آذربایجان غربی در رتبه نخست تنوع گیاهان دارویی/ لزوم افزایش کشت و توجه به صادرات

به گزارش خبرگزاری فارس از ارومیه، استان آذربایجانغربی به سبب برخورداری از موقعیت جغرافیایی مناسب و تنوع آب و هوایی و بارش های مناسب به ویترینی از انواع گیاهان دارویی،و  عرقیات گیاهی تبدیل شده است.

آذربایجان غربی یکی از مهمترین رویشگاه های گیاهان دارویی کشور بوده و از نظر تنوع گیاهان دارویی رتبه اول کشور را به خود اختصاص داده است.

این استان دارای 2 میلیون و 500   هزار هکتار مرتع و 101 هزار هکتار جنگل و عرصه کشاورزی و کوهپایه‌ای است و از اینرو ظرفیت مناسبی برای کشت و پرورش گیاهان دارویی به شمار می رود.

اما به سبب وضع آب و هوایی سال های اخیر و استفاده بی رویه از منابع طبیعی و همچنین روش های غیراصولی در برداشت، گیاهان دارویی را در معرض نابودی قرار داده است.

در کشور 8 هزار گونه گیاهی شناخته شده که از این تعداد بیش از یک هزار و 200 گونه در استان شناسایی شده است و از این میزان بیش از 446 گونه گیاه دارویی در آذربایجان غربی می روید که 83 مورد مصرف تغذیه ای دارد که 43 گونه از آن، سبزی های بهاری است، چوبان کبریتی، بادرنجبویه، شب بو، ختمی، آجی بیان و شیرین بیان، ثعلب، مرزه، اسپناخ، ایت بورنی، داغ قارپیزی، مندی، داغ سقزی، یمیشان، چریش، غازایاغی، قره یونجا، یارپیز، دوه دابانی، اوشقون، بید مشک، بادرشبو، بزوشه، بوغاز قووران، کهلی اوتی، بولاغ اوتی، اوغلان اوتی و یارپیز با نام های متنوع بومی از جمله معروفترین این گیاهان دارویی هستند.

عدم وجود آمار قابل ارائه از میزان تولید گیاهان دارویی

مدیر باغبانی جهاد کشاورزی آذربایجان غربی در خصوص کشت گیاهان دارویی در آذربایجان غربی  با بیان اینکه در تمام شهرهای استان انواع گیاهان که قابلیت خوراکی و دارویی داشته باشند به صورت خودرو می رویند و نمی توان آمار دقیقی از سطح رویش گیاهان دارویی و خوراکی را ارائه داد، گفت: آذربایجان غربی قطب برتر گیاهان دارویی در کشور است  و در حال حاضر ۳۷۱ هکتار از اراضی استان به کشت گیاهان دارویی اختصاص یافته است.

عزیز امانی افزود: این میزان شامل ۲۰۰ هکتار بادرشبو، ۸۰ هکتار گل محمدی و نیز ۳۰ هکتار بیدمشک است.

وی با بیان اینکه طی سالهای اخیر توسعه کشت گیاهان دارویی به خصوص گل محمدی در دستور کار قرار دارد، گفت: هر سال بخشی از تولیدات گیاهان دارویی و عرقیات به سایر استانها و حتی خارج از کشور صادر می شود که متاسفانه آمار دقیقی در این زمینه وجود ندارد.

این مسول با بیان اینکه آمار دقیقی در زمینه میزان تولید گیاهان دارویی در دست نیست، اظهار داشت: به دلیل اینکه عمدتا برداشت گیاهان دارویی از مراتع به صورت سنتی انجام می شود، آمار دقیقی از میزان تولید این نوع گیاهان در دست نداریم.

امانی ادامه داد: گیاهان دارویی اغلب برای تهیه عرقیات گیاهی مصرف می‌شود اما بخشی به‌ صورت تر و بخشی به‌صورت خشک شده به مراکز فرآوری و یا کارخانه‌های تولید دارو فروخته و بخشی نیز از سوی عطاری‌های استان خریداری می‌شود.

وی ادامه داد: علاوه بر فواید پزشکی و درمانی این گیاهان ، کارآفرینی و اشتغالزایی مهم‌ترین جنبه مورد توجه در کشت و پرورش این گیاهان است به طوری که از کشت این گیاهان تا فرآوری و تبدیل آنها به داروهای گیاهی زمینه مساعدی برای ایجاد شغل فراهم می‌شود.

این مسوول یادآور شد: با توجه به وفور گیاهان دارویی در استان ، سرمایه گذاری در این عرصه باید در اولویت های مهم استان قرار بگیرد، چرا که میزان سودآوری یک هکتار از گیاهان دارویی بیش از 150 میلیون ریال است که این میزان 20 برابر سودآوریِ محصولات کشاورزی دیگر است.

در این میان با توجه به مطالعات کارشناسان در زمینه ارزش اقتصادی کشت و برداشت گیاهان دارویی می توان ادعا کرد با استفاده بهینه از این موهبت الهی و با برنامه ریزی کارآمد در راستای استفاده بهینه از منابع طبیعی گامی محکم و استوار در پیکره اقتصاد استان صورت می گیرد و با توسعه آن می‌توان آرزوی رشد اقتصاد کشاورزی استان را به واقعیت تبدیل کرد.

تولید 70 نوع عرق گیاهی در آذربایجان غربی

رئیس انجمن کارفرمایی تهیه و توزیع‌کنندگان عرقیات آذربایجان‌غربی گفت: ۴۰ نوع عرقیات گیاهی و ۷۰ نوع عرقیات گیاهی ترکیبی در آذربایجان‌غربی تولید می‌شود.

فرشید فروزین اظهار داشت: عرقیات گیاهی نوعی از محصولات مرتبط به طب سنتی هستند که بیشتر حالت ارگانیک داشته و غیرشیمیایی هستند.

وی افزود: این نوع از طب از دوران قدیم وجود داشته بنابراین مردم اگر بخواهند از عرقیات استفاده کنند چون عوارض شیمیایی نداشته و حالت طبیعی دارند پس باید مواظب باشند که محصولی که تحت عنوان عرقیات تهیه کرده‌اند اسانس نباشد.

رئیس انجمن کارفرمایی تهیه و توزیع‌کنندگان عرقیات آذربایجان‌غربی با بیان اینکه عرقیات گیاهی حالتی پیشگیرانه از برخی بیماری‌ها دارند، ادامه داد: داروهای شیمیایی در مدت کمی سبب بهبودی می‌شوند و ممکن است عوارضی داشته باشند اما عرقیات گیاهی آثار تدریجی دارند و بدون آسیب و عارضه به درمان افراد کمک می‌کنند.

فروزین با بیان اینکه عرقیات گیاهی تولیدی استان به کل کشور صادر می‌شود، ادامه داد: تاجران و کارخانه‌داران استان‌های فارس، اصفهان، همدان و مشهد عمده مشتریان کشوری این محصولات بوده و بیدمشک و بادرنجبویه از جمله عرقیات محبوب و پرفروش‌اند.

وی با اشاره به اینکه با شروع فعالیت پروژه توسعه خوشه‌ای عرقیات گیاهی و نقل و بیدمشک آذربایجان غربی میزان سرمایه گذاری در زمینه عرقیات استان افزایش یافت، گفت: پیش از این صادرات چندانی نداشتیم اما با افزایش سرمایه‌گذاری‌ها و حمایت‌هایی که شد صادرات عرقیات آذربایجان غربی به 60 تا 70 تن در سال رسید و کشورهای عراق و ترکیه متقاضیان اصلی عرقیات گیاهی استان هستند.

افزایش استفده از داروهای گیاهی

یکی از عطاران قدیمی بازار ارومیه در این خصوص گفت: در چند سال اخیر داروهای گیاهی مورد توجه فزاینده ای قرار گرفته است و این به علت عوارض جانبی داروهای شیمیایی و تمایل به استفاده از داروهای طبیعی است.

ظهوری افزود: بیشتر گونه های گیاهان دارویی آذربایجان غربی اسانس دار است، از اینرو آموزش روش های نوین گیاه درمانی برای تمام فعالان در عرصه فروش داروهای گیاهی لازم است تا آسیب های ناشی از مصرف بی رویه گیاهان دارویی به حداقل برسد.

وی تصریح کرد: برداشت نامناسب و بی رویه این نوع گیاهان سبب شده تا برخی گونه های این گیاهان در معرض نابودی قرار گیرد.

ظهوری افزود: آذربایجان غربی دارای ظرفیت های قابل توجهی در بحث عرقیات گیاهی است به طوری که این منطقه خواستگاه و ساخت اولین دستگاه های استحصال عرق گیاهان دارویی است.

وی ادامه داد: گیاهان دارویی که عمدتا در دشت ها، ارتفاعات، کوهپایه ها، حاشیه رودها و دره ها می رویند در طب سنتی برای درمان پرفشاری خون، سرفه، بیماری های گوارشی، بیماری های قلبی، سرما خوردگی، تسکین اعصاب، رفع نفخ معده، بیماری های پوستی و قندخون کاربرد دارند.

این عطار گفت: قسمت های مختلف این گیاهان از جمله ساقه، ریشه، میوه، پیازچه، برگ، دانه، برگ های تازه، غده زیرزمینی، اندام های هوایی و سرشاخه ها به مصرف می رسند و کاربردهای مختلفی از نظر درمانی دارند و همین امر سبب شده تا امروزه کشت و پرورش گیاهان دارویی در استان رونق گیرد.

تجهیزات فناوری استحصال عرق گیاهان دارویی و ثبت ملی آن

معاون میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آذربایجان غربی با بیان اینکه استحصال عرق بیدمشک از طریق "نی‌قازان" انجام می گیرد، اظهار کرد: فناوری استحصال خانگی عرقیات استان با عنوان «نی‌قازان» ثبت ملی شده است.

حسن سپهرفر گفت: در گذشته این نوع عرق‌گیری شامل استفاده از دیگ (قازان) و کاسه‌ای کوچک بود، به این ترتیب که پس از پر کردن دیگ از گیاه بیدمشک و آب، کاسه کوچکی را روی گیاه قرار می‌دادن و دهنه دیگ را با تشت بزرگ یا مجمعه‌ای که نخی از وسط به آن متصل بود، بسته و دور آن را با خمیر مسدود می‌کردند.

وی افزود: پس از آن، با روشن کردن آتش زیر دیگ و جوشیدن آن، بخار‌های حاصل از طریق بند یا پارچه نخی متصل به مجمعه، در کاسه داخل دیگ می‌چکید و عرق به دست می‌آمد.

معاون میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آذربایجان‌غربی گفت: با گذشت زمان و کسب تجربه و دانش‌های عمومی مردم و به ویژه بانوان، ابزار دیگری به نام «نی‌قازان» درست شد که در مدل قدیمی آن به جای نی، ظرف سفالی به شکل تشت به نام «سه‌هن» وجود داشت.

سپهرفر یادآور شد: امروزه نی‌قازان را از جنس گالوانیزه می سازند به طوری که کار عرق‌گیری برای بانوان به مراتب راحت‌تر و در مدت زمان کمتری میسر می‌شود.

انتهای پیام/ح