ضرورت توجه به کودکان کار در فضای مجازی

خبرگزاری فارس- گروه هنر و رسانه: زمانی که عنوان کودکان کار به ذهن مان خطور می کند، تصویری از دختران و پسران کم سن و سال گل فروش را در چهار راه ها یا کودکان آدامس و چسب زخم به دست در مترو مقابل چشمان مان تجسم می شود؛ فرشته های معصومی که در دنیای حقیقی سعی دارند احساسات افراد را برانگیزند تا به نوعی کمک خرج خانواده های شان باشند.

با پیشرفت تکنولوژی و تحولات ارتباطی، افراد ابعاد مختلفی از دنیای مجازی را کشف کرده اند که بخشی از این فضای نوین به فعالیت های والدینی اختصاص داده شده اند که به نوعی دلبری های فرزندان شان را در معرض نمایش می گذارند و از آن کسب درآمد می کنند.

کودکان ناخواسته تن به خواسته‌های والدین شان می دهند

کودکان ناخواسته تن به خواسته های والدین شان می دهند، بدون آنکه بدانند رسانه چیست و چرا باید در این رسانه جدید و نوین باید خود را به نمایش بگذارند. 

ویدئوی دختربچه ای که بامزه حرف می زند و شیرین زبانی می کند و یا کودکانی که چهره بامزه و شیرینی دارند، همه این فیلم ها به نوعی در شبکه های اجتماعی می چرخد و به نوعی گل می کند؛ پس از آن والدین دیگر برای آنکه فرزندان شان در شبکه های اجتماعی مطرح شوند، به تقلید از آنها فیلم هایی را از کودکان شان در فضای مجازی منتشر می کنند و در نهایت شاهد هستیم که کودکان به نوعی ابزاری  برای تبلیغ و کسب درآمد برای والدین می شوند. 

کودکان به نوعی در فضای مجازی تبدیل به فعالان دیجیتال مارکتینگ شده و به عنوان ابزاری برای رسیدن به پول و شهرت می شود، بدون اینکه بدانند چه آسیب هایی به فرزندان و آینده آنها وارد می کنند.

نقض حریم خصوصی کودک مغایر با حقوق کودک است

فاطمه شهریزفر عضو هیأت رئیسه انجمن کودکان کار معتقد است: کودک کار به کودکی گفته می شود که هر جایی فعالیت اقتصادی از هر نوع مانع رشد سالم کودک از نظر اجتماعی، روانی و جسمانی شده، و از طرفی مانع حقوق اساسی کودک شامل بازی و آموزش شود، کار برای آن فرد مضر به شمار می آید.

او در بخش دیگری از صحبت هایش ادامه می دهد: با همین تعریف اگر فعالیت کودک در فضای مجازی منجر به هر نوع آسیب و نقض حریم خصوصی او شود، مغایر با حقوق کودک خواهد بود.

عضو هیأت رئیسه انجمن کودکان کار تصریح می کند: کودک با قرارگیری دائم در مقابل دوربین و تشویق کاذب به ازای آن، به سراغ رفتارهای غیرواقعی می رود.

فضای مجازی توجهی به حقوق کودکان ندارد

در ادامه مجید ابهری آسیب‌شناس و رفتارشناس اجتماعی با اشاره با اشاره به این موضوع که نظارتی بر فضای مجازی نمی شود، گفت: فضای مجازی به عنوان یک فرآیند بدون نظارت، نه تنها توجهی به حقوق کودکان و نوجوانان ندارد، بلکه با روش‌های تهاجمی، فرهنگ اصیل اسلامی کودکان و نوجوانان را مورد هجوم قرار داده است.

وی بیان کرد: مهم ترین راهکار آموزش های خانواده است؛ از آنجا که خانواده ها امروز فرصت چندانی برای آموزش ندارند، باید یکی یا هر دوی آنها مربی گری در این زمینه را برعهده بگیرند.

لایک‌هایی که به کودکان اعتبار کاذب می دهند

برخی از والدین بخشی از رفتارهای فرزندشان برای شان جذابیت دارد، به همین دلیل فیلمی از آن بخش رفتاری کودک شان را در صفحه شخصی شان منتشر می کنند و در ادامه منتظر لایک های فالوئرهایشان می مانند.

والدین این کودکان به آنها می آموزند که در این شبکه های اجتماعی می توانند به رقابت های کاذب بپردازند و این فضای مجازی نقطه ای است که با نمایش اندام‌ها و ژست‌های کورکورانه از مدلینگ‌های غربی، می‌توان به کسب درآمدهای کلان دست یافت.

کودکان کار فضای مجازی یا کودکان کار در فضای مجازی

در ادامه علیرضا داوودی کارشناس رسانه با اشاره به تفاوت هایی در دو اصطلاح کودکان کار فضای مجازی و کودکان کار در فضای مجازی، گفت: زمانی که صحبت از کودکان کار فضای مجازی می کنیم، یعنی صحبت از پدیده ای می کنیم که در آن کودکان به صورت غیابی بدون اینکه حضور داشته باشند، به واسطه آثار در فضای مجازی مورد سوءاستفاده قرار می گیرند.

وی ادامه داد: زمانی که صحبت از کودکان کار در فضای مجازی می کنیم، یعنی صحبت از کودکانی می کنیم که آگاهانه و هوشمندانه از آن ها استفاده می شود و به صورت کاملا حقیقی برای یک سری از اتفاقات در فضای مجازی که لزوما این اتفاقات منجر به نفع مالی نمی شود؛ بنابراین این دو اصطلاح را از یکدیگر جدا کنیم و تمرکزمان روی اصطلاح دوم متمرکز باشد.

این کارشناس رسانه تصریح کرد: گاهی اوقات عکس کودکی با چشمان آبی، موهای بلوند، صورت گرد و پوست سفید که البته ممکن است چندان واقعیتی هم نداشته باشد را دائما در پست هایی می گذارند تا مخاطبان را جذب کنند. این مورد به نوعی سوءاستفاده مجازی از موجود حقیقی است.

کودکان کار در فضای مجازی یک پدیده چهار ساحتی است

وی بیان کرد: زمانی که از کودکان کار در فضای مجازی صحبت می کنیم، عمدتا منظور یک پدیده چهارساحتی است.ساحت اول مربوط می شود به میزان کشش فضای مجازی در پذیرش چنین فرآیندهایی که در آن سوءاستفاده از کودکان در همه سطوح انجام می شود. 

داوودی تصریح کرد: ساحت دوم به میزان ناشناخته بودن هزینه ها و خسارت های ناشی از بارگذاری عکس های کودکان مروبط می شود که مادران، خاله ها و عمه ها در این ساحت قرار می گیرند؛ چراکه آنها نسبت به این موضوع جهل دارند و بیشتر به دنبال دیده شدن و تأیید شدن هستند.

وی ادامه داد: در ساحت دوم کارکرد تجاری اتفاق نمی افتد و همه این مباحث به نداشتن سطح سواد رسانه ای و دانش افراد برمی گردد که متأسفانه این سطح از سواد شان پایین است. زمانی که فیلمی از شیرین زبانی کودک مان در فضای مجازی منتشر می کنیم، نمی دانیم چه خسارت معنوی به او می زنیم؛ چراکه چند سال بعد که کودک بزرگ می شود و برای خود شخصیت مستقلی پیدا می کند، این فیلم می تواند ابزاری برای تخریب شخصیتش باشد و حتی ممکن است مسیر زندگی اش تغییر یابد.

این کارشناس رسانه تصریح کرد: ساحت سوم به میزان رها بودن فرهنگ در مجاب کردن شما یا تشخیص شما به نسبت استفاده از این پدیده کودکان کار در فضای مجازی مربوط می شود. این ساحت دارای دو بخش است که می توان به قوه اجرایی و بازدارنگی اشاره کرد. آنهایی که به دلیل نداشتن سواد رسانه ای دست به چنین حرکت هایی می زنند، باید قوه بازدارندگی وارد میدان شود و موضوع را کنترل کند.

قوه اجرایی و قانونگذاری باید در فضای مجازی ورود کند

وی ادامه داد: آنهایی که در خصوص بارگذاری عکس و فیلم از کودکان شان پیش زمینه ای ندارند، بنظر می رسد قوه اجرایی باید وارد عمل شود، یعنی در حوزه فرهنگ اقداماتی انجام دهیم و فرهنگسازی مناسبی را داشته باشیم.

داوودی اظهار داشت: امروز فرهنگ بهره مندی از فضای مجازی در به خدمت به گرفتن کودکان می توانست هزاران جنبه مثبت داشته باشد، اما متأسفانه شاهد جنبه های منفی هستیم. در کامنت بسیاری از پست های مربوط به کودکان شاهد هستیم که منتشر می شود"چه نازه"؛ "چه خوشگله"، در میان این کامنت ها هیچگاه کامنتی منتشر نمی شود که گذاشتن چنین عکس هایی خلاف شئونات فرهنگ زیست بوم ایرانی اسلامی است و کودک حرمت دارد و حرکت کودک دختر بیشتر است.

وی بیان کرد: متأسفانه در این فضا قانونی وجود ندارد که انتظار اجرایی شدن آن را داشته باشیم. برای کودکان کار در کف خیابان، قوانین متعددی وجود دارد که اجرایی می شود، اما متأسفانه در فضای مجازی چنین قوانینی وجود ندارد. این نوع رها شدگی نیازمند تدوین قوانین، اجرا و فرهنگ مناسب در  جامعه است.

رسانه ها رویداد محور هستند، نه آینده نگر!

این کارشناس فضای مجازی با اشاره به ساحت چهارم کودکان کار در فضای مجازی گفت: ساحت چهارم به نقش رسانه های مؤثردر فرآیندهای مختلف است. زمانی که قیمت تخم مرغ افزایش می یابد، همه رسانه ها به این موضوع می پردازند، اما متأسفانه هیچ کس درباره خسارت ناشی از انتشار عکس و فیلم کودکان در فضای مجازی صحبت نمی کنند؛ درحالی که نقش رسانه های جمعی به عنوان دیده بانان حقیقی جامعه و مصلحین فرهنگی در حوزه اجتماعی، بسیار مهم است و متأسفانه اکثریت آنها از این موضوع غافل هستند.

وی بیان کرد: عمدتا رسانه ها رویداد محور هستند، نه آینده محور. زمانی که کودکی به قتل می رسد، همه رسانه ها به آن می پردازند درحالی که یک رسانه به موضوع حقوق پایمال شده کودکان در فضای مجازی نمی پردازند. 

داوودی اظهار داشت: ما باید بپذیریم اساسا در جامعه بسیاری از موضوعات مغفول واقع شده است، زیرا حوصله و سواد در آن وجود ندارد و این موضوعات در گردش 360 درجه ای، آثار خود را در کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت برجای خواهد گذاشت.

انتشار تصویر کودکان در فضای مجازی و سایت‌های خبری ممنوع است

مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودک در بیانیه ای اعلام کرده است: انتشار تصاویر کودکان در فضای مجازی و سایت‌های خبری علاوه بر نقض حریم خصوصی و حقوق آنها، کودکان را در معرض مخاطره و سو استفاده قرار می‌دهد و این اقدام ممنوع است.

در بخشی از بیانیه مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودک آمده است: یکی از موارد فاحش نقض حقوق کودک نشر و بازنشر تصاویر کودکان با اهداف مختلف نظیر نمایش زیبایی‌ها و استعدادهای کودکان، بر انگیختن حس ترحم مخاطبان، تبلیغ کالا و خدمات در فضای مجازی و رسانه ملی، سایت‌های خبری و اینترنتی و صفحات شخصی توسط اشخاص حقیقی و حقوقی حتی والدین است که این اقدام علاوه بر نقض حریم خصوصی کودکان، نادیده انگاشتن مصالح عالیه آنان تلقی می‌شود و به صورت بالقوه می‌تواند کودکان را در معرض مخاطرات و آسیب‌های جسمانی و روانی در آینده قرار دهد.

والدین با حقوق کودکان آشنا نیستند

در ادامه امیدعلی مسعودی استاد ارتباطات با اشاره به عدم آشنایی با حقوق کودکان، اظهار داشت: متأسفانه برخی از والدین به دلیل عدم آشنایی با حقوق کودکان، از روی محبت، خودنمایی، چشم هم چشمی اقدام به انتشار عکس و فیلم از کودکان شان می کنند. 

وی بیان کرد: گاهی اوقات شاهد هستیم که مادری از زمان تولد فرزندش تا به امروز که او به مدرسه رفته است، عکس و فیلم های مختلفی از حرف زدن و راه رفتنش منتشر کرده است. این کودک بزرگ می شود، اما عکس ها در حافظه فضای مجازی و مردم باقی می ماند. حتی ممکن است این فرزند شکایت کند که چرا عکس های دوران کودکی اش را به اشتراک گذاشته است و او دوست ندارد همسرش عکس های کودکی او را ببیند. ممکن است برخی از این عکس ها در 15 سال آینده به عنوان ضد فرهنگ به شمار بیاید.

انتشار عکس ها کودک را دچار تعارض شخصیتی می کند

این استاد ارتباطات خاطرنشان کرد: گاهی اوقات شاهد هستیم که والدین کودکان را آرایش می کنند یا آنها ناخواسته از تیم ورزشی حمایت می کند و هر آنچه که والدین شان می گویند، انجام می دهند و تبلیغ می کنند، چون به سن بلوغ نرسیده اند و معنای انجام بسیاری از کارها را نمی دانند. زمانی که او بزرگتر می شود، ممکن است بسیاری از این موضوعات را قبول نداشته باشد و همین موضوع سبب می شود که در جامعه با مشکل روبرو شوند و حتی ممکن است گفته شود که شما در کودکی طرفدار آن تیم خاص بودی و برایش تبلیغ کردی و امروز چرا با آن مخالفت می کنی. همین امر فرد را دچار تعارض شخصیتی می کند.

وی بیان کرد: کشورهایی که در راستای ترویج آزادی مطبوعات بودند، پیش از فضای مجازی، مطرح کرده بودند که در اخبار منفی کودکان به هیچ عنوان نباید از تصاویر کودک استفاده شود؛ چراکه ممکن است آن کودک، بزرگ شود و در آینده توبه کند و حتی مسئولیتی برعهده بگیرد. 

مسعودی اظهار داشت: اخیرا عکس هایی از آقای ترامپ با خانم های مدلینگ منتشر شد که بسیار چالش برانگیز بود. عکس هایی که مربوط به 30 سال پیش می شود، زمانی که فضای مجازی نبود.

عکس‌های منتشره در فضای مجازی تبدیل به سند می شود

وی افزود: فضای مجازی به دلیل آنکه غیرقابل کنترل است و مرکزیتی ندارد، عکس و فیلم ها باقی می ماند و در آینده می تواند سند باشد، همه این موضوعات خلاف حقوق کودکان در فضای مجازی است.

این استاد ارتباطات تصریح کرد: اگر پیش از سن بلوغ، عکس و فیلم هایی از بیان و رفتار کودکان که غالبا تقلیدی است، منتشر کنیم، به نوعی سوءاستفاده از حقوق کودک شده است؛ چراکه با نمایش حریم خصوصی کودک به نوعی حریم خصوصی کودک را زیر سوال برده ایم. 

وی بیان کرد: متأسفانه در این زمینه شاهد خلأ قانونی هستیم و قانون جرائم اینترنتی بیشتر روی جرائم بزرگسالان است و کمتر به دنیای کودکان پرداخته ایم. بنظر می رسد  دولت و مجلس باید چاره ای در این زمینه بیندیشند و همان طور که از زنان نمی توان به واسطه تبلیغات سوءاستفاده کرد، باید قوانینی را تصویب کنیم تا از کودکان هم نتوان در تبلیغات سوءاستفاده شود.

کودکان را برای رسیدن به شهرت انتخاب نکنیم

کاربران به ویژه والدین باید به سطحی از سواد رسانه ای دسترسی داشته باشند و به درک درستی از فضای مجازی برسند که به هر بهایی برای دیده شدن، کسب درآمد و رسیدن به شهرت از کودکان شان استفاده نکنند.

کودکان قربانیان اصلی فضای مجازی خواهند شد، اگر والدین به آن سطح از سواد رسانه ای دست نیابند. همچنین حوزه قانونگذاری در این حوزه باید قوی تر از گذشته عمل کند و قوانین مناسبی را در این حوزه به تصویب برساند تا شاهد حقوق کودکان در فضای مجازی باشیم.

انتهای پیام/