بورس اولویت طرح مالیات بر عایدی سرمایه نیست/ مجلس به دنبال مهار سوداگری و سفته‌بازی

به گزارش خبرگزاری فارس از اصفهان، این روزها که شرایط اقتصادی فشار روزافزونی بر مردم وارد می‌کند، چشم امید بسیاری از مردم به سوی نمایندگانی است که به مجلس فرستاده‌اند، مهدی طغیانی عضو هیأت علمی گروه اقتصاد دانشگاه اصفهان با در انتخابات دوم اسفند ۱۳۹۸، توانست به عنوان یکی از نمایندگان شهرستان اصفهان به یازدهمین مجلس شورای اسلامی راه پیدا کند.

او که مدرک دکترای اقتصاد خود را از دانشگاه امام صادق(ع) اخذ کرده بود و عضو هیأت علمی دانشگاه اصفهان است، پس از مشخص شدن اعضای کمیسیون‌های مجلس، به عنوان سخنگوی کمیسیون اقتصادی شناخته شد، مشروح گفت‌وگویی با مهدی طغیانی را در ادامه می‌خوانید:

فارس: در حال حاضر مشکلات پیش روی تولیدکنندگان چیست و این مشکلات چگونه مرتفع می‌شوند؟

طغیانی: نظام اقتصادی ما اجمالا بر این اساس پایه‌گذاری شده بود که ۷۵ درصد درآمد ارزی را از محل فرآورده‌های نفتی در آورده و انواعی از کالاها را وارد کنیم؛ برخی از این اقلام، کالاهای اساسی مانند برنج و دانه‌های روغنی یا ماشین‌آلات و پوشاک و... بوده و برخی کالاهای لوکس هستند.

سال‌ها فضای اقتصاد کشور به این شکل اداره می‌شده که این موارد از محل صادرات نفت خام تأمین شود؛ در این مسیر، واردکنندگانی بودند که به دلیل مقیاس وارداتی، برایشان به صرفه بود که مقادیر بالاتری وارد کنند، به این ترتیب و به دلایل کاملا اقتصادی، خرده‌واردکننده رفته رفته از میدان خارج و عمده‌واردکننده جایگزین آن شده است، زیرا مقیاس در واردات اهمیت بسیاری دارد؛ بنابراین عملا یکی از دلایل مهمی که در خیلی از بازارها تولید داخلی شکل نمی‌گیرد، واردکنندگان عمده رسمی و‌ قانونی در آن حوزه هستند.

اینگونه است که تولیدکننده با مقیاس تولید پایین و ضرر میدان را ترک می‌کند؛ تولید، به ویژه تولید صنعتی قواعدی دارد، مقیاس تولید بالا است که هزینه‌های ثابت را تأمین می‌کند.

فارس: مشکلی هم بر سر راه واردکنندگان وجود دارد؟

طغیانی: در یکی دو سال اخیر وارد فضایی شدیم که عملا تامین ارز به شیوه گذشته امکان‌پذیر نیست و گرفتن حواله بسیار مشکل است، امروز دیگر کنترل بازار برای واردکننده بزرگ که قبلا به راحتی واردات انجام می‌داده، میسر نیست.

تولیدکننده داخلی هم نمی‌تواند از این فرصت استفاده کند زیرا دست او به وسیله محدودیت‌هایی مانند انواع مالیات بر ارزش افزوده، بیمه، روابط کاری و ... بسته شده، زیر ظرفیت تولید کرده و نگران وضعیت بازار است.

فارس: مسؤول حل این مشکلات چه کسی است؟

طغیانی: وزارت صمت باید وارد این حوزه شود، وزارت صنعت، معدن و تجارت باید یک به یک ظرفیت صنایع را پیدا کرده و مشکلات را برطرف کند؛ امروزه تولیدکنندگان مشکل سرمایه در گردش دارند و عملا پولی برای تولید ندارند، یکی از دلایل آن هم این است که قیمت مواد اولیه به‌ روز بوده ولی فروش مدت‌دار است.

فارس: مجلس چه نقشی در این مسأله دارد؟

طغیانی: تولیدکننده نیاز به سرمایه در گردش دارد و این سرمایه باید تأمین شود، مجلس وظیفه به جلو راندن و تحرک بخشیدن را در این حوزه دارد.

مقام نظارت مجلس به‌ صورتی است که می‌تواند دستگاه‌ها را بخواند و آن‌ها را وادار به تحرک کند، در این زمینه نیازی به قانون‌گذاری نداریم، همه قوانین مرتبط موجود است بنا بر این باید به فضای اجرایی وارد شوند.

فارس: با توجه به فعالیت به عنوان سخنگوی کمیسیون اقتصادی، اولویت‌های این کمیسیون چه مسائلی است‌؟

طغیانی: مدت کوتاهی است که کار کمیسیون را شروع‌ کرده‌ایم و مسأله مورد بحث‌ نیز وضعیت ارز بوده است، مواردی مانند تولید را باید با در نظر گرفتن اولویت در هفته‌های آینده بررسی کنیم.

در حال حاضر اولویت اصلی کالاهای اساسی و این مسأله که آیا امکان داخلی‌سازی کالاهای اساسی وجود دارد یا خیر است، زیرا این بازار هم متأثر از ارز است.

 

فارس: نوسان قیمت ارز چه تأثیری بر بازار کالاهای اساسی دارد؟

طغیانی: مثلا این روزها می‌بینیم که قیمت مرغ بالا می‌رود، اگر کمی دقت کنیم متوجه می‌شویم که درصدی از آن به تنظیم بازار مرتبط است و بخش اعظمی از افزایش قیمت به دلیل نهاد‌های دامی و تأمین ارز است.

اقدام بعدی کمیسیون اقتصادی باید این باشد که با یک افق حدوداً دوساله مطمئن شود که طبق یک برنامه خاص پیش می‌رود و مثلا اگر وزارت کشاورزی داخلی‌سازی هم انجام می‌دهد، بر اساس آن برنامه قبلی باشد، برای مثال به طور قطع می‌توان نهادهای دامی را داخلی‌سازی کرد ولی نیاز به برنامه دارد.

اقدام بعدی کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی تلاش و نظارت برای مهار سوداگری خواهد بود، یکی از دلایل تحت فشار قرار گرفتن مردم، سوداگری در بازار مسکن، ارز، خودرو، طلا و...  است.

فارس: مجلس چگونه می‌تواند سوداگری در بازار را مهار کند؟

طغیانی: سوداگری از ریز تا درشت باید مورد بررسی قرار بگیرد، لوازم مهار سوداگری موجود نیست؛ درحال حاضر با وجود نقدینگی و نبود هیچ‌گونه مانع قانونی و بازدارندهای فشار زیادی بر مردم وارد می‌شود.

در حال حاضر لازم است دو کار صورت بگیرد، یکی مقابله با نقدینگی است که بخشی از آن پولی و مربوط به چاپ پول است؛ بدهی دولت به بانک مرکزی به دلایل مختلف در حال افزایش است.

آقای همتی بعد از هدف‌گذاری نرخ تورم در مجلس اعلام کردند که ما برای کنترل نقدینگی برنامه دارند، دوستان بلافاصله بعد از اینکه ایشان این صحبت را بیان کردند رفتند و گفتند که اگر برنامه‌ای وجود دارد، به ما ارائه کنید تا در بازه‌های زمانی مختلف آن را مطالبه کنیم ولی ایشان این برنامه را ارسال نکردند.

فارس: اشاره کردید به قانون مالیات برعایدی سرمایه؛ موضوعی که این روزها خبرساز شده به جزئیات این طرح بر می‌گردد، این که آیا بورس هم شامل این قانون می شود یا خیر؟

طغیانی: در زمینه مهار سوداگری خلأهای قانونی داریم؛ مثلا قانون مالیات بر عایدی سرمایه که در این چند روز مطرح می‌شود، یکی از موانع سوداگری است به این شکل که فرد وارد بازار می‌شود ولی قانون هر آنچه که عایدی برده را از او می‌گیرد.

البته اصل طرح هنوز نهایی نشده و نمی توان در مورد جزئیان آن به طور قطعی صحبت کرد اما اولویت مالیات بر عایدی سرمایه بخش‌هایی است که در آن سوداگری وجود دارد. از طرفی رویکرد مجلس حمایت از بازار سرمایه است و طبعا در مقابل این رویکرد قدم بر نمی‌داریم. این واکنش‌ها و مخالفت‌ها به این طرح در شرایطی که هنوز گام‌های بررسی آن نهایی نشده خیلی طبیعی به نظر نمی‌رسد.

 

فارس: دیگر دلایل نقدینگی و راه حل مقابله با آن چیست؟

طغیانی: یک‌ جنس دومی هم در نقدینگی هست که بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی است و ۶۰ درصد نقدینگی بانک‌ها از همین محل دوم است، این مورد بیشتر در بانک‌های خصوصی رخ می‌دهد که اصطلاحاً در بانک مرکزی به آن ناترازی گفته می‌شود، یعنی بدهی و دارایی ها بهم نمی‌خورد، در ظاهر تراز است ولی در عمل ناتراز است.

در حال حاضر می‌بینیم که یک بانک خصوصی که با ۴۰۰ میلیارد به راه افتاده حدوداً ۱۰ هزار میلیارد تومان بدهی به بانک مرکزی دارد و تقریباً ورشکسته محسوب می‌شود.

فارس: برای حل مشکلات بازار مسکن چه برنامه‌ای در دستور کار دارید؟

طغیانی: سوداگری در بازار مسکن را می‌توان با مالیات بر خانه های خالی کنترل کرد زیرا عمده این خانه‌های خالی، خانه‌هایی هستند که به شکل دارایی‌های غیرمولد خریده شده و نگه داشته شدند تا قیمت‌شان افزایش یابد.

بحث مالیات بر معاملات مکرر خودرو هم اهمیت دارد، وقتی تعداد معامله خودرو در یک سال بالا می‌رود نشان می‌دهد که فرد وارد سوداگری شده است، همچنین باید مالیات بر زمین‌های بایر نیز با یک برنامه‌ای آغاز شود، این مالیات باعث می‌شود که افراد زمین‌های بایر را نیز نگه ندارند تا گران شود و آن را وارد فضای عرضه مسکن کنند.

اینگونه مالیات‌ها بر یک مجموعه‌ای به نام مجموع درآمد است و مخصوص دهک های بالا است و‌ دهک‌های پایین درآمدی به هیچ وجه شامل آن نمی‌شود؛ تا دهک پنج و‌ حتی دهک شش، افراد یک یا دو محل درآمد دارند اما در دهک ۸ ، ۹ و ۱۰ است که محل های درآمدی متعدد پیدا می‌کنند و مالیات هم پرداخت نمی‌کنند.

این‌ها باعث درآمد برای دولت بوده و ابزار حکمرانی و مدیریت هم محسوب می‌شود و کمک می‌کند تا نقدینگی کنترل شود. این‌ اقدامات راهکارهای بنیادی مشکلات است و زمانی که عملیاتی شوند می‌توان گفت که در حال اصلاح بنیادی هستیم و تا زمانی که این اصلاحات بنیادی صورت نگیرد، مشکلات را در بازارهای مختلف خواهیم داشت.

فارس: مسکن کجای اولویت‌های کمیسیون اقتصادی قرار دارد؟

طغیانی: تولید مسکن در حوزه کاری کمیسیون عمران است، چند روز قبل نیز رئیس کمیسیون عمران هم مصاحبه‌ای انجام داده بودند که وارد بحث مسکن خواهیم شد ولی این حل مسأله تنها به تولید مسکن و کمیسیون عمران وابسته نیست و ما از طریق همین مالیات‌ها وارد این حوزه نیز خواهیم شد ولی مسائلی در کمیسیون اقتصادی مطرح می‌شود که به حل مشکلات تولید مسکن برنگردد و‌ ریشه اقتصادی داشته باشد.

در حوزه مسکن با تعدادی از نمایندگان که لزوما در کمیسیون اقتصادی و مسکن هم نیستند حرکتی را آغاز کردیم و هفته گذشته دو جلسه پیاپی داشتیم درصورت جمع‌بندی به کمیسیون اقتصادی وارد خواهد شد.

 

فارس: چه راهکارهایی از سوی مجلس برای کنترل بازار مسکن وجود دارد؟

طغیانی: یکی از اصلی‌ترین هدف‌های کمیسیون اقتصادی نظارت بر اجرای قانون مالیات بر خانه‌های خالی است؛ تا به امروز در بحث نظارت پیش رفته‌ایم، قانون ۹۵ تصویب شده است و وزارت راه و شهرسازی موظف شده است که سامانه املاک و اسکان را طراحی کند و به سازمان امور مالیاتی تحویل دهد؛ وزیر پیشین راه و شهرسازی موافق این کار نبود، بنابراین کار سامانه از زمانی آغاز شده که وزیر جدید آمد.

اردیبهشت ماه سامانه طراحی و تحویل سازمان امور مالیاتی شده است ولی سامانه نیاز به بانک‌های اطلاعاتی دارد که وارد آن شود تا تشخیص دهد که کدام خانه خالی و کدام خانه خالی نیست، در بحث نظارت و مطالبه‌گری، برنامه داریم که سازمان امور مالیاتی را دعوت کنیم تا گزارشی در خصوص وضعیت سامانه دهد، اکنون سامانه گرفتار اطلاعاتی است که دستگاه‌ها در مورد دادن آن اطلاعات یا دچار مشکل هستند یا نمی‌خواهند که این اطلاعات را تحویل دهند.

فارس: چه مشکلاتی در حوزه اطلاعاتی وجود دارد؟

طغیانی: برای مثال اطلاعات مصرف در حوزه یک واحد مسکونی می تواند به آنالیز ما کمک کند ولی دیتابیس‌ها با یکدیگر همپوشانی ندارد، آب به اشکال مختلف وارد واحدهای مسکونی شده است و برخی نیز چندین انشعاب برق دارند و ... این مشکلات هم به مشکلات اجرایی و هم مشکلات مقاومت داخل دولت برمی‌گردد که نمی‌خواهند این اطلاعات را به اشتراک گذارند، به دنبال آن هستیم که این مشکلات را حل کنیم.

فارس: مذاکرات انجام شده چه تأثیری بر اقتصاد ما داشته است؟

طغیانی: ما از جهت عملکرد متغیرهای اقتصادی در دوره قبلی تحریم به این نتیجه رسیدیم که مذاکره جدید فارغ از مسائل سیاسی، از جهت اقتصادی فشار را بر ما بیشتر خواهد کرد؛ دوره قبل تحریم‌ها، تحریم‌های بین‌المللی، تحریم‌های اتحادیه اروپا و تحریم‌های UN و تحریم‌های‌ ثانویه آمریکا را داشتیم ولی وضعمان به مراتب از امروز بهتر بود.

در آن زمان گفتیم که وضعیت اقتصادی به این دلایل سخت است و به مردم اینگونه القا شد که اگر توافق کنیم، مشکلاتتان حل می‌شود؛ توافق را انجام دادیم ولی در دوره جدید شرایط ما به مراتب از قبل بدتر است، یعنی از جهت اقتصادی دوره قبل که همه تحریم‌ها وجود داشت شرایط مان از امروز بهتر بود

فارس: آیا دلیل این وضعیت، تنها شرطی‌سازی است؟

طغیانی: خیر، هم تحریم و هم اقتصاد ایران به جلو می‌رود ولی تحریم‌کننده از گذشته درس خوبی گرفته است و مثلا می‌داند که تا کجا به ما راه فرار دهد، برخی دانسته‌های طرف مقابل را نیز سیستم داخلی ما بر اساس اعتماد سازی و دلایل دیگر برای آن‌ها برملا کرده است و در نتیجه آن‌ها تحریم‌های هوشمندانه‌تری را در دوره جدید اعمال می کند و شرایط را سخت‌تر می کند و البته توقع هم همین است؛ اگر این بار کوتاه بیاییم، در مرحله بعدی وضعیت از چیزی که امروز داریم بدتر می‌شود.

فارس: بر اساس برخی تحلیل‌ها اگر تا شهریور ماه دوام آوریم فشارها رفع خواهد شد، این مسأله تا چه حد صحت دارد؟

طغیانی: بر مبنای مطالعات تحریم، اقتصاد یک موجود زنده است و با شرایط موجود سازگار می‌شود و رفته رفته سعی می‌کند خودش را با وضعیت موجود تطبیق دهد.

برای مثال در هنگام بازدید از یک واحد تولیدی تولید لوازم ساختمانی، تولیدکننده به ما گفت که تا همین یکی دو سال گذشته از مواد پتروشیمی وارداتی استفاده می‌کردیم زیرا مواد پتروشیمی خارجی استاندارد است و کار با آن بهتر است ولی وقتی از مواد پتروشیمی داخلی  استفاده می‌کردیم، مشکلات فراوانی برای ما ایجاد می‌شد و لازم بود که چند اپراتور سیستم مراقبت کند ولی سال گذشته به این نتیجه رسیدیم که نمی‌توانیم به این شرایط  ادامه دهیم و دیگر امکان واردات نداریم و با یکی از این تولیدکنندگان مواد پتروشیمی جلسه گذاشتیم و در خصوص کیفیت به توافق رسیدیم.

او گفت که امروز مدتی است که نمایندگانی شرکت‌ها به ما مراجعه می‌کنند تا بررسی کنند که آیا ما رضایتمند بوده‌ایم یا خیر و کارها به خوبی به پیش می‌رود. ما حتی در بحث زنجیره تامین در تولیدات داخلی هم واردات انجام می‌دادیم، امروز رفته رفته اقتصاد ایران به سمتی می‌رود که این تولیدات را خودش انجام دهد.

فارس: این اتفاق چه زمانی رخ می‌دهد؟

طغیانی: وقتی که تولید کننده به طور کلی از خارج از کشور ناامید شود؛ اگر تحریم‌ها بین‌المللی باشد، این زمان تطبیق طولانی‌تر است، اگر تحریم‌ها یک جانبه باشد این زمان کوتاه‌تر است، تحریم‌های آمریکا هم یک جانبه است ولی به دلیل تحریم‌های ثانویه، جهانی محسوب می‌شود.

این زمان تطبیق را ۳ تا ۵ سال بعد از زمانی که تحریم‌های یکجانبه وضع می‌شود تخمین زده‌اند،‌ هر چه شرایط تحریم جهانی‌تر باشد، زمان تطبیق طولانی‌تر می‌شود.

 

فارس: این زمان برای کشور ما چگونه است؟

طغیانی: ما از سال ۹۶ وارد شرایط تحریمی جدید شدیم‌ و امسال این دوره سه ساله به پایان می‌رسد، زمانی که تولید کننده داخلی به این نتیجه برسد که باید تلاش کند تا قطعه خود را در داخل بسازد، مواد اولیه‌اش را از داخل تامین کند و به سراغ آن شرکت دانش بنیان یا قطعه‌ساز داخلی رود، شرایط اقتصادی بهتر می‌شود.

چند ماه گذشته به دیدار با یکی از تولیدکنندگان در صنعت شهرک صنعتی امیرکبیر رفتیم و آن‌جا یکی از تولیدکنندگان می‌گفت که شما اولین نماینده بعد از انقلاب هستید که از شهرک صنعتی امیرکبیر بازدید به عمل آورده‌اید. آن تولیدکنندگان، کارهای اساسی انجام می‌دادند ولی تولید آن‌ها در مقیاس بزرگ نبود، اگر چنین تولدکننده‌ای را رشد دهیم، برایش بازار پیدا کنیم و او را طوری پرورش دهیم که از کارگاه به بنگاه کوچک، متوسط و بزرگ تبدیل شود، شرایط ایده‌آل زمان تحریم رخ می‌دهد.

فارس: مجلس برای ایجاد این شرایط چه کاری می تواند انجام دهد؟

طغیانی: متأسفانه ما راهبرد توسعه صنعتی در کشور نداریم و بدتر از آن، راهبرد توسعه صنعت همراه با تحریم هم ندارم؛ تکنولوژی این نیست که دستگاهی از خارج از کشور وارد کنیم؛ همیشه این تصور در ذهن صنعتگران ما بوده که وقتی یک دستگاه از خارج از کشور وارد می کردند می‌گفتند که ما تکنولوژی را وارد کشور کرده‌ایم.

تکنولوژی یعنی ساخت آن دستگاه و ارتقای آن، اگر ما توانستیم نسل این بعد این دستگاه را بسازیم، تکنولوژی را به کشور آورده‌ایم. باید وارد تولید دستگاه‌ها و ارتقای آن شویم که این اتفاق در صنایع دفاعی ما هم رخ داده است، چیزی که برای صنعت‌ می‌خواهیم، مانند همین اتفاقی است که در صنایع دفاعی رخ داده است.

فارس: راه برون رفت از این شرایط چیست؟

طغیانی: زمانی نصف تولید پنبه کشور را صادر می‌کردیم ولی امروز واردکننده ۴۰ درصد پنبه کشور هستیم زیرا سیاست کشاورزی ما معیوب بوده است و بهترین زمین‌های ما نابود شده و تبدیل به ویلاسازی شده‌است؛ پنبه یک کالای استراتژیک است زیرا لباس یک کالای استراتژیک محسوب می‌شود.

بنابراین ما هم به یک سیاست کشاورزی در دوره تحریم و هم به توسعه صنعتی در شرایط تحریم نیاز داریم که در حال حاضر هیچکدام از این موارد را نداریم.

فارس: وظیفه مجلس در راستای توسعه صنعت چیست؟

طغیانی: مجلس باید از دولت سند توسعه صنعت بخواهد، اتاق بازرگانی گفت که ما حاضر هستیم با اتاق ایران و اتاق تعاون، سند توسعه صنعتی کشور را تدوین کنیم؛ اگر واقعا دولت نمی‌تواند این سند را تهیه کند، باید این کار را به بخش خصوصی بسپاریم زیرا آن سند باید نوشته شود تا  ما بدانیم چگونه در شرایط تحریمی صنعت خود را مدیریت کنیم.

ما تا زمانی که سیاست توسعه صنعتی و برنامه ضمیمه آن را نداشته باشیم باید به سراغ برنامه‌های معمول مانند برنامه ششم توسعه برویم، در هیچکدام از برنامه‌های معمول مانند برنامه ششم توسعه هم ملاحظات دوره تحریمی لحاظ نشده است، اگر این برنامه را داشته باشیم می‌توانیم طبق آن مطالباتی را از دولت داشته باشیم؛ بنابراین گام اول ما نوشتن سیاست توسعه صنعتی کشور در شرایط تحریمی است.

 

فارس: این مسأله در دستور کار کمیسیون اقتصادی قرار دارد؟

طغیانی: این موضوع از مسائل مشترک است که کار کمیسیون صنایع مجلس هم محسوب می‌شود، در این زمینه قوانین خوبی تصویب شده است، اگر آن کمیسیون چنین اقدامی را انجام نداد، ما نیز می‌توانیم این مطالبه را داشته باشیم.

انتهای پیام/۶۳۱۱۹/ص۲۰/ر