چرا سوییت هوم ها قابل اعتماد نیستند؟

گروه هنر و رسانه: «مهمترین آسیب سوئیت هوم ها، متوجه دنبال کننده های این صفحات است. یعنی کسانی که فکر می کنند همه زندگی ها خوب است و فقط آن ها در زندگی شان مشکل دارند. همه دنیا هر روز مسافرت می روند و فقط این ها توانایی مسافرت رفتن را ندارند. همه بچه ها نابغه به دنیا آمده اند و فقط بچه های این ها هستند که مشکل دارند.

این بخشی از صحبت های حجت‌الاسلام حامد قربان زاده کارشناس حوزه رسانه و مشاور است. او بر این باور بوده که همه این موضوعات آسیب هایی هستند که متوجه دنبال کنندگان است و اثرگذاری آن هم در ضمیر ناخودآگاه افراد است و افراد شاید هیچ گاه متوجه این موضوع نشوند که مشکل شان به کجا بر می گردد.

در خصوص فعالیت های سوئیت هوم ها در فضای مجازی و اثراتی که این گروه ها می توانند بر مردم عادی داشته باشند، ساعتی به بحث و گفت و گو نشستیم. آنچه از نظر می گذرانید، حاصل گفت و گوی ما با وی است.

** سبک زندگی در چه مفاهیمی گنجانده می شود؟

- امروزه با نوعی از سبک زندگی مواجه هستیم که در هیچ دوره ای در طول تاریخ اینگونه نبوده است؛ حتی شاید با 20 سال پیش هم قابل مقایسه نیست. برای مثال افراد تنها به دلیل روکم کردن در فضای مجازی نسبت به کسی که شاید حتی او را نشناسند و یا حتی ندیده باشند، به رستوران خاصی می روند و یا غذاهای خاصی را سفارش می دهند. صد البته هزاران هزار فایده برای فضای مجازی نیز می توان برشمرد.

شاید یک جلسه برای بیان فواید فضای مجازی کافی نباشد. یادگرفتن مهارت های بی شمار توسط افراد، افشا شدن مفاسد افراد حکومتی و غیر حکومتی، انتشار علم در سرتاسر عالم و هم افزایی آن توسط افراد مختلف، پیدا کردن افراد با سلیقه های مختلف در جای جای عالم، کسب درآمد از فضای مجازی که امروزه یک رکن رکین از زندگی امروزین ماست و هزاران فایده دیگر همگی از فواید فضای مجازی است.

همین برنامه ملی شاد که سال گذشته توسط آموزش و پرورش راه اندازی و تست های لازم روی آن انجام شده یکی از برنامه هایی است که شاید حقیقتا اگر یک مقدار دقیق تر گسترش یابد و روی آن سرمایه گذاری های لازم و کافی صورت بگیرد، بتواند باعث ریشه کنی بیسوادی و بلکه شکفته شدن و شناسایی استعدادها در اقصی نقاط ایران عزیزمان شود.

یا انبوه گروه های مجازی که در این شبکه های برای کمک به دیگران در عرصه های مختلف شکل گرفت و توانست آسیب های ناشی از زلزله ها و سیل های چند سال اخیر را کمتر کند، همگی چیزهایی است که باعث و بانی آن فضای مجازی بوده است.

ماه رمضان امسال موضوع مجالس و منابر و هیأت های مذهبی که در فضای مجازی رونق گرفتند و اخیرا هم ختم هایی که در فضای مجازی برگزار می شود همگی قابلیت هایی است که این سبک از زندگی از خود در حال نشان دادن است.

تقریبا همه متولدین دهه 60 به قبل یادشان است که بانک ها تا همین 10 سال پیش چه اوضاعی داشتند. یعنی اگر شما یک کار کوچک بانکی داشتید باید یک نصف روزتان را خالی می کردید تا مبلغی را به حساب تان واریز کنید یا برداشت کنید، یا یک قبضی را پرداخت کنید.

این موضوع زمانی بغرنج تر می شد که شما باید حساب می کردید که در ماه حداقل باید 3 بار برای پرداخت قبض آب و گاز و برق سر و کارتان به بانک می افتاد. اوایل که تلفن بانک آمده بود، استفاده از تلفن بانک خیلی کلاس داشت، تا امروزه که قبض ها را در کسری از دقیقه می توان در تلفن همراه پرداخت کرد. همه این ها از فواید فضای مجازی است.

امروزه بحث بورس خیلی داغ است. قدیمی تر ها شاید یادشان باشد که در یک دوره ای وقتی می خواستیم سهمی بخریم باید تلفنی یا حضوری به کارگزاری مراجعه می کردیم و فرم مخصوص سفارشات را پر می کردیم و سپس دوباره مراجعه می کردیم برای تایید خرید انجام شده و واریز وجه و داستان هایی که داشت. یکی از دلایلی که بورس در میان عموم مردم ضریب نفوذش کم بود، شاید همین مراجعات مکرر مورد نیاز برای خرید یک سهم بود.

در هر حال امروزه فضای مجازی و اینترنت یک دنیای جدیدی را پیش روی ما گذاشته است که اگر به دیده انصاف به آن نگاه کنیم، انصافا فواید بسیار زیادی برای نوع بشری داشته است.

اما به هرحال مثل هر ابزار دیگری که بشر سراغ آن رفته عده ای هم به سراغ جنبه منفی مسأله رفتند و سوء استفاده از آن را در کار خود قرار دادند. برای مثال یکی از بهترین و شاید کاربردی ترین وسیله ای که عموم مردم با آن سر و کار دارند، برنامه هایی هستند که افراد در آن به خرید و فروش ابزار و وسایل نو و کارکرده خود می پردازند و نفع دو طرف را باعث شده است.

فروشنده به بالاترین قیمت می فروشد و خریدار با کمترین قیمت می خرد. تا همین چند سال پیش شما لاجرم از مراجعه به سمساری برای خرید و یا فروش اجناس دست دوم خود بودید و چه گرفتاری هایی که در این وسط وجود داشت.

روز گذشته یک آگهی در یکی از این برنامه ها درج کردم و شاید یک دقیقه بعد از انتشار برای من پیامکی آمد که آگهی شما در صورت عدم واریز وجه از این درگاه حذف خواهد شد. از آنجا که خودم به این مسائل آگاه هستم از سر کنجکاوی به آدرس مورد نظر مراجعه کردم، یک آدرس کاملا شبیه آدرس درگاه های بانکی، صفحه ای کاملا شبیه صفحه اصلی سایت مورد نظر و خلاصه همه چیز در ظاهر درست بود. زمانی که به سایت پلیس فتا مراجعه کردم، متأسفانه پاسخگوی آنلاینی نبود و بگذریم از اینکه حتما باید در سایت عضو می شدم و یک فرآیند طولانی را طی می کردم تا گزارش یک تخلف را بدهم.

این موضوع برای منی است که این ها را می دانم، اما بسیار هستند افرادی که این مبالغ را بدون توجه واریز می کنند. یعنی یک کلاهبرداری توسط یک ابزار کاربردی توسط دیگران. یعنی عده ای از افراد نوعا به تخلف در استفاده از ابزار نوین گرایش دارند.

ما لاجرم از استفاده از این فضا و این ابزار هستیم، اما باید فرهنگ استفاده از این ابزارها را یاد بگیریم و به اطرافیان خودمان هم آموزش بدهیم. همین چند روز پیش یکی از اقوام مان  برای خریدن یک یخچال از همین برنامه ها، بیعانه ای واریز کرده بودند و زمانی که به آدرس مراجعه کرده بودند، دیده بودند که کسی نیست و تلفن هم که خاموش است و شکایت هم که یک فرآیند طولانی دارد که در نهایت هم به هیچ نتیجه خاص و ملموسی هم نمی رسد. همه این ها یعنی این که ما خودمان باید حواس مان به خودمان باشد و در استفاده از این فضا نهایت دقت را به کار ببریم.

در برنامه های دیگر هم سوء استفاده به انواع دیگری وجود دارد. همین که افراد از زمانی که فرزندشان به دنیا می آید، شروع می کنند به گذاشتن عکس های شان در فضای مجازی و به نوعی شاید دور نباشد که بگوییم این خود نوعی استفاده ابزاری از کودکان است و عنوان «کودکان کار» بر این افراد صدق می کند. چیزی که چند وقت پیش نمونه آن را دیدیم که کار تا جایی پیش رفت که باعث درگیری عده ای از بزرگان با یکدیگر بر سر یک کودکی شد که شاید هنوز سن او دو رقمی نشده است، اما به خاطر اینکه جذابیت او حفظ شود، پدر و مادر او هزاران تمرین سخت و طاقت فرسا را برایش در نظر می گیرند تا شکم این بچه کوچک به اصطلاح سیکس پک شود.

در بین اطرافیان ما هستند کسانی که دختربچه شان دقیقا این گونه بوده یعنی رسما آن کودک برای شان منبع درآمد شده است؛ کودکی آن بچه تباه شده است و نمی تواند هر غذایی بخورد و هر کاری بکند و هر لباسی که می خواهد بپوشد. همه این ها به خاطر این است که آن کودک معروف شده و برای خودش در فضای مجازی طرفدار دارد.

رقصنده های اینستاگرامی که دیگر برای خودشان یک دنیای بحث می طلبد. یعنی افرادی پیدا شده اند تا برای اینکه بین افراد دیده بشوند علی رغم اینکه مسئولان مربوطه می گویند که این کار جرم است حاضر می شوند یک عمل مجرمانه انجام بدهند تنها به این دلیل که دیده شوند و طرفدار پیدا کنند.

ما کاری نداریم که آیا جرم انگاری اینگونه کارها اساسا درست بوده یا نیست و یا شدنی بود یا نیست و یا باعث قبح شکنی از قانون شکنی می شود یا نمی شود و ... این هم خود موضوع قابل تأملی است. اینکه مثلا یک موضوعی را یک مسئول اعلام کند که جرم است و سپس شما در فضای مجازی می بینید که شاید هزاران نفر آن کار را انجام می دهند،‌ این نوعی دهن کجی به قانون خودش یک موضوع است. یعنی قانون گذار در هنگام وضع قانون این را می دانسته یا نمی دانسته است؟ آیا این موضوع باعث این نمی شود که این قانون سلیقه ای اعمال شود؟ یعنی اینکه اگر بخواهند گیر بدهند موضوعی دارند که گیر بدهند؛ خود این استفاده از قانون در این نوع موارد خیلی دقت می طلبد. یعنی در بعضی از موارد مسکوت بودن یک چیزی بهتر از در معرض حرمت شکنی قرار دادن آن موضوع است.

یعنی اوضاع خاصی شده است که شما هر طرف آن را که نگاه می کنید یک مسأله ای را می بینید که شاید 5 سال پیش آن موضوع وجود نداشت و باید هم به این موضوع توجه داشت؛ مبارزه با ابزار نرم، باید با ابزاری از جنس ابزار نرم باشد و نه ابزار سخت. استفاده از زور موضوع را پیچیده تر کرده و راه های جدید را ایجاد می کند.

حتما قانون گذاران این موضوع را مد نظر دارند، اما ما نیز از باب «فذکر ان نفعت الذکری» دوستان را به این موضوع توجه می دهیم که باید نسبت به قانون گذاری در این زمینه ها دقت بیشتری داشته باشند.

** هر کدام از کاربران با یک هدف وارد فضای مجازی می شوند؛ گروهی از آنها بیشترین ساعات اوقات زندگی خود را در فضای مجازی سپری می کنند. اگر بخواهیم دسته بندی برای کاربران داشته باشیم، بنظر شما  آنها را به چند دسته می توانیم دسته بندی کنیم؟

- بعضی از این افراد واقعا دنبال هیچی نیستند، یعنی انتهای آرزوهای آن ها این است که صفحه شان 100 هزار دنبال کننده داشته باشد. همین.

گروهی دیگر از این افراد به دنبال دیده شدن و معروف شدن هستند، به عبارت دیگر دوست دارند همانند بازیگران زمانی که در خیابان راه می روند، افراد آن ها را بشناسند و با انگشت به او اشاره کنند.

گروهی دیگر از این افراد دنبال منافع مادی هستند. یعنی جاستین بیبر را الگوی خودشان کرده اند و سعی دارند از این طریق به درآمد و رفاه و ... برسند.

گروهی دیگر از افراد دنبال کسب و کار هستند. یعنی واقعا قصد راه اندازی کسب و کار و ارائه خدمت و کسب درآمد صحیح و مشروع از این طریق هستند. مثل فروشگاه های اینترنتی و ....

گروهی دیگر از این افراد به دنبال ماهیگیری از این آب گل آلود هستند. یعنی سوء استفاده به هر طریق ممکن. یعنی انواع کلاهبرداری ها، فیشینگ ها، پورنوگرافی ها و ....

عده ای هم مطامع سیاسی دارند. یعنی دنبال اثرگذاری سیاسی بر مخاطبین خودشان هستند. یعنی چیزی که در خارج امکان تحقق آن را پیدا نمی کنند، در فضای مجازی دنبال می کنند.

در هر حال افراد و گروه های دیگری هم هستند که در این دسته بندی ها نمی گنجند، اما وجود دارند و در حال کار هستند، مثل گروه هایی که با نیت های خیرخواهانه شکل گرفته است؛ گروه های محیط زیستی، گروه های محلی، قومیتی و یا افرادی که در این فضا صرفا به دنبال پر کردن وقت خودشان هستند و هیچ هدف خاصی را دنبال نمی کنند.

**بنظر شما چرا برخی از کاربران خصوصی ترین لحظه زندگی شان را در فضای مجازی به اشتراک می گذارند؟ 

- همان طور که عرض کردم انگیزه افراد از ورود به فضای مجازی چیزهای مختلف و متفاوتی است؛ یعنی بر اساس اینکه هدف شان از ورود به فضای مجازی کدام یک از جذابیت های آن بوده است، در بخش هایی از صحبت هایم به آن اشاره داشتم.

**گروه های سوییت هوم تا چه اندازه دانش و آگاهی دارند و می توانند توصیه های درست به مردم معمولی بدهند؟

- یکی از گرفتاری های اخیر فضای مجازی همین سوئیت هوم ها هستند؛ البته ریشه آن را در فیلم های صدا و سیمای خودمان باید ببینیم، زندگی های شیک و اتوکشیده ای که همه چیز مرتب است، مبلمان های آنچنانی، مرد خانه همیشه خانه است، زن خانه همیشه در حال خرید است و ...

حالا بعد از چند سال همین موضوعات به فضای مجازی کشیده شده است. خانم هایی که از سه وعده غذای شان، از حمام رفتن و آمدن خودشان و فرزندان شان عکس می گذارند، زندگی های بسیار شیک ، بدون هیچ اصطکاکی با هیچ فرد، یعنی زندگی های ایده آلی که بخواهند به دیگران بگویند ببینید ما چقدر خوبیم؛ در حالی که واقعا گرفتاری های بسیاری دارند.

تا کنون با چند نفر از این افراد صحبت کرده ام. زمانی که به مشاوره می آیند و کمی از سطح فضای مجازی دور می شویم می بینیم انبوه گرفتاری ها را دارند، اما داخل مسیری افتاده اند که حتی خودشان نیز برای خودشان راه برگشتی متصور نیستند.

زمانی که به آن ها پیشنهاد بستن پیج شان را می دهم حتی لحظه ای تصورش را هم نمی توانند بکنند، یعنی برای مخاطب شان هر کاری می کنند. حتی به خاطر عکس های شان همسرشان را مجبور می کنند که چیزهایی تهیه کنند که واقعا برای آنها سخت است، اما امان از طمع و امان از جذابیت های فضای مجازی.

مواردی داشته ام که به فرد گفته بودند که همسرت به تو نمی آید و آن قدر روی این موضوع مانور داده بودند که کار به طلاق کشیده شده بود. این زندگی های شیکی که افراد در فضای مجازی به اشتراک می گذارند، پشت صحنه های اینچنینی هم دارند که متأسفانه کمتر دیده می شود.

**تا چه اندازه زندگی سوئیت هوم هایی که در فضای مجازی شاهد هستیم، واقعی است؟

-  به جرأت می توانم بگویم که 99 درصد از این زندگی ها دروغ است، یعنی این زندگی ایده آل و شیک را هیچ کدام شان ندارند. بلکه می خواهند نشان بدهند که ما خوبیم و همه چیز خوب است، یا حتی کاملا برعکس عده ای هستند که فاز غم و تنهایی و جدایی و ناامیدی دارند و از این طریق کار خودشان را پیش می برند، یعنی می خواهم بگویم که هیچ زندگی بدون مشکل و دردسر نیست. بچه ای که به دنیا می آید، از همان روز اول با سیکس پک به دنیا نمی آید. بچه ای که بچگی نکند و از دیوار بالا نرود، بچه نیست. متأسفانه بچه هایی که در این صفحه ها می بینید بسیار شیک، مجلسی و اتوکشیده هستند.

همیشه موهایشان مرتب است. همیشه تمیز هستند و همیشه رفتارهای شیک و بزرگانه دارند. جملاتی می گویند که ابوعلی سینا هم در 8 سالگی آن جملات را نمی گفت.

**سوئیت هوم ها تا چه اندازه ممکن است سبب ایجاد آسیب های روحی و روانی در کاربران معمولی شود؟

- مهمترین آسیب در این موارد متوجه دنبال کننده های این صفحات است. یعنی کسانی که فکر می کنند همه زندگی ها خوب است و فقط آن ها در زندگی شان مشکل دارند. همه دنیا هر روز مسافرت می روند و فقط این ها توانایی مسافرت رفتن را ندارند. همه بچه ها نابغه به دنیا آمده اند و فقط بچه های این ها هستند که مشکل دارند.

همه این موضوعات آسیب هایی هستند که متوجه دنبال کنندگان است و اثرگذاری آن هم در ضمیر ناخودآگاه افراد است و افراد شاید هیچ گاه متوجه این موضوع نشوند که مشکل شان به کجا بر می گردد.

** آیا می توان سوئیت هوم را سروسامان داد و در مسیر درستی هدایت کرد؟

هیچ راه خاصی برای این سوء استفاده ها وجود ندارد. تنها آگاهی دادن به افراد می تواند باعث شود که یک مقدار از دنبال کنندگان این ها کم شود. اگر این افراد روزی دنبال کننده نداشته باشند، روز مرگ شان است. ما باید خودمان حواس مان به خودمان و اطرافیان مان باشد.

انتهای پیام/