موظف به رعایت آن هستند. از سویی اگر خداوند مستقیماً چیزی را ایجاد کند و اراده مردم دخالتی در انجام آن نداشته باشد، چنین امری تکوینی است؛ مثل سردی و سلامت آتش برای حضرت ابراهیم علیه‌السلام.
همچنین قوانین حاکم بر طبیعت چون جاذبه زمین و یا خاصیتی که خداوند به یک بذر داده است که با ترکیب آب‌وهوا و خاک در مسیر معینی رشد کند، امور تکوینی است.
ایمن بودن مکه یک حکم تشریعی است و خاصیت یک امر تکوینی را ندارد. به عبارتی مکه از امنیت تشریعی برخوردار است و نه یک امنیت تکوینی؛ یعنی مکه از هر خطری در سایه مراعات قوانین شریعت ایمن بودن بوده، این امنیت تنها به‌وسیله مردم قابل‌اجرا است؛ بدیهی است در صورت عدم رعایت این مقررات، امنیت آن ازجمله سلامت مردم نیز سلب می‌گردد.
شهر مکه از عصر حضرت ابراهیم علیه‌السلام در بین عرب محترم بوده و همگان تلاش می‌کردند حریم آن را پاس دارند و هرکسی که بدان پناه برد را ایمن دارند. به‌جز مواردی که خواست خداوند نابودی ستم‌پیشگان متجاوزی چون اصحاب فیل بود، این شهر نمونه‌هایی از قهر الهی، حوادث سخت، کشتار بی‌گناهان و بلایای عمومی چون قحطی را به خود دیده است.
دوم. درباره قم، فهم نادرستی از برخی روایات ازجمله این روایت امام صادق (ع) شده است که فرمود:
«إِذَا عَمَّتِ الْبُلْدَانَ الْفِتَنُ فَعَلَیْکُمْ بِقُمَّ وَ حَوَالَیْهَا وَ نَوَاحِیهَا فَإِنَّ الْبَلَاءَ مَدْفُوعٌ عَنْهَ؛ چون فتنه‌ها همه شهرها را در برگیرد بر شما باد که به قم و اطرافش پناه برید که بلاء از آن به دور است».
بی‌شک قم به‌عنوان کانون تشیع، عاری از بلا و فتنه‌های اعتقادی است و می‌توان آن را به دلیل حضور عالمان سخت کش و راستین، برخوردار از یک امنیت معنوی و دینی دانست؛ بنابراین روایات مورد استناد، ناظر به برداشته شدن بلاهای طبیعی و حوادث سخت از قم نیست؛ در طول تاریخ، این شهر ضمن حفظ اعتبار و جایگاه خود در جهان تشیع، شاهد حوادث طبیعی فراوان و غیرازآن نیز بوده است.
انتهای پیام/2258/خ
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
