خبرگزاری فارس ـ گروه سینما: «کشاورزی پایه استقلال کشور است و من خوشحالم که این گروه به این فکر افتادند تا مقداری از واقعیتهای موجود در بخش کشاورزی و مشکلاتی که در این حوزه وجود دارد را به تصویر بکشند تا در جامعه مطرح بشود و از این طریق مسولین نیز نسبت به مساله مهم کشاورزی که دارای گرفتاریهای گوناگونی است حساس بشوند و انشاءالله زمینه شکوفایی و بهرهگیری از استعدادهای خدادادی در این کشور بیش از گذشته فراهم شود.
من فکر میکنم مجموعه مستند «میوهها روی درخت ماندهاند» مجموعه بسیار مفیدی است که هم مشکلات را نشان میدهد و هم راهحل را بیان میکند و از طرف دیگر راهحل علمی شدن کشاورزی را مطرح میکند، به گونهای که اگر کشاورزی ما علمی شود زمینه بسیار خوبی برای فعالیت فارغالتحصیلان کشاورزی فراهم میشود و میتواند باعث ایجاد امیداور در نسل آینده شود و از این جهت من مستند «میوهها روی درخت ماندهاند» را اثری مهم در حوزه کشاورزی کشور ارزیابی میکنم.»
عباسعلی زالی وزیر پیشین کشاورزی در دولتهای سوم و چهارم و رئیس مرکز الگوی ایرانی-اسلامی پیشرفت و رئیس اندیشکده آب، درباره مستند «میوهها روی درخت ماندهاند» چنین دیدگاهی دارد. مجموعهای ۸ قسمتی که قسمت اول؛ کشاورزی در دنیای صنعتی، قسمت دوم؛ قصه پر غصه تولید، قسمت سوم؛ چرخه معیوب تولید، قسمت چهارم؛ آقا دلال، قسمت پنجم؛ صادرات تنهاترین راه، قسمت ششم؛ مدیریت بهرهوری، قسمت هفتم؛ بازاریابی کشور همسایه و قسمت هشتم؛ مثلث طلایی هلند نام دارد. مستندی که اخیراً رونمایی شده و در مرکز بررسیهای استراتژیک ریاست جمهوری هم به نمایش درآمده است.
درباره ویژگیهای مستند «میوهها روی درخت ماندهاند» میزگردی با حضور علی خسروی کارگردان و احمد شفیعی تهیهکننده آن به گفتوگو نشستیم که مشروحش را در ادامه میخوانید.
* «میوهها روی درخت ماندهاند» عنوان جالبی برای یک مستند است. از یک سو حال و هوایی شاعرانه دارد اما از سوی دیگر، واقعیتی تلخ را فریاد میزند و آن پایمال شدن حق کشاورز و باغدار و خالی ماندن سفره اوست. چه شد که سراغ این سوژه مهم اما مهجور رفتید؟
خسروی: پیش از این مستند، مستندی اقتصادی به نام «نفت سیاه» ساخته بودم که روی سیاه اقتصاد ایران را نشان میداد. بعدش احساس کردم که اقتصاد ایران شاید روی سفید هم داشته باشد. سال ۹۴ به صورت اتفاقی سخنان رهبر انقلاب را میخواندم و ایشان گفته بودند: «آدم خجالت میکشد وقتی میبیند انواع و اقسام میوه خارجی را در خیابان! پرتقال ما، سیب ما روی درخت میماند، آنوقت برویم میوه خارجی وارد کنیم؟»
از همانجا طرح مستند و نام آن به ذهنم خطور کرد، ۱۰ روز بعد طرحم را به خانه مستند ارائه دادم و تحقیقاتم را شروع کردم و دغدغه مشترکی با آقای شفیعی داشتم. یک سال تحقیق کردم و حدود ۸ استان رفتم، نظیر کرمان که پیشینه زیادی در کشاورزی دارد، گیلان، آذربایجان غربی، البرز و شیراز. اما برای تولید و تصویربرداری روی تعداد کمتری از استانها متمرکز شدیم.
آبی که خرج پرورش هندوانه و صادرات به کشورهای حاشیه خلیج فارس میشود، اگر خود آب را صادر کنیم، مقرون به صرفهتر است
شفیعی: در «خانه مستند» مستندهای پژوهشمحور برایمان اهمیت دارد چون ارزش پرداخت بیشتری دارد. درباره این مستند هم میدیدیم که گاهی یک سال گوجهفرنگی یا پیاز کم میشود و یک سال زیاد. یا مثلا آبی که خرج پرورش هندوانه و صادرات به کشورهای حاشیه خلیج فارس میشود، اگر خود آب را صادر کنیم، مقرون به صرفهتر است.
یا اینکه جایگاه کشاورزی در کشور ما پایین آمده و حتی در رشتههای دانشگاهی هم اهمیت چندانی ندارد.
البته در تولید عجله به خرج ندادیم و حدود ۲ سال و نیم پیشتولید و پژوهش طول کشید و از آفت تولید سریع و تصویربرداری مستندها دور ماندیم. در نهایت فکر میکنم مستند «میوهها روی درخت ماندهاند» توانسته باشد ابعاد مختلف پرونده میوه، باغداری و کشاورزی در کشور را ببیند و گردآوری کند.
* نام مستند ناظره به میوه و باغداری است اما ظاهراً مستند شما بخش کشاورزی را هم دیده است...
شفیعی: مستند مخصوصاً در تصاویر به بخش میوه بیشتر میپردازد و کمتر به کشاورزی پرداخته است. یعنی تمرکز روی میوه و محصولات است. اما در کلیت مجموعه سعی کردیم از کارشناسان خبره استفاده کنیم که نظراتشان قابل اتکاست و این یکی از مزیتهای «میوهها روی درخت ماندهاند» است. در واقع، اهمیت پژوهش است که دقت و عیار یک مستند را نشان میدهد.
خسروی: تمرکز به لحاظ تصویری روی باغداری است اما به لحاظ پژوهشی و محتوایی در باره مسائل کلان کشاورزی و باغداری است. چون ایران ۱۲ هزار سال پیشینه کشاورزی دارد.
متأسفانه دستهایی در کشاورزی و باغداری ایران است که نمیگذارد به جایگاه واقعیاش برسد. کشاورزی در کشورهای پیشرفته اصل است اما در کشور ما به آن اهمیت داده نمیشود. مثلاً چرا مثلث طلایی صنعت، تجارت و دانشگاه در کشور ما شکل نمیگیرد؟
متأسفانه دستهایی در کشاورزی و باغداری ایران است که نمیگذارد به جایگاه واقعیاش برسد. چرا مثلث طلایی «صنعت، تجارت و دانشگاه» در کشور ما شکل نمیگیرد؟
آخرین جملهای که از زبان دانشگاه واخنینگن استفاده کردیم این است که آرزو داریم کشاورزی ایران روزی به چرخه درست و صنعتی دست پیدا کند، چون فارغالتحصیلان خوشفکری در این حوزه داریم.
* به دستهای پنهان و دلالان در حوزه خرید و فروش محصولات کشاورزی و باغداری اشاره کردید. چه نقدهای دیگری در مستندتان وجود دارد؟
شفیعی: برایمان سوال بود که دولت و کشاورز در کشورهای دیگر چگونه هماهنگ میشوند که وقتی به هلند رفتیم، این هماهنگی را به عینه دیدیم، چون هر سه ضلع مثلث طلایی « صنعت، تجارت و دانشگاه» از آن منتفع میشوند.
هلند هماندازه مازندران ما است و سطح آن از دریا پایینتر است اما با ایجاد گلخانه توانسته محصول تولید کند و به صادرات برسد.اما در کشورمان دود این کماهمیتی حوزه کشاورزی به چشم کشاورزان میرود و او سرمایه خود را به ثمن بخس میفروشد.
خسروی: معتقدیم اکنون مهمترین مجموعه اقتصادی سال ۹۹ را در سختترین سال اقتصادی ایران ساختهایم و در ۸ قسمت به «اهمیت کشاورزی، تولید در کشاورزی ایران، چرخه معیوب تولید، آفت توزیع و حضور دلالان، صادرات، مدیریت بهرهوری، بازاریابی کشورهای همسایه، مثلث طلایی هلند» پرداختهایم. کشاورزی مهمترین مزیت اقتصادی ایران است و رهبر انقلاب بارها درباره کشاورزی صحبت کردهاند اما ما به آن توجه نکردهایم.
ما مستندسازها اولین مقصران هستیم که کشاورزی را به مطالبه عمومی مردم تبدیل نکردیم تا به جای نفت، تولیدات کشاورزی را صادر کنیم
ما مستندسازها اولین مقصران هستیم که کشاورزی را به مطالبه عمومی مردم تبدیل نکردیم تا به جای نفت، تولیدات کشاورزی را صادر کنیم. این در حالی است که ترکیه در همسایگی ما با اقلیم کمتنوعتر توانسته رتبه ۷ جهان را کسب کند و برای پنجم شدن در جهان خیز برداشته و دقیقا از ۳۰ سال پیش برای این جایگاه برنامهریزی کرده است.
* در مستند راهکار هم را ارائه دادهاید؟
خسروی: البته! ما در مستندمان غر نزدهایم و از نقد سریع گذاشتهایم تا به راهکار برسیم. به همین خاطر موضوع «تعاونی» را مطرح کردهایم تا واسطهها و دلالها حذف شوند، موضوعی که دولت میتواند آن را حل کند اما نمیکند. میگفتند آب نداریم پس نبایدکشاورزی کنیم، در حالیکه آب داریم اما شیوه آبرسانی ما قدیمی است.
درباره دستهای پنهان هم باید بگویم توهم توطئه ندارم اما مطمئنم اقتصاد ما نیاز به تحول دارد و طوری نباشد که با دلار بالا و پایین برود.
شفیعی: بله، صرفا نق نزدهایم و راهکار ارائه کردهایم که البته نقد کردن هم ارزشمند است، چون مطالبه ایجاد میکند و انرژی نخبگان و مسئولان را به سمت هدف متمرکز میکند. این را هم بگویم که دلالی و واسطهگری اگر در جایگاه درستش باشد، مشکلی به وجود نمیآورد و حتی لازم است اما اگر دلالی در مسیر غلط باشد، هم تولیدکننده و هم مصرفکننده را متضرر میکند. در حالیکه اگر در تعاونیها هماهنگ عمل میشد و نه در دلالیها، مشکل حل میشد.
فکر میکنم هنوز به اهمیت کشاورزی پی نبردهایم در حالی که در سریعترین زمان به بهرهبرداری میرسد و تولید را رونق میبخشد. در کنار آن کیفیت محصولات بالا میرود. این را با قطعیت میگویم که اگر دولت تصمیم بگیرد کشاورزی را متحول کند، در کمتر از یک سال میتوان این تحول را عینی دید.
دلالی و واسطهگری اگر در جایگاه درستش باشد، مشکلی به وجود نمیآورد اما اکنون، هم تولیدکننده و هم مصرفکننده را متضرر میکند
خسروی: آقای دکتر زالی یک نکته عجیبی گفتند، گفتند قسمت هشتم مستند «میوهها روی درخت ماندهاند» که قرار است بصورت آنلاین با دانشگاه واخنینگن هلند رونمایی شود، میتواند مسیر دانشگاه تهران را عوض کند! چون نقص سیستم دانشگاهی ایران را نشان میدهد.
* متأسفانه در فرهنگ ما زندگی روستایی و کشاورزی، زندگی بسیار سخت و در عین حال کمبرخورداری تصور میشود. حتی رشته کشاورزی هم در دانشگاههای ما طرفدار ندارد و در اولویت نیست.
شفیعی: در کشورهای دیگر، بچهها از کودکی با زمین کشاورزی در فضای شهری و مدارس آشنا میشوند، اما خیلی از بچههای ما با این مفاهیم بیگانه هستند. در حالیکه در کشورهای دیگر تکنولوژی به روستاها رفته و خوشحالترین آدمها در روستاها زندگی میکنند.
خسروی: اکثر ما روستازاده هستیم اما رسانهها کاری کردند که کشاورزی از چشم بیفتد و آدمها از روستا به شهر بیایند. اما الان زندگی روستایی رؤیا شده است.
غیر از تهران، ۴۰ درصد اقتصاد در استانها متکی به کشاورزی است؛ با این وجود در فیلمها و سریالهایمان هم توجه چندانی به کشاورزی نمیشود یا لااقل اینطور میتوان گفت که ترویج نمیشود. امیدوارم مستند ما فتح بابی شود که در آثار سینمایی و سریالها هم به آن پرداخته شود. جالب اینکه تا الان ۱۵ فیلم جدی ساختهام اما هیچ کدام از آنها به اندازه درختها خوشروزی نبودهاند، مانند خود زندگی روستایی.
رسانهها باید این مطالبه را بین سینماگرها ایجاد کند که بدبختیها را با روستاها و جنوب شهر نشان ندهند
رسانهها باید این مطالبه را بین سینماگرها ایجاد کند که بدبختیها را با روستاها و جنوب شهر نشان ندهند. رسالت سینما و تلویزیون حمایت از کشاورزی و بهتر کردن حال مردم است.
* آیا از ابتدا به ۸ قسمت فکر میکردید یا بعداً که پیش رفتید با توجه به گسترش تحقیقات و همچنین فیلمهای خامی که تصویر گرفتید، تصمیم گرفتید که مستند را به یک مجموعه ۸ قسمتی تبدیل کنید؟
خسروی: حدود ۲۰ پژوهشگر در «میوهها روی درخت ماندهاند» با ما همکاری داشتند و ما از روز اول که فیلمبرداری را شروع کردیم، به قسمت هشتم فکر کردیم و اینگونه نبود که بگوییم راش و پژوهش زیاد است پس مجموعه مستند بسازیم.
شفیعی: البته از ابتدا فکر نمیکردیم هلند برویم و نمیدانستیم چطور موضوع را به مخاطب نشان دهیم، چون آن ایام (زمستان ۹۷) قیمت ارز هم افزایش یافته است اما میدانستیم که مجموعه مستند میخواهیم.
شاید اگر الان میخواستیم مستند را تدوین کنیم با قسمتی چالشیتر مانند بحث دلالی شروع میکردیم.
* این بدین معناست که مخاطب مستند، عموم مردم هستند نه دولتمردان؟
شفیعی: فکر میکردیم برای مطالبه گری و اثرگذاری، مخاطب عام باید مستند را ببیند اما بعدش فکر کردیم برخی دستهبندیها برای مسئولان دیدنش لازمتر است، مانند مدیریت بهرهوری، یا قشر دانشگاهی که حتماً لازم است قسمت ۸ را ببیند.
«میوهها روی درخت ماندهاند» هم به گونهای است که هم کشاورز آن را دوست دارد و با آن ارتباط میگیرد و هم یک چهره برجسته دانشگاهی
خسروی: فیلمی خوب است که مانند صحبتهای امام(ره) ساده باشد و عوام و خواص هر دو از آن بهره ببرند. «میوهها روی درخت ماندهاند» هم به گونهای است که هم کشاورز آن را دوست دارد و با آن ارتباط میگیرد و هم یک چهره برجسته دانشگاهی. فکر میکنم هر کسی آینده ایران را دوست داشتهباشد، این مستند به دردش میخورد.
* آیا مستند پخش تلویزیونی خواهد داشت؟
شفیعی: تصمیم گرفتهایمابتدا اکرانهای خاص برای اقشار دانشگاهی، اتحادیهها و مسئولان داشته باشد، سپس در تلویزیون اکران شود و مردم آن را ببینند.
* نکته پایانی؟
شفیعی: امیدوارم از ظرفیتهای رسانهای استفاده کنیم تا موضوع کشاورزی به درجه اهمیت بالا میان مردم و مسئولان بدل شود که قطعاً خیر و برکت و امید با خودش خواهد داشت.
خسروی: از خبرگزاری فارس و دغدغه شما تشکر میکنم. به نظرم مهمترین نیاز بشر که غذاست، دست معیوبترین چرخه تولیدی در ایران یعنی کشاورزی است. امیدوارم کشاورزی به رتبه اول مزیت ایران تبدیل شود و میان مردم فرهنگ شود.
امنیت غذایی موضوع مهمی است و باید با پرداختن به کشاورزی آن را تضمین کرد
یکی از کارشناسان وزارت کشاورزی میگفت امسال رشد کشاورزی در سال جاری ۸.۸ است و تمام صنایع منفی هستند، با این حال کشاورزی میانگین مجموع رشد را روی ۱.۱ درصد آورده است. امنیت غذایی موضوع مهمی است و باید با پرداختن به کشاورزی آن را تضمین کرد.
انتهای پیام/